Giáo sư - Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng, cây đại thụ của nghệ thuật chèo qua đời

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng sinh năm 1926 tại xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. Sau Cách mạng tháng Tám, nghệ sỹ Trần Bảng tham gia kháng chiến chống Pháp. Năm 1951, ông tham gia vào Đoàn Văn công Trung ương, cùng tổ kịch với Thế Lữ, Song Kim, Nguyễn Hoài... Cũng thời gian này, ông bắt đầu đến với nghệ thuật chèo, ông là đạo diễn, soạn giả và nhà nghiên cứu chèo nổi tiếng, được mệnh danh "ông trùm chèo thời nay".

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng thuộc thế hệ đầu tiên khôi phục nghệ thuật chèo trước nguy cơ mai một những năm 1950. Ông phục dựng trò diễn cổ và tích cực sáng tạo trò diễn mới, trong đó nhiều vở được coi là các mốc son đánh dấu sự phát triển, trưởng thành của sân khấu chèo cách mạng.

Ông đã có công khai thác, bảo tồn nhiều vở chèo cổ, lưu giữ các lớp trò của những nghệ nhân, từ đó cải biên, xây dựng lại nhiều vở chèo kinh điển như: "Quan âm Thị Kính", "Xúy Vân" (từ vở Kim Nham), "Nàng Thiệt Thê" (từ vở Chu Mãi Thần)… Với những vở diễn này, ông đã đóng góp đáng kể trong việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật chèo cổ, đưa chèo cổ sống lại trên sân khấu chèo hiện đại.

Ông còn dàn dựng nhiều vở chèo hiện đại như: "Lọ nước thần", "Tình rừng", "Cờ giải phóng", "Đường đi đôi ngả", "Máu chúng ta đã chảy"...

Cùng với công việc đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng còn viết nhiều kịch bản chèo. Ông là tác giả của các vở chèo "Con trâu hai nhà", "Đường đi đôi ngả", "Cô gái và anh đô vật", "Tình rừng", "Chuyện tình 80 năm", "Máu chúng ta đã chảy"... Ông đã viết một số cuốn sách nghiên cứu về chèo như "Khái luận về Chèo", "Kỹ thuật biểu diễn Chèo", "Chèo - Một hiện tượng Sân khấu dân tộc"...

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng đã nhận nhiều giải thưởng quan trọng trong sự nghiệp: Vở "Chị Trầm" đoạt Giải A Hội diễn (1959), vở "Xúy Vân" đoạt Huy chương Vàng Hội diễn Sân khấu toàn quốc (1962), vở "Lưu Bình Dương Lễ" giành Giải Âm nhạc Xuất sắc (1962)... Ông được phong hàm Giáo sư và danh hiệu Nghệ sỹ Nhân dân năm 1993. Ông nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001 và Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2017.

Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng từng giữ chức Giám đốc Nhà hát Chèo Trung ương, Vụ trưởng Vụ Nghệ thuật Sân khấu Bộ Văn hóa - Thông tin, Phó Tổng Thư ký Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam khóa I (1957).

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng kết hôn với Nghệ sỹ Ưu tú Trần Thị Xuân, cũng là một diễn viên chèo. Hai người con của ông là diễn viên, đạo diễn, Nghệ sỹ Ưu tú Trần Lực và họa sỹ, kiến trúc sư Trần Thị Mây.

Phương Hà (TTXVN)