Góc khuất giản dị của Youtube

Bên ngoài trang chủ hào nhoáng, phần lớn Youtube ghi lại những khoảnh khắc đời thường. (minh họa)

Vào ngày 23/4/2005, video đầu tiên được đăng tải lên YouTube. Trong đó, nhà đồng sáng lập nền tảng, ông Jawed Karim, dành 19 giây để mô tả đàn voi ở sở thú. 20 năm sau, gốc rễ khiêm tốn của YouTube đã bành trướng thành một công ty khổng lồ đến mức nó được mệnh danh là “Hollywood mới”. Là dịch vụ phát video trực tuyến số một thế giới, Youtube được trung bình 120 triệu người truy cập mỗi ngày, với thời lượng xem tổng cộng lên tới một tỷ giờ. Những người sáng tạo hàng đầu thu hút lượt xem vượt cả các hãng phim lớn. Để so sánh, ước tính có 823 triệu vé xem phim đã được bán tại Mỹ và Canada vào năm 2024. Trong khi đó, riêng video thành công nhất của MrBeast đã đạt 762 triệu lượt xem, tức là cứ 10 người trên thế giới thì có khoảng một lượt xem.

Đó chính là tầm nhìn mà YouTube tập trung quảng bá, tuy nhiên từ một góc nhìn nhất định, đó mới chỉ là bề nổi. Bản chất thật sự của YouTube giống một video từ năm 2020 chỉ với hai lượt xem: Một người đàn ông hướng máy quay ra ngoài cửa sổ phòng ngủ khi một cơn mưa tuyết bất chợt ập đến giữa mùa đông. “Đây rồi”, ông ấy nói. “Tuyết rơi”. Tiếng TV văng vẳng đằng xa. Một con chim đậu trên hàng rào gần đó. 19 phút trôi qua. Không có gì xảy ra.

“Những cuộc thảo luận xoay quanh YouTube thường dựa trên quan điểm khá nghèo nàn về nền tảng này”, ông Ryan McGrady, nhà nghiên cứu tại Sáng kiến Cơ sở hạ tầng Công cộng Kỹ thuật số (DPI), Đại học Massachusetts Amherst (Mỹ), cho biết. “Khi chúng ta chỉ tập trung vào những gì phổ biến, chúng ta bỏ qua cách mà phần lớn mọi người thực sự sử dụng YouTube và vai trò của nó trong xã hội”.

Thật vậy, có cả một thế giới khác mà thuật toán của YouTube sẽ không để lộ ra. Đó là một mặt của Internet đôi khi có vẻ vô hướng, nhưng lại hoàn toàn thuần khiết, không tô vẽ. “YouTube không chỉ là phương tiện dành cho các chuyên gia. Chúng ta coi nó là nơi lưu trữ video mặc định của Internet. Nó là một công cụ quan trọng mà nhiều người bình thường sử dụng để giao tiếp”, ông McGrady nói.

Để hé lộ mặt này của YouTube, ông McGrady và các đồng nghiệp đã xây dựng một công cụ chọn video ngẫu nhiên. Nó thử nghiệm hơn 18 nghìn tỷ đường dẫn link tiềm năng trước khi thu thập đủ để phân tích khoa học. Trong số các phát hiện, các nhà nghiên cứu ước tính rằng video trung bình chỉ được xem 41 lần. Các bài đăng có hơn 130 lượt xem đã nằm trong một phần ba nội dung phổ biến nhất.

Hầu hết những video này không phải dành cho cả thế giới xem. Chúng tồn tại vì mọi người cần một nơi để lưu trữ các ký ức của họ. Ông Ethan Zuckerman, giám đốc DPI và nhà khoa học dẫn đầu nghiên cứu YouTube, cho biết: “Chúng ta có xu hướng cho rằng lý do sử dụng mạng xã hội là để cố gắng trở thành người có sức ảnh hưởng, hoặc bạn thành công rực rỡ hoặc bạn là kẻ thất bại. Nhưng đó là lối suy nghĩ sai lầm”.

“Tôi ở sở thú” - video đầu tiên trên Youtube năm 2005

YouTube tuyên bố rằng họ không hề cố gắng che giấu các video có lượt xem thấp hoặc nội dung từ các kênh nhỏ. Họ cho biết nhiệm vụ của thuật toán là giúp mọi người tìm thấy các video họ muốn xem và đôi khi điều đó dẫn đến các video có ít lượt xem.

“Điều kỳ diệu của YouTube là dù video có 60 lượt xem hay sáu triệu lượt xem, mọi người vẫn có thể tìm thấy cộng đồng, học một kỹ năng mới, được giải trí hoặc chia sẻ tiếng nói của mình với thế giới. Mọi kênh đều bắt đầu từ cùng một điểm xuất phát, từ đó họ có thể xây dựng lượng khán giả và phát triển doanh nghiệp”, anh Boot Bullwinkle, phát ngôn viên của YouTube nói.

Ông Zuckerman cho biết nếu không có thuật toán, bạn sẽ thấy YouTube là một nghiên cứu quy mô lớn nhất về cuộc sống đời thường, nơi hàng triệu người ghi lại các khoảnh khắc của họ mỗi ngày. Ví dụ, ở một số vùng, YouTube dường như trở thành một công cụ giao tiếp cho những người có trình độ học vấn thấp hoặc không biết chữ. Bạn sẽ được thấy ngư dân Nam Mỹ vẫy chào từ trên thuyền, hoặc hai công nhân xây dựng nói tiếng Hindi về việc họ nhớ nhà. Những video như thế này được ông Zuckerman xếp vào nội dung “bạn bè và gia đình”, khi tất cả các bình luận và tương tác đều đến từ những người biết rõ người dùng.

Nghiên cứu cho thấy thuật toán của YouTube khuếch đại sự tiêu cực và không cho phép người dùng kiểm soát triệt để những nội dung mà họ không muốn xem. Trong những năm qua, YouTube đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích vì ngôn từ kích động thù địch, chủ nghĩa cực đoan chính trị và thông tin sai lệch. Giống trên một số phương tiện xã hội khác, các băng đảng ma túy và khủng bố sử dụng YouTube một công cụ để tuyên truyền và tuyển dụng.

Trong những năm gần đây, Google đã phải đối mặt với làn sóng giám sát từ các nhà hoạch định chính sách, với các luật mới và một loạt các quy định được đề xuất. Nhưng khi cuộc trò chuyện chuyển sang YouTube, thì trọng tâm hầu như luôn hướng đến những nội dung lan truyền. Điều này bỏ qua các nghĩa vụ mà YouTube phải thực thi vì theo ông McGrady, công ty đang vận hành một phần cơ sở hạ tầng thiết yếu.

Hà My (theo bbc.com, ngày 28/04/2025)