Hàng Việt chinh phục thị trường Nhật Bản: Cơ hội từ chất lượng và tiêu chuẩn xanh

Lợi thế từ quan hệ đối tác chiến lược toàn diện

Chia sẻ tại Hội thảo “Chiến lược gia tăng cơ hội xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam vào thị trường Nhật Bản” diễn ra vào ngày 25/6/2025, ông Trần Phú Lữ - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.Hồ Chí Minh (ITPC) cho biết, Nhật Bản là thị trường xuất khẩu lớn thứ 7 và đối tác nhập khẩu lớn thứ 9 của Việt Nam. Với kim ngạch xuất khẩu đạt 24,61 tỷ USD trong năm 2024, các mặt hàng chủ lực như dệt may, phương tiện vận tải, máy móc và gỗ đang khẳng định vị thế tại thị trường này.

Năm 2024, các mặt hàng chủ lực như dệt may, gỗ,...đang khẳng định vị thế tại thị trường Nhật Bản. Ảnh minh họa.

Lợi thế lớn nhất của Việt Nam đến từ bốn hiệp định thương mại tự do (VJEPA, AJCEP, CPTPP, RCEP), mang lại ưu đãi thuế quan đáng kể. Đặc biệt, Hiệp định RCEP đã thúc đẩy xuất khẩu dệt may và da giày tăng hơn 25% kể từ khi có hiệu lực.

Bà Quyền Thị Thúy Hà - Trưởng Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Osaka ( Nhật Bản), nhấn mạnh rằng quan hệ thương mại Việt - Nhật mang tính bổ trợ, không cạnh tranh trực tiếp, nhờ sự tương đồng văn hóa và khoảng cách địa lý gần gũi. Cộng đồng hơn 634.000 người Việt tại Nhật cũng đóng vai trò đầu mối, thúc đẩy giao lưu thương mại.

Tại TP. Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn nhất Việt Nam, ghi nhận kết quả tích cực trong hợp tác với Nhật Bản, đặc biệt trong thương mại, đầu tư và văn hóa. Các hoạt động xúc tiến như hội chợ FOODEX hay “Tuần lễ hàng Việt Nam tại AEON” đã giúp doanh nghiệp TP.Hồ Chí Minh tiếp cận sâu hơn vào thị trường Nhật, đồng thời quảng bá các sản phẩm nông sản, thực phẩm chế biến và dệt may.

Cơ hội và thách thức trong thị trường tiêu chuẩn cao

Theo bà Quyền Thị Thúy Hà, người tiêu dùng Nhật ưu tiên uy tín, độ bền, tính an toàn và xuất xứ rõ ràng, đồng thời cởi mở với các sản phẩm mới mang giá trị vượt trội. Xu hướng tiêu dùng hiện nay tập trung vào các sản phẩm thân thiện môi trường, thực phẩm sạch, sản phẩm chăm sóc cá nhân và công nghệ phục vụ người cao tuổi. Đặc biệt, thị trường dệt may và da giày Nhật Bản, với quy mô 55,85 tỷ USD năm 2023, phụ thuộc 98,5% vào nhập khẩu, trong đó Việt Nam chiếm 17,2% thị phần, đứng thứ hai sau Trung Quốc.

Ngành nông sản cũng là điểm sáng, với nhu cầu cao về cà phê, hạt điều, trái cây nhiệt đới và rau củ. Kim ngạch nhập khẩu cà phê hạt của Nhật Bản năm 2024 tăng 20,2%, trong khi ca cao và chế phẩm từ ca cao tăng tới 115%. Tuy nhiên, để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe, doanh nghiệp cần đầu tư vào truy xuất nguồn gốc, chứng nhận organic và các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế.

Bà Phạm Thị Bích Phượng - Giám đốc Kinh doanh Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Khuê, chia sẻ phía công ty đã nghiên cứu rất kỹ để thâm nhập thị trường Nhật thông qua các sản phẩm chế biến từ gạo như miến và mì, tích hợp 18-25% bột rau củ nguyên chất. “Chúng tôi tập trung vào thị trường ngách, đáp ứng nhu cầu thực phẩm dinh dưỡng cho trẻ em và người lớn tuổi, đồng thời đảm bảo giá cạnh tranh so với rau củ nhập khẩu đắt đỏ tại Nhật” - bà Phượng cho biết.

Doanh nghiệp Việt cần đầu tư vào chất lượng sản phẩm xanh, sạch. Ảnh: Lạc Nguyên

Bên cạnh chất lượng sản phẩm, logistics và tuân thủ pháp lý là hai thách thức lớn. Ông Huỳnh Song Kha - Tổng Giám đốc công ty TNHH Zim Logistics Việt Nam nhấn mạnh rằng văn hóa giao tiếp nhạy cảm của người Nhật đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải cẩn trọng để tránh hiểu lầm. Về vận chuyển, đường biển là phương thức phổ biến với chi phí 200 - 400 USD/container, nhưng hàng nhạy cảm như thủy hải sản có thể kết hợp đường bộ qua Trung Quốc để tối ưu chi phí. Hải quan Nhật Bản áp dụng quy định nghiêm ngặt, với phí phạt từ 4.000 - 10.000 yên/container/ngày nếu chậm trễ.

Về thanh toán, ông Oguma Toshihiro - Giám sát viên Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh (JCCH), Giám đốc Chi nhánh Hồ Chí Minh Ngân hàng Mizuho, lưu ý rằng doanh nghiệp cần tuân thủ “Luật Ngoại hối và Ngoại thương” của Nhật Bản, yêu cầu báo cáo các giao dịch trên 30 triệu Yên. Ngoài ra, các giao dịch bằng USD phải tuân thủ quy định của OFAC (Bộ Tài chính Hoa Kỳ), ngay cả khi không giao dịch trực tiếp với Mỹ. Việc thiếu hiểu biết về các quy định này có thể dẫn đến rủi ro đóng băng tài sản. “Doanh nghiệp nên tham vấn ngân hàng và sử dụng chứng chỉ C/O để tận dụng ưu đãi thuế quan” - ông Toshihiro khuyến nghị.

Để tận dụng tối đa cơ hội từ thị trường Nhật Bản, doanh nghiệp Việt cần đầu tư vào chất lượng sản phẩm, nghiên cứu thị trường và xây dựng mối quan hệ bền vững với đối tác Nhật. Các nền tảng thương mại điện tử như Rakuten và Amazon Japan cũng là kênh phân phối tiềm năng, đặc biệt với xu hướng mua sắm trực tuyến đang tăng mạnh.

“Doanh nghiệp cần chủ động cập nhật thông tin chính sách, tham gia các chương trình xúc tiến và tận dụng các dịch vụ logistics chuyên nghiệp như KWE Kintetsu để giảm rủi ro” - bà Hà nhấn mạnh.

Việc hiểu rõ văn hóa và thói quen tiêu dùng Nhật Bản sẽ là chìa khóa để doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế, không chỉ tại Nhật mà còn trên các thị trường quốc tế khác.

Lạc Nguyên