Hậu quả khôn lường của anti vaccine

Trong số ca mắc sởi, có đến hơn 95% bệnh nhân không được tiêm vaccine phòng sởi hoặc không rõ tình trạng tiêm chủng. Đáng lưu ý, hiện nay, một số bộ phận người dân do dự, từ chối đưa trẻ đi tiêm vaccine. Đặc biệt, trên mạng xã hội xuất hiện làn sóng chống đối vaccine (anti vaccine) vô tình khiến trẻ gặp biến chứng nguy hiểm khi mắc sởi, thậm chí đã có ca tử vong.

Ca tử vong do sởi ở Hà Nội có thể là nạn nhân của anti vaccine

Mới đây, các bác sĩ Bệnh viện (BV) Nhi T.Ư đã tiếp nhận và điều trị cho một bé gái 4 tuổi, là con thứ ba trong gia đình có 3 con, sống tại Hà Nội. Trẻ được đưa đến BV cấp cứu trong tình trạng khó thở và tím tái.

TS Lê Kiến Ngãi - Trưởng Khoa Dự phòng và Kiểm soát nhiễm khuẩn, BV Nhi T.Ư cho biết, đánh giá tình trạng khi nhập viện, các bác sĩ chẩn đoán trẻ mắc sởi, tổn thương phổi nặng với hội chứng suy hô hấp cấp tính tiến triển, đáp ứng viêm toàn thân quá mức trong tình trạng cơn bão cytokine (cytokine storm), cùng các tạng gan, thận và hệ thống tuần hoàn đều có biểu hiện suy sụp.

Dù được các bác sĩ BV Nhi T.Ư cứu chưãnhưng do tình trạng quá nặng, bệnh nhi ở Hà Nội đã không qua khỏi. Ảnh: BVCC.

Một loạt các biện pháp cấp cứu và hồi sức tích cực như lọc máu, áp dụng tuần hoàn ngoài cơ thể (ECMO) ngay lập tức được các bác sĩ triển khai để cứu bệnh nhi. Tuy nhiên do tình trạng quá nặng, trẻ không qua khỏi. Đáng chú ý, qua khai thác tiền sử, các bác sĩ nhận thấy, mặc dù đã 4 tuổi, nhưng trẻ mới chỉ được tiêm một liều vaccine viêm gan ngay sau sinh và một mũi vaccine BCG trong vài tuần sau đó.

Tất cả vaccine cần thiết để chống lại các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, trong đó có vaccine sởi, trẻ đều không được tiêm. Tiền sử tiêm chủng của các trẻ khác trong gia đình, đều có tình trạng tương tự. Điều này khiến các bác sĩ nghi ngờ bệnh nhi là nạn nhân của việc gia đình anti vaccine.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc trẻ không được tiêm chủng đầy đủ là một trong những mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe toàn cầu. Nguyên nhân phổ biến của việc một số người dân do dự tiêm vaccine là do thiếu thông tin hoặc hiểu sai về vaccine.

Ngoài ra, nhiều người lại có tâm lý chủ quan khi cho rằng, bệnh truyền nhiễm hiện nay hiếm gặp hoặc không nguy hiểm. Một số cá nhân ảnh hưởng tiêu cực của truyền thông và mạng xã hội, từ những thông tin giả, thông tin sai lệch.

Bên cạnh đó, do dự vaccine có thể do những ảnh hưởng từ tôn giáo, văn hóa, niềm tin cá nhân (như quan điểm để mọi thứ diễn ra theo tự nhiên); hoặc từ một vấn đề cá nhân, riêng biệt nào đó làm họ mất niềm tin vào hệ thống y tế.

TS Lê Kiến Ngãi cảnh báo, bản thân cá thể không được tiếp nhận vaccine có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Nếu nhiễm bệnh sẽ có diễn biến nặng nề, điều trị khó khăn, thậm chí nguy hiểm tính mạng, nhất là khi gặp tác nhân gây bệnh nguy hiểm.

Đối với cộng đồng, do dự vaccine làm giảm tỷ lệ bao phủ vaccine, tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh (ví dụ: sởi, ho gà, Covid-19…). Do dự vaccine là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây quá tải cho hệ thống y tế khi dịch bệnh quay lại.

Thực tế, trong cộng đồng có những nhóm người hoàn toàn bác bỏ vaccine và tích cực tuyên truyền anti vaccine, thường dựa trên những thông tin sai lệch. Đặc điểm và hành động của nhóm này là phủ nhận hoàn toàn hiệu quả của vaccine; lan truyền thuyết âm mưu (như vaccine gây tự kỷ, vô sinh, giảm dân số,…), đặc biệt là tận dụng mạng xã hội để gây ảnh hưởng xấu trong cộng đồng.

Anti vaccine là một tình trạng cực đoan hơn cả do dự vaccine và có tác động rất tiêu cực. Chính vấn đề này làm “lây lan” gia tăng sự do dự tiêm chủng trong cộng đồng. Anti vaccine là nguyên nhân gián tiếp gây ra các đợt bùng phát dịch bệnh.

Làn sóng anti vaccine ảnh hưởng tiêu cực tỷ lệ tiêm chủng

Hiện nay, tình trạng do dự vaccine và anti vaccine đang là mối quan tâm toàn cầu, ảnh hưởng tiêu cực đến tỷ lệ tiêm chủng và sức khỏe cộng đồng.

TS Lê Kiến Ngãi cho biết, tại Việt Nam, hiện chưa có nhiều điều tra và nghiên cứu về tình trạng do dự hoặc anti vaccine. Một nghiên cứu tại huyện Bình Lục, Hà Nam cho thấy, tỷ lệ do dự tiêm vaccine phòng Covid-19 là 25,1%. Nguyên nhân chính bao gồm lo ngại về tác dụng phụ, thiếu thông tin và tin tưởng vào miễn dịch tự nhiên.

Một thực tế là làn sóng “anti vaccine” xuất hiện trên mạng xã hội, với các nhóm kêu gọi không tiêm chủng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức của cộng đồng.

TS Hoàng Minh Đức - Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế - Trưởng đoàn giám sát kiểm tra việc triển khai chiến dịch tiêm vaccine phòng, chống dịch sởi cho trẻ trên địa bàn quận Long Biên, Hà Nội.

“Do đó, việc đối phó với tình trạng do dự và anti vaccine đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan y tế, truyền thông và cộng đồng để đảm bảo sức khỏe cho toàn dân; cần xem xét đưa vấn đề do dự và anti vaccine như một vấn đề sao nhãng với sức khỏe và quyền lợi của trẻ em” – TS Lê Kiến Ngãi lưu ý.

Ngoài ra một thực tế khác khiến dịch bệnh quay trở lại, theo PGS.TS Trần Đắc Phu - Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam, Bộ Y tế, thời gian qua, nhiều địa phương thiếu hụt vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng.

Bên cạnh, hệ thống y tế gặp phải nhiều rào cản trong công tác triển khai tiêm chủng, cùng với tình trạng anti vaccine của một số bộ phận người dân, đã khiến tỷ lệ tiêm chưa đạt như kỳ vọng. Nhiều địa phương hiện nay đang phải đuổi theo dịch chứ chưa quyết liệt chặn dịch.

“Tình hình càng nghiêm trọng hơn khi đất nước đang bước vào chu kỳ bùng phát dịch 5 năm một lần, nguy cơ lây lan diện rộng khó kiểm soát nếu không đẩy nhanh chiến dịch tiêm bù, tiêm vét sởi cho trẻ. Bên cạnh đó, tình trạng biến đổi khí hậu thất thường cũng làm diễn biến dịch trở nên phức tạp và khó dự đoán hơn bình thường” - PGS.TS Trần Đắc Phu nhận định.

Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng sởi cho trẻ tại Hà Nội.

Đồng quan điểm, bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP Hồ Chí Minh thừa nhận, tốc độ tiêm vaccine chậm hơn tốc độ lây lan dịch bệnh và có tình trạng anti vaccine.

“Sởi có tốc độ lây lan rất nhanh hơn cả cúm, một người có thể truyền cho 18 người. Người chưa có miễn dịch với sởi như chưa tiêm vaccine hoặc chưa từng mắc bệnh, nếu thoát mắc bệnh năm nay sẽ chưa chắc thoát được trong các đợt dịch tới. Đến nay, chỉ có một vũ khí duy nhất chống lại sởi đã được chứng minh là vaccine” - bác sĩ Trương Hữu Khanh khuyến cáo.

Theo các chuyên gia y tế, để ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát cần bao phủ vaccine từ trên 95% với 2 liều vaccine phòng sởi trong cộng đồng. Phụ huynh cần tiêm phòng đầy đủ hai mũi vaccine sởi cho trẻ theo lịch. Phụ nữ trước khi mang thai cũng nên tiêm phòng để bảo vệ trẻ trong những tháng đầu đời.

Thanh Bình