Hội An giữ hồn phố Cổ giữa dòng chảy hội nhập quốc tế

Hội nghị do UBND TP Đà Nẵng chủ trì, với sự tham dự của lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Xây dựng; Bộ Tài chính; Văn phòng UNESCO tại Việt Nam; cùng gần 200 đại biểu là các chuyên gia, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Sự kiện có ý nghĩa quan trọng nhằm tổng kết hơn một thập kỷ thực hiện Quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị Đô thị cổ Hội An, đánh giá toàn diện những kết quả đạt được, chỉ ra những khó khăn, hạn chế, đồng thời đề xuất các giải pháp và định hướng chiến lược phát triển phù hợp trong giai đoạn mới.

Ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng: “Hội An cần trở thành mô hình nổi bật về bảo tồn di sản trong đời sống đương đại”.

Bảo tồn và phát triển Hội An trong thời đại số

Tại hội nghị, ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng: “Hội An cần trở thành mô hình nổi bật về bảo tồn di sản trong đời sống đương đại”. Theo Thứ trưởng, sau gần 13 năm triển khai, Hội An đã đạt nhiều kết quả toàn diện, trở thành hình mẫu trong việc hài hòa giữa “bảo tồn” và “phát triển” di sản văn hóa. Không gian bảo tồn được mở rộng, khả năng thích ứng trước biến đổi khí hậu được nâng cao, vai trò cộng đồng trong gìn giữ di sản ngày càng được phát huy.

Sơn đồ khoanh vùng bảo vệ khu phố cổ Hội An.

Thứ trưởng nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, việc bảo tồn di sản cần chuyển từ “bảo tồn tĩnh” sang “bảo tồn động”, gắn với công nghiệp văn hóa, du lịch xanh, bền vững và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Ông đề nghị UBND TP Đà Nẵng sớm nghiên cứu xây dựng Quy hoạch tổng thể mới cho giai đoạn tiếp theo, kế thừa thành tựu hơn hai thập kỷ kể từ khi Hội An được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới, đồng thời cập nhật các xu hướng và khuyến nghị mới của UNESCO, Luật Di sản văn hóa 2024 và Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa. Bảo tồn Đô thị cổ Hội An là nhiệm vụ khó khăn nhưng cũng là cơ hội để Hội An, trong không gian phát triển mới của Đà Nẵng, vươn lên trở thành mô hình tiêu biểu toàn cầu về bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong đời sống đương đại, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Các đại biểu tại hội thảo.

Bà Nguyễn Thị Anh Thi, Phó chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho biết, Di sản văn hóa thế giới đô thị cổ Hội An là một trong những báu vật không chỉ của riêng TP Đà Nẵng mà còn là niềm tự hào chung của Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới. Trải qua hàng trăm năm lịch sử, với những giá trị nổi bật về kiến trúc, văn hóa, cảnh quan và lối sống cộng đồng, Hội An đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào năm 1999, đánh dấu một mốc son quan trọng trong quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

Đặc biệt, từ sau khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định số 78/QĐ-TTg ngày 12/01/2012 về Quy hoạch đầu tư tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Đô thị cổ Hội An gắn với phát triển thành phố Hội An và du lịch giai đoạn 2012 - 2025, công tác bảo tồn đã bước sang một giai đoạn mới, bài bản hơn, có chiều sâu hơn và gắn kết chặt chẽ hơn giữa bảo tồn di sản với phát triển kinh tế - xã hội, phát triển du lịch bền vững.

Qua gần 13 năm triển khai thực hiện, Quy hoạch đã tạo nên những chuyển biến toàn diện trong công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Đô thị cổ Hội An. Hệ thống di tích được tu bổ, phục hồi, nhiều công trình thoát khỏi nguy cơ xuống cấp nghiêm trọng; di sản văn hóa phi vật thể được bảo tồn và phát huy, góp phần giữ gìn hồn cốt văn hóa Hội An; hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan, môi trường từng bước được nâng cấp, cải thiện; cộng đồng địa phương được nâng cao nhận thức và vai trò trong việc bảo tồn di sản; Hội An tiếp tục là một trong những điểm đến hàng đầu của du lịch Việt Nam và thế giới, đồng thời là mô hình thành công về bảo tồn di sản gắn với phát triển bền vững…

Nguyên Bí thư Thành ủy Hội An (cũ) ông Nguyễn Sự khẳng định “Hội An không ngập lụt mới là điều bất thường”.

Nguyên Bí thư Thành ủy Hội An (cũ) ông Nguyễn Sự khẳng định: “Hội An không ngập lụt mới là điều bất thường” – như một cách nói ví von về sự thích nghi tự nhiên và bản sắc của đô thị di sản này. Và từ khi trở thành Di sản văn hóa thế giới, chính quyền và người dân Hội An đã tích cực bảo tồn và phát huy di sản từ gốc rễ văn hóa con người. Hơn 400 di tích được trùng tu, nhiều giá trị phi vật thể như hô hát bài chòi, lễ hội Nguyên tiêu, nghề gốm Thanh Hà, mộc Kim Bồng, rau Trà Quế… được phục dựng và quảng bá rộng rãi. Theo ông Sự, bảo tồn Hội An không chỉ là gìn giữ kiến trúc cổ kính mà còn là bảo tồn con người Hội An – hiền hòa, mến khách, chậm rãi nhưng sâu sắc.

Khi được công nhận Di sản văn hóa thế giới thì kinh tế Hội An phát triển, đời sống nhân dân khá lên, nhưng tất cả chỉ tập trung vào phát triển phố Cổ thì sự tĩnh lặng của Hội An sẽ mất đi. Nếu Hội An náo nhiệt như những thành phố khác thì đâu còn là Hội An nữa. Vì lẽ đó, việc đặt vấn đề con người Hội An trong bảo tồn di sản bắt đầu từ văn hóa ứng xử, nếp sống là vấn đề số một. “Phố cổ có thể còn đó, nhà cổ còn đó, con đường, hội quán, đình chùa có thể còn đó, nhưng nếp sống bị phai nhạt, thậm chí bị thay đổi thì đặc trưng Hội An hiền hòa, chậm rãi, yên tĩnh, hiếu khách, lịch sự không cẩn thận sẽ chỉ còn là ký ức, mất đi hồn cốt của di sản”, ông Sự trăn trở.

NSND Huỳnh Văn Hùng, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Đà Nẵng (cũ) cho rằng: Do thành phố Hội An đã chia tách thành 4 đơn vị hành chính nên chắc chắn việc quy hoạch và triển khai thực hiện quy hoạch bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị đô thị cổ này sẽ gặp nhiều bất lợi.
Để quy hoạch đô thị cổ có hiệu quả, trên cơ sở đó gìn giữ, phát huy phẩm chất sống “Hội An - nhân tình thuần hậu”, xin có vài đề nghị: Giữa việc giao cho các phường thực hiện quy hoạch bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị di sản đô thị cổ với việc giao cho một Trung tâm chức năng của thành phố thực hiện việc này thì nên giao cho một Trung tâm trực hiện. Có như vậy mới bảo vệ được tính thống nhất của đô thị cổ nổi tiếng này.

"Hội An nhân tình thuần hậu" là một đề án rất có ý nghĩa trong việc khôi phục, giữ gìn và phát huy những phẩm chất tốt đẹp, tạo môi trường sống, hệ thống di sản văn hóa Hội An.

Việc quản lý di tích cần một đội ngũ cán bộ có kiến thức sâu, có trình độ chuyên môn cao, và đặc biệt phải tâm huyết với sự nghiệp văn hóa. Trong khi chờ đợi đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này thì nên mời những chuyên gia từng làm việc tại Trung tâm quản lý di tích Hội An trước đây làm cố vấn, bởi trong thực tế thì họ hoàn toàn đáp ứng được các yêu cầu nêu trên.

Hoài Thu