Kể chuyện đại ngàn bằng ngôn ngữ điện ảnh

Khơi dậy ý thức gìn giữ văn hóa Pa Kô

“Tiêu chí tôi đặt ra khi sử dụng các công cụ của AI để tạo nên những bài hát thiếu nhi bằng tiếng dân tộc Pa Kô là giai điệu vui tươi, lời ca ngắn gọn dễ nhớ, giúp các bé vừa hát, vừa học thêm tiếng mẹ đẻ. Đây là nét đặc biệt mà những bài hát thiếu nhi khác không có được. Do đó, những bài hát này rất phù hợp để giáo viên mầm non, tiểu học, phụ huynh sử dụng làm nhạc nền cho các hoạt động vui chơi, sinh hoạt”, Ngởi bộc bạch.

Trên trang Facebook AKAY VEL - Con của bản làng do Ngởi xây dựng, anh đăng tải nhiều bài hát dành cho thiếu nhi do AI tạo hình các nhân vật hoạt hình quen thuộc với trẻ em như gấu trúc, mèo, khỉ, thỏ... Anh lồng ghép cho các con vật hát những bài hát thiếu nhi về nhận biết màu sắc, số đếm và cả những bài hát ru bằng tiếng Pa Kô cổ.

Một trong những bài hát được xem nhiều nhất là bài về số đếm từ 1-5. “A dôn năp ati, Ai pa soi năp, Mui bar pe, mui bar pe poan soông. Akay khói chom nư, Akay khói hôi nư…”. Đây là lời bài hát với nội dung thỏ mẹ hướng dẫn cho thỏ con tập đếm. Chỉ nghe qua vài lần, nhiều em bé tuổi lên ba, lên bốn đã học nhẩm theo hai bạn thỏ trong clip để thuộc lòng lời bài hát tập đếm bằng tiếng Pa Kô.

Hồ Văn Ngởi say mê nghiên cứu ứng dụng công cụ AI để tạo nên những bài hát thiếu nhi bằng tiếng Pa Kô - Ảnh: T.T

Trăn trở với thực tế các bạn trẻ ngày càng xa lạ với tiếng đồng bào mình, Ngởi còn tìm đến những người già trong thôn để sưu tầm tiếng Pa Kô cổ, đưa vào các bài hát ru, mong muốn mọi người nhận ra vẻ đẹp và giá trị của tiếng mẹ đẻ. Bà Hồ Thị Hoa, thôn Amôr, hào hứng: “Các bài hát dành cho trẻ con rất vui tai, gần gũi, các cháu thích lắm vì giai điệu rộn ràng, dễ nhớ, dễ thuộc. Còn với những bài hát ru, nhiều người già trong thôn cũng dần quên tiếng cổ rồi nên rất tự hào vì Ngởi đã gìn giữ được cho lớp trẻ sau này”.

Không chỉ sáng tạo những bài hát thiếu nhi, Ngởi còn sản xuất nhiều phim ngắn với thông điệp ý nghĩa, dễ xem và dễ làm theo. Anh chia sẻ: “Tôi làm những bài hát và phim ngắn này không chỉ cho trẻ nhỏ mà còn muốn người lớn thấy được vẻ đẹp và giá trị của tiếng mẹ đẻ qua giai điệu, từ đó khơi dậy ý thức gìn giữ văn hóa. Thật vui khi nhận được nhiều bình luận tích cực trên mạng xã hội”.

Tuyên truyền bằng hình ảnh sống động

Sau khi tốt nghiệp ngành sư phạm, Ngởi trở về quê và mở một tiệm ảnh. Anh bắt đầu hành trình ghi lại những thước phim về văn hóa truyền thống của đồng bào Pa Kô, Vân Kiều. Tin rằng cách tiếp cận gần gũi, trực quan sẽ thay đổi nhận thức của lớp trẻ, anh đã tự học dựng phim và dùng số tiền tích góp để mua máy tính. Nhờ sự hỗ trợ từ Tổ chức Y tế Hà Lan-Việt Nam (MCNV), Ngởi có cơ hội tiếp cận máy móc chuyên nghiệp và tham gia các khóa học dựng phim 3D.

Anh đã sản xuất nhiều video ý nghĩa như “Đôi dép cho em”, “Người khuyết tật với nước sạch”, “Phòng tránh giun móc ở trẻ em”. Những thước phim chân thực, sống động của Ngởi được bà con dân bản, đặc biệt là giới trẻ, đón nhận nồng nhiệt. Không chỉ dừng lại ở việc sản xuất, Ngởi mang phim đến từng thôn bản để trình chiếu. Cách làm này đã chạm đến trái tim người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đứng trước nguy cơ mai một văn hóa truyền thống khi công nghệ số đổ bộ, Ngởi trăn trở tìm cách níu kéo lớp trẻ trở về với cội nguồn. Năm 2015, Ngởi thành lập nhóm phát triển cộng đồng Akay Vel (Con của bản làng), tập hợp gần 20 thanh niên. Nhóm đã tích cực tuyên truyền và giữ gìn nét đẹp văn hóa cộng đồng. Năm 2021, Ngởi và nhóm Akay Vel đã gây tiếng vang lớn với bộ phim ngắn “Đại chiến Corona virus”.

Với thông điệp “mỗi người con của bản làng đều có thể trở thành một chiến binh” chống lại đại dịch, bộ phim sử dụng đồ họa 3D ấn tượng, xây dựng “virus Corona” trở thành một con quái vật đáng sợ, còn chàng trai Pa Kô trong trang phục truyền thống là người anh hùng tiêu diệt quái vật. Bộ phim đã tạo ra một “luồng gió mới” trong công tác tuyên truyền phòng chống dịch bệnh ở vùng núi.

Phó Bí thư Đảng ủy xã Lìa Hồ A Dược chia sẻ: “Ngởi rất tích cực tham gia các phong trào thanh thiếu nhi trên địa bàn xã. Chủ động tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước lồng ghép qua những bộ phim ngắn. Ngởi thành lập câu lạc bộ phục dựng văn hóa của dân tộc Pa Kô, Vân Kiều, mở lớp dạy học nhạc cụ, dân ca dân vũ, sưu tầm, lưu giữ và truyền thông trên các nền tảng mạng xã hội nhằm gìn giữ và bảo tồn văn hóa dân tộc, xứng đáng là người con ưu tú của bản làng”.

Với những đóng góp tích cực cho cộng đồng, Hồ Văn Ngởi đã nhận được nhiều bằng khen, giải thưởng, trong đó có Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh và giải thưởng Gương mặt trẻ tiêu biểu tỉnh Quảng Trị (năm 2019), Bằng khen của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (năm 2021).

Thanh Trúc