Khi nghệ thuật biểu diễn thành ngành công nghiệp - Bài 1: Từ bảo tồn đến nền tảng sáng tạo

Bài 1: Từ bảo tồn đến nền tảng sáng tạo

Tại TP Hồ Chí Minh, trung tâm công nghiệp giải trí sôi động bậc nhất cả nước, lĩnh vực này đang có những chuyển động rõ nét, từ mô hình tổ chức linh hoạt, đổi mới cách tiếp cận khán giả, đến kết hợp công nghệ và du lịch, từng bước hình thành hệ sinh thái biểu diễn hiện đại và trở thành ngành công nghiệp giàu tiềm năng trong kinh tế sáng tạo.

Nghệ thuật biểu diễn: Cội nguồn bản sắc và di sản đương đại

Nghệ thuật biểu diễn từ lâu đã là linh hồn của văn hóa, nơi bản sắc dân tộc được chắt lọc và thăng hoa. Không chỉ là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, lĩnh vực này đang trở thành động lực kinh tế mạnh mẽ, góp phần định hình chuỗi giá trị của công nghiệp văn hóa. Tại Việt Nam, sự chuyển mình của nghệ thuật biểu diễn không chỉ bảo tồn di sản mà còn mở ra những chân trời sáng tạo mới, mang tinh hoa dân tộc đến gần hơn với công chúng hiện đại.

Nhạc cụ dân tộc và biểu diễn văn hóa truyền thống được đưa lên các sân khấu lớn.

Theo ThS Nguyễn Thị Quỳnh Như, Phó Trưởng khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa TP Hồ Chí Minh, nghệ thuật biểu diễn ngày càng khẳng định vai trò cốt lõi trong chuỗi giá trị của công nghiệp văn hóa. Không chỉ dừng lại ở việc gìn giữ di sản, lĩnh vực này đã trở thành chất liệu sống động, liên tục được tái tạo để sản xuất các sản phẩm giải trí giàu giá trị văn hóa, vừa tạo động lực kinh tế, vừa lan tỏa bản sắc dân tộc sâu rộng trong xã hội.

Tại TP Hồ Chí Minh, trung tâm đô thị năng động bậc nhất cả nước, sự chuyển mình của nghệ thuật biểu diễn được thể hiện rõ qua sự đổi mới tại các sân khấu và nhà hát lớn như Nhà hát Thành phố, Nhà hát Hòa Bình, Nhà hát Trần Hữu Trang hay sân khấu 5B. Các đơn vị không chỉ đầu tư nâng cấp kỹ thuật, mỹ thuật để nâng tầm chất lượng trình diễn mà còn linh hoạt đổi mới mô hình tổ chức, kết hợp đa dạng loại hình nghệ thuật nhằm đáp ứng thị hiếu ngày càng phong phú của khán giả hiện đại.

Đáng chú ý, các bộ môn nghệ thuật truyền thống như cải lương, hát bội, múa rối… đang được hồi sinh với tinh thần sáng tạo. Vượt qua mục tiêu bảo tồn, các nghệ sĩ và đơn vị biểu diễn nỗ lực làm mới cách tiếp cận, đưa giá trị truyền thống hòa nhịp với đời sống đương đại. Sự kết hợp giữa nhạc cụ dân tộc, kỹ thuật sân khấu hiện đại và nội dung gần gũi đã tạo nên làn gió mới, xóa tan định kiến về sự “lỗi thời” của nghệ thuật truyền thống.

Một hướng đi mang tính chiến lược là đưa nghệ thuật truyền thống vào môi trường học đường. Theo ThS Quỳnh Như, đây là cách “nuôi dưỡng bản sắc từ gốc”, giúp học sinh hiểu, yêu và trân trọng văn hóa dân tộc. “Khi các em yêu nghệ thuật dân tộc, các em sẽ trở thành khán giả văn hóa trưởng thành trong tương lai”, ThS Quỳnh Như nhấn mạnh.

Giải pháp này không chỉ xây dựng lớp khán giả bền vững mà còn hình thành một thế hệ công chúng có khả năng tiếp nhận và tiêu dùng văn hóa một cách chủ động, chọn lọc. Đồng thời, nó mở ra cơ hội nghề nghiệp cho nghệ sĩ, tạo nền tảng nuôi dưỡng lớp kế cận đam mê và tài năng, góp phần thúc đẩy thị trường nội địa cho ngành nghệ thuật biểu diễn phát triển mạnh mẽ hơn.

Kết nối sáng tạo và thị trường

Một trong những hướng phát triển nổi bật hiện nay là tổ chức các sự kiện nghệ thuật đa thể loại, có khả năng tiếp cận đại chúng và tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ. Từ các sân khấu ngoài trời ở phố đi bộ Nguyễn Huệ, đường sách Nguyễn Văn Bình, đến những không gian biểu diễn mới tại trung tâm thương mại, rạp hát nhỏ, mô hình biểu diễn linh hoạt, dễ tiếp cận đang tạo sinh khí mới cho đời sống nghệ thuật TP Hồ Chí Minh.

Nghệ thuật hát bội đến gần hơn với công chúng.

Liên hoan âm nhạc quốc tế Hò Dô, do Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh tổ chức là minh chứng rõ nét. Qua bốn mùa, Hò Dô không chỉ mang âm nhạc thế giới đến khán giả trong nước mà còn là cầu nối để nghệ sĩ Việt Nam tỏa sáng trên trường quốc tế. Theo bà Nguyễn Thị Thanh Thúy, Phó Giám đốc Sở, sự kiện này là mô hình mẫu, kết hợp nghệ thuật biểu diễn với du lịch, thương mại và giao lưu văn hóa quốc tế, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Một hướng đi mới là xây dựng các tour biểu diễn nghệ thuật dân tộc dành cho du khách. Những chương trình cải lương, múa rối, hát bội với thuyết minh song ngữ, kết hợp trải nghiệm ẩm thực, trang phục và lịch sử không chỉ làm giàu giá trị văn hóa mà còn nâng cao đáng kể tiềm năng kinh tế của ngành.

Tuy nhiên, nhân lực sáng tạo vẫn là bài toán cốt lõi. Đạo diễn - diễn viên Kathy Uyên nhấn mạnh, TP Hồ Chí Minh cần chiến lược dài hạn để đào tạo nghệ sĩ, biên đạo, đạo diễn, cùng đội ngũ kỹ thuật và truyền thông. “Chúng ta không thiếu tài năng, nhưng cần một hệ sinh thái để tài năng phát triển đúng hướng. Ngoài ra, truyền cảm hứng để người trẻ tự tin bước vào nghề và nuôi dưỡng đam mê là yếu tố then chốt”, cô chia sẻ.

Ông Hà Quốc Cường, Giám đốc Nhà hát Kịch TP Hồ Chí Minh nhận định, thị trường biểu diễn đang bước vào giai đoạn chuyên nghiệp hóa rõ nét, với sự góp sức của đội ngũ sáng tạo trẻ và chiến lược truyền thông bài bản. Nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động cũng cho rằng, đã đến lúc hoạch định chiến lược để phát huy sức mạnh mềm của văn hóa dân tộc, biến công nghiệp văn hóa thành trụ cột kinh tế sáng tạo và động lực phát triển bền vững.

Ông Lê Minh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả nhấn mạnh: “Phát triển nhân lực chất lượng cao là nền tảng cho mọi ngành, đặc biệt là công nghiệp văn hóa. Điều này cần bắt đầu từ thế hệ trẻ, những người sẽ hình thành lực lượng sản xuất kế tiếp”.

Thêm nữa, giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gieo mầm bản sắc văn hóa. Cụ thể, có thể đưa công nghiệp văn hóa vào hoạt động ngoại khóa, tổ chức tọa đàm chuyên sâu và tạo trải nghiệm sinh động để giúp học sinh yêu và trân trọng di sản dân tộc. Với sự đầu tư bài bản vào giáo dục bản sắc, trao quyền cho thế hệ trẻ và phát triển không gian biểu diễn chuyên nghiệp chính là động lực để ngành này khẳng định vị thế trụ cột trong công nghiệp văn hóa.

Bài cuối: Kiến tạo hệ sinh thái biểu diễn hiện đại

Bài, ảnh: Hương Trần/Báo Tin tức và Dân tộc