Khoảng cách giữa doanh số bán xe cũ và xe mới ở Trung Quốc dần thu hẹp

Trong 6 tháng đầu năm 2024, doanh số bán ô tô đã qua sử dụng ở Trung Quốc tăng 7% so với cùng kỳ năm ngoái, lên 9,38 triệu xe. Ảnh: TTXVN

Theo trang Caixin, thị trường ô tô đã qua sử dụng tại Trung Quốc đang trên đà phát triển với doanh số bán hàng tăng trưởng. Tuy nhiên, các nhà đầu tư trong ngành đang gặp khó khăn lớn do tỷ suất lợi nhuận ngày càng giảm và thị trường này vẫn trong giai đoạn phát triển ban đầu.

Chông gai của ngành kinh doanh xe cũ

Theo Hiệp hội Đại lý Ô tô Trung Quốc (CADA), trong 6 tháng đầu năm nay, doanh số bán ô tô đã qua sử dụng ở Trung Quốc tăng 7% so với cùng kỳ năm ngoái lên 9,38 triệu chiếc, trong khi doanh số bán xe mới đạt 9,84 triệu chiếc. Với khoảng cách giữa doanh số bán xe cũ và xe mới thu hẹp, một số chuyên gia trong ngành dự đoán doanh số bán ô tô đã qua sử dụng ở Trung Quốc có thể tương đương với doanh số bán ô tô mới vào năm 2025.

Theo China Insights Consultancy, đến năm 2028, tuổi trung bình của một chiếc xe ô tô ở Trung Quốc sẽ hơn tám năm tuổi. Dựa trên kinh nghiệm của các thị trường phát triển như Mỹ và Nhật Bản, điều này có nghĩa là sự gia tăng đáng kể số lượng ô tô cũ được bán, đánh dấu một bước ngoặt cho ngành công nghiệp xe hơi đã qua sử dụng.

Bất chấp sự tăng trưởng nhanh chóng này, các đại lý xe cũ của Trung Quốc phải đối mặt với những khó khăn ngày càng tăng. Giám đốc điều hành của công ty chuyên xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng Haishangche (Nam Kinh) Technology Co. Ltd., Li Huai, cho biết hơn 9/10 đại lý xe hơi đã qua sử dụng bị thua lỗ trong nửa đầu năm nay. Tương tự, trợ lý Chủ tịch CADA, Luo Lei, cho biết tại một hội nghị công nghiệp gần đây rằng khoảng 80% đại lý đang hoạt động thua lỗ.

Ô tô chờ được xuất khẩu tại cảng Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường xe mới đang có tác động không nhỏ. Cuộc chiến giá cả liên tục tại các phòng trưng bày giới thiệu sản phẩm (showroom) ô tô kể từ năm 2023 cũng đã đẩy giá xe cũ đi xuống, khiến các đại lý dễ bị thua lỗ nếu không thể bán hàng tồn kho nhanh chóng. Sự phân mảnh của ngành công nghiệp, với các rào cản gia nhập thấp và số lượng người chơi ngày càng tăng, đã làm tăng thêm tổn thất. Các chuyên gia không hy vọng tình hình sẽ được cải thiện nhanh chóng.

Để đối phó, một số đại lý đang chuyển sang xuất khẩu và vào tháng Ba, Trung Quốc đã giúp họ bằng cách nới lỏng các hạn chế đối với xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng.

Một đại lý ở Quảng Châu cho biết công ty của ông đã thay đổi mô hình kinh doanh sang mua xe mới từ các đại lý, lấy biển số tạm thời và sau đó xuất khẩu chúng dưới dạng xe đã qua sử dụng. Chiến lược này, bắt đầu vào năm 2022, bước đầu đã chứng minh lợi nhuận cao và sớm thu hút các đối thủ cạnh tranh.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng đây chỉ là giải pháp tạm thời, vì thương mại ô tô đã qua sử dụng của Trung Quốc vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ, xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng chỉ phát triển mạnh sau khi thị trường nội địa của họ đã trưởng thành. Nếu các đại lý Trung Quốc ưu tiên xuất khẩu trước khi thiết lập một thị trường nội địa ổn định, họ có thể được cứu trợ ngắn hạn nhưng về cơ bản sẽ không thay đổi động lực của ngành.

Trong thập kỷ qua, thị trường ô tô cũ của Trung Quốc đã trải qua những biến động đáng kể. Các nền tảng trực tuyến như Guazi.com, Uxin Ltd. và Renrenche ban đầu phát triển mạnh, thu hút đầu tư đáng kể với dự đoán về sự bùng nổ thị trường tương tự như ở Mỹ, nơi doanh số bán xe đã qua sử dụng hiện gần gấp ba lần so với ô tô mới.

Cơn sốt chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Mặc dù có sự tăng trưởng doanh số bán xe cũ, nhưng hầu hết các nền tảng đều phải đối mặt với những thất bại. Uxin, công ty đã niêm yết trên Nasdaq vào năm 2018, đã phải vật lộn với khoản lỗ nặng nề và đối mặt với rủi ro hủy niêm yết vào năm 2020. Không có người chơi thống trị nào xuất hiện và thực sự, nhiều người tiêu dùng vẫn xem việc mua một chiếc xe đã qua sử dụng là một việc làm rủi ro.

Một vấn đề là quyền sở hữu ô tô ở Trung Quốc vẫn còn tương đối mới, với tuổi trung bình của phương tiện chỉ 6,5 năm vào năm 2023, theo China Insights. Thị trường xe hơi mới vẫn đang phát triển, với việc thiếu một thị trường tài chính và cho thuê xe phát triển hạn chế nguồn cung xe đã qua sử dụng chất lượng cao. Ngành công nghiệp này vẫn còn manh mún, và việc không có hệ thống thẩm quyền để thẩm định tình trạng hoặc giá trị của những chiếc xe đã qua sử dụng cũng làm tình hình phức tạp hơn.

Một thị trường đang phát triển

Doanh số bán xe đã qua sử dụng và xe mới có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, với sự tăng trưởng ở cái này thường thúc đẩy cái kia. Giao dịch xe đã qua sử dụng hiệu quả có thể thúc đẩy doanh số bán xe mới, từ đó cung cấp nhiều xe hơn cho thị trường xe đã qua sử dụng. Giá xe đã qua sử dụng thường theo xu hướng giá xe mới và thậm chí có thể ảnh hưởng đến chúng.

Thị trường xe hơi của Trung Quốc bắt đầu mở rộng dần dần sau khi nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2001. Vào thời điểm đó, người tiêu dùng Trung Quốc ngần ngại đón nhận những chiếc xe đã qua sử dụng do uyền sở hữu xe thấp và chưa quen thuộc với các công cụ tài chính.

Khi việc sở hữu ô tô trở nên phổ biến hơn, thị trường xe đã qua sử dụng chứng kiến những thay đổi đáng kể về cả cung và cầu. Một cuộc khảo sát của Yiche Research cho thấy mức độ sẵn sàng mua ô tô đã qua sử dụng của người tiêu dùng dưới 35 tuổi đã tăng từ 40% vào năm 2019 lên 60% vào nửa đầu năm 2024.

Đến cuối năm 2023, thị trường Trung Quốc có 280 triệu xe du lịch, trong đó có 130 triệu chiếc từ 4 năm tuổi đến 10 năm tuổi - đại diện cho các phương tiện hiện đang ở đỉnh cao của chu kỳ thay thế, theo CATARC, một nhà cung cấp dữ liệu ngành.

Những thay đổi chính sách đã giúp ích. Trước đây, thị trường ô tô đã qua sử dụng phải đối mặt với những trở ngại như hạn chế di dời, thuế và những vấn đề phân loại sản phẩm, nhưng kể từ năm 2016, các cơ quan quản lý đã loại bỏ một cách có hệ thống các rào cản này.

Theo Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc (CPCA), doanh số bán xe du lịch nội địa đạt 21,7 triệu chiếc vào năm 2023. Trong cùng thời gian, CADA báo cáo 15,8 triệu xe du lịch đã qua sử dụng được bán. Khoảng cách được thu hẹp hơn nữa trong nửa đầu năm nay, với doanh số 9,84 triệu cho xe mới và 9,36 triệu cho xe đã qua sử dụng.

Hơn nữa, theo nhà phân tích trưởng Zhou Lijun tại Yiche Research, vì dữ liệu giao dịch ô tô đã qua sử dụng của CADA chủ yếu đến từ các nền tảng giao dịch lớn trong nước, nên nó có thể không nắm bắt được tất cả các giao dịch, có nghĩa là doanh số bán xe đã qua sử dụng có thể đã tiệm cận hoặc tương đương với doanh số bán xe mới.

Tác động của giá giảm

Thị trường nội địa của Trung Quốc đối với xe du lịch cũ đã tăng trưởng với tốc độ kép hàng năm là 6,9% từ năm 2019 đến năm 2023, theo China Insight. Con số này dự kiến sẽ tăng tốc lên 13,7%/năm từ năm 2023 đến năm 2028.

Vào tháng 3, các nhà chức trách Trung Quốc đã khởi động chương trình "trao đổi" cung cấp trợ cấp cho ô tô, nhằm thúc đẩy doanh số bán ô tô đã qua sử dụng tăng 45% vào năm 2027 so với mức năm 2023. Chính quyền các địa phương cũng đang đưa ra các biện pháp bổ sung.

Tuy nhiên, cuộc chiến giá cả trên thị trường xe hơi mới đang làm giảm những dự báo này và siết chặt lợi nhuận cho các đại lý xe hơi đã qua sử dụng. Giá xe mới giảm có tác động trực tiếp đến thị trường ô tô đã qua sử dụng.

"Nếu bạn mua một chiếc xe đã qua sử dụng và giá xe mới giảm ngay sau đó, chiếc xe đã qua sử dụng cũng sẽ mất giá, thường buộc các đại lý phải bán với giá chiết khấu", một đại lý cho biết. Thông thường, giá xe cũ mất giá từ 10% đến 12% sau mỗi năm, nhưng từ giữa năm 2023 đến giữa năm 2024, mức khấu hao đối với những mẫu xe chính thống là 21%, theo đại lý.

Những chiếc xe mới rẻ hơn cũng làm giảm sức hấp dẫn của những chiếc xe cũ và, để nhấn mạnh điểm đó, không có dấu hiệu nào cho thấy cuộc chiến giá xe mới giảm bớt. Theo Giám đốc điều hành của Haishangche, Li Huai, số lượng lớn các nhà sản xuất ô tô mới ở Trung Quốc có nghĩa là cạnh tranh sẽ vẫn khốc liệt, giữ giá thấp và khiến giá xe cũ khó ổn định.

Sự gia tăng của các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng mới (NEV) cũng làm tăng thêm sự phức tạp của tình hình. Kể từ năm 2023, tỷ trọng của NEV trong doanh số bán ô tô mới đã tăng đều đặn, vượt qua doanh số bán xe thông thường trong một thời gian ngắn vào tháng 4 và tháng 6/2024. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến kỳ vọng về giá trị bán lại của ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. "Khi NEV củng cố vị thế của họ trên thị trường, các phương tiện chạy bằng nhiên liệu phải đối mặt với nguy cơ lỗi thời, điều này tự nhiên sẽ làm giảm giá trị bán lại của chúng", một người trong ngành cho biết.

Tuy nhiên, giá xe cũ giảm cũng có một chút lợi ích: Nó làm cho ô tô đã qua sử dụng của Trung Quốc cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Trung Quốc bắt đầu xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng vào năm 2019, nhưng ban đầu phải vật lộn để cạnh tranh với các nhà xuất khẩu Nhật Bản và Hàn Quốc do giá nội địa cao và các quy tắc thuế.

Tình hình hiện đã thay đổi với giá xe mới giảm. Ví dụ, một chiếc xe Toyota Camry hai năm tuổi với 50.000 km trên đồng hồ được bán với giá khoảng 152.000 nhân dân tệ (21.300 USD) ở Nhật Bản, so với 116.000 nhân dân tệ ở Trung Quốc, theo đơn vị bán xe đã qua sử dụng của công ty cho thuê xe CAR Inc.

Giám đốc điều hành tại Sinotrans Logistics Ltd., Qu Chunmei, cho biết trong khi lợi nhuận từ xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng đã giảm so với hai năm qua, triển vọng dài hạn vẫn mạnh mẽ. Các điểm đến xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng của Trung Quốc đang mở rộng ra ngoài Nga, Trung Đông và Đông Nam Á để đến châu Âu, với Djibouti (Di-bu-ti) ở châu Phi nổi lên như một trung tâm trung chuyển mới.

Theo dữ liệu hải quan, năm 2023, Trung Quốc đã xuất khẩu gần 300.000 ô tô đã qua sử dụng, tăng mạnh so với 15.000 chiếc vào năm 2021.

Cần có một thị trường lành mạnh

Thị trường ô tô đã qua sử dụng của Trung Quốc vẫn rất phân mảnh, với 9/10 ô tô đã qua sử dụng được bán bởi các cá nhân vào năm 2023, theo China Insight. Ngược lại, tại các thị trường phát triển như Mỹ và Nhật Bản, 4/10 chiếc xe đã qua sử dụng đến từ các công ty cho thuê xe.

Một điểm yếu lớn trên thị trường Trung Quốc là sự vắng mặt của các nhà khai thác mạnh trong chuỗi cung ứng. Ở hầu hết các thị trường nước ngoài, các đại lý thương hiệu là những người chơi chính trong việc này, thường hợp tác với các nhà sản xuất để cung cấp chiết khấu thương mại. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, doanh số bán xe đã qua sử dụng đóng góp rất ít vào doanh thu của các đại lý thương hiệu. Năm 2022, doanh số bán ô tô đã qua sử dụng chỉ chiếm 3,1% doanh thu của các đại lý chính thức của Trung Quốc, so với 36% của tập đoàn đại lý AutoNation của Mỹ.

Trung Quốc cũng thiếu các nền tảng giao dịch quy mô lớn cho xe cũ cho phép giao dịch trực tiếp, chẳng hạn như Manheim ở Mỹ và USS ở Nhật Bản. Manheim nắm giữ 35% thị phần trong doanh số bán xe đã qua sử dụng của Mỹ, với khối lượng đấu giá hàng năm là 10 triệu xe. Ngược lại, Autostreets, công ty tuyên bố là nền tảng dịch vụ ô tô đã qua sử dụng lớn nhất Trung Quốc và được hỗ trợ bởi công ty mẹ của Manheim, chỉ chiếm 1,3% doanh số bán ô tô đã qua sử dụng của Trung Quốc vào năm 2022. Tính chung, khoảng 30 sàn giao dịch ô tô đã qua sử dụng ở Trung Quốc chỉ xử lý 10,5% tổng số giao dịch trên toàn quốc.

Một thách thức khác là thiếu các tiêu chuẩn ngành. Ở Trung Quốc, không có quyền truy cập công khai vào hồ sơ tai nạn giao thông, sửa chữa hoặc bảo dưỡng cho những chiếc xe đã qua sử dụng, điều này cho phép một số người bán che giấu khiếm khuyết. Không giống như ở Mỹ và Đức, nơi các tiêu chuẩn định giá được thiết lập như Kelley Blue Book và DAT cung cấp các hướng dẫn rõ ràng và cho phép người mua đánh giá lịch sử của một chiếc xe trong vài phút, người mua ở Trung Quốc thường dành hàng giờ để kiểm tra xe.

Phó Tổng thư ký CADA, Lang Xuehong, tin rằng các nhà sản xuất ô tô và đại lý phải đóng vai trò trung tâm trong việc chuyển đổi thị trường xe hơi đã qua sử dụng của Trung Quốc. Bà đề nghị các công ty tài chính liên kết với nhà sản xuất ô tô tạo ra các kế hoạch cho thuê phù hợp để giảm chi phí sở hữu xe mới trong khi vẫn đảm bảo nguồn cung cấp ổn định những chiếc xe đã qua sử dụng chất lượng cao. Cách làm này có thể tạo thêm doanh thu cho các đại lý và giúp ổn định giá xe mới.

Một số công ty cho thuê xe và gọi xe đã khai thác vào thị trường xe đã qua sử dụng. Ví dụ, công ty cho thuê xe hơi Car Inc. sẽ bán những chiếc xe trên hai năm tuổi dưới dạng xe cũ để giữ cho đội xe của mình được cập nhật với các mẫu xe mới hơn.

Giám đốc Li của Haishangche lưu ý rằng sự thành công của thị trường xe hơi đã qua sử dụng của Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào thị trường xe hơi mới. Với quá nhiều nhà sản xuất tập trung vào sự sống còn hơn là chiến lược dài hạn, thị trường xe đã qua sử dụng sẽ chỉ ổn định khi số lượng công ty xe hơi mới giảm xuống còn khoảng 10 đơn vị.

Thành Dương (P/v TTXVN tại Bắc Kinh)