'Không cấm ngay thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, sẽ mất cả thế hệ'

Tuần này, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Luật Đầu tư (sửa đổi). Tuy nhiên, dự thảo không đưa thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) vào danh mục cấm.

Nói với VietTimes, bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng, nhấn mạnh nếu không cấm triệt để, hệ thống pháp luật sẽ thiếu đồng bộ, cơ quan chức năng sẽ gặp khó khi xử lý, còn xã hội phải trả giá bằng sức khỏe và tương lai của cả một thế hệ.

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Nếu Luật Đầu tư không cấm TLĐT, TLNN , hệ quả sẽ vô cùng nghiêm trọng

Không hy sinh sức khỏe thanh thiếu niên để lấy lợi nhuận

Bà Nga chỉ ra thực tế Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173 cấm từ sản xuất đến sử dụng TLĐT, TLNN, nhưng dự thảo Luật Đầu tư không đưa các sản phẩm này vào danh mục hàng hóa cấm. Điều này sẽ tạo ra hệ quả vô cùng nghiêm trọng.

Thứ nhất, hệ thống luật pháp trở nên “vênh nhau”, mở ra khoảng trống khiến lực lượng chức năng không thể xử lý tận gốc. Không thể có chuyện cho sản xuất nhưng lại cấm sử dụng.

Thứ hai, chính sự thiếu nhất quán này sẽ gây nhiễu thông điệp tuyên truyền. Giới trẻ – nhóm dễ bị tổn thương nhất – sẽ đặt câu hỏi: Nếu TLĐT, TLNN độc hại như cảnh báo, vậy tại sao nhà nước vẫn cho sản xuất?

“Chỉ cần sự mâu thuẫn nhỏ như vậy cũng đủ phá hỏng nỗ lực phòng chống tác hại thuốc lá mà chúng ta đang rất khó khăn để thực hiện”, bà Nga nói và cho biết việc cho phép sản xuất dẫn tới nguy cơ thẩm lậu ngược vào thị trường trong nước. “Chúng ta đã có quá nhiều bài học khi hàng cấm xuất khẩu bằng cách nào đó quay trở lại nội địa. Với TLĐT, TLNN - thứ đang bị biến tướng thành công cụ ngụy trang để đưa chất cấm vào trường học – rủi ro này còn lớn gấp bội”, bà Nga nói.

Cơ quan chức năng đã bắt giữ nhiều vụ TLĐT, TLNN chứa ma túy

Ở tất cả các cuộc tiếp xúc cử tri, bà Nga đã gặp không ít phụ huynh và giáo viên tha thiết yêu cầu cấm tuyệt đối TLĐT, TLNN. Mối lo của họ có cơ sở. Hiện nay, học sinh THCS đã sử dụng các thiết bị này. Không chỉ nicotine – chất gây nghiện mạnh – dung dịch, khí, khói TLĐT, TLNN còn bị trộn ma túy tổng hợp.

“Chỉ một lần thử, các em có thể nghiện, có thể rối loạn tâm thần, sa sút học hành và kéo theo nguy cơ phạm pháp. Đây là hiểm họa đối với an ninh học đường”, bà Nga cảnh báo.

Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng đặt câu hỏi: Lợi ích gì mà chúng ta phải đánh đổi sức khỏe cộng đồng? Ngay cả nếu doanh nghiệp thu lợi nhuận từ sản xuất, thì chi phí mà ngân sách phải bỏ ra để điều trị các bệnh liên quan đến thuốc lá, để triển khai an sinh xã hội, hay để ứng phó các vấn đề an ninh, hoàn toàn vượt xa số đó.

“Không có nền kinh tế nào có thể chấp nhận việc hy sinh sức khỏe thanh thiếu niên để đổi lấy lợi nhuận từ một ngành hàng độc hại”, bà Nga khẳng định.

Đi ngược xu hướng quốc tế nếu không cấm

Đánh giá cao cam kết của Việt Nam khi Quốc hội đã cấm TLĐT, TLNN - động thái phù hợp với Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị và xu hướng kiểm soát sản phẩm gây nghiện trên toàn cầu - tuy nhiên, ông TS Ulysses Dorotheo, Giám đốc SEATCA, lo ngại vì dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) chưa đưa 2 sản phẩm này vào danh mục cấm.

“Đây là “khe hở” có thể khiến Việt Nam đánh mất thành quả đã đạt được. Sự thiếu sót này tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ – thế hệ tương lai của Việt Nam”, TS Dorotheo nhấn mạnh.

Ông cũng cảnh báo nếu vẫn để TLĐT, TLNN ngoài danh mục cấm, Việt Nam sẽ đi ngược xu hướng y tế công cộng quốc tế. Những quốc gia đi đầu trong bảo vệ sức khỏe đã nhận ra TLĐT, TLNN không phải giải pháp cai nghiện, mà là cánh cửa mới dẫn tới nghiện nicotine và gia tăng sử dụng thuốc lá điếu.

“Đưa chúng vào ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh không chỉ là vấn đề pháp lý. Đó là tuyên bố rằng sức khỏe con người là trung tâm của mọi chính sách”, ông nói.

Vì sao phải cấm tuyệt đối?

WHO khẳng định không có bằng chứng về việc TLĐT, TLNN ít độc hại, bởi chúng chứa kim loại nặng, aldehyde độc, hóa chất gây ung thư. Chúng còn được dùng làm “vỏ bọc” đưa ma túy vào trường học. Mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá với chi phí y tế và thiệt hại kinh tế khoảng 108 nghìn tỷ đồng, tương đương 1,14% GDP năm 2022.

Một điểm then chốt khác là dự thảo cần phải cấm cả sản xuất để xuất khẩu. Theo TS Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, việc cho phép sản xuất xuất khẩu chỉ tạo điều kiện cho hàng hóa thẩm lậu vào nội địa.

Hiện nay, Việt Nam chưa có doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm này. Do đó, quyết định cấm hoàn toàn không gây thiệt hại cho doanh nghiệp – ngược lại, nó bảo vệ xã hội, bảo vệ thanh thiếu niên và giữ vững uy tín quốc gia.

Cấm tuyệt đối TLĐT, TLNN trong Luật Đầu tư (sửa đổi) không chỉ là yêu cầu pháp lý để bảo đảm tính thống nhất. Đó là bước đi bắt buộc để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi các sản phẩm gây nghiện mới đang tấn công dữ dội vào học đường; để bảo vệ an ninh xã hội; và để khẳng định Việt Nam đặt sức khỏe nhân dân lên trên mọi lợi ích kinh tế ngắn hạn.

Thanh Hằng