Không chủ quan với lạm phát

Thành công bước đầu trong kiểm soát lạm phát

Theo Cục Thống kê, Bộ Tài chính, CPI bình quân 6 tháng đầu năm nay tăng 3,27%. Kết quả này tương đương với cùng kỳ 2024 (3,29%), nhưng có nhiều điểm sáng hơn về tính ổn định. Mức tăng theo tháng dao động trong biên độ hẹp (0,2% - 0,48%), không xuất hiện cú sốc giá mạnh. Lạm phát cơ bản (chỉ tiêu loại trừ yếu tố giá năng lượng và thực phẩm) tăng 3,16%, phản ánh sự điều tiết tốt từ chính sách vĩ mô, đặc biệt là kiểm soát yếu tố chi phí đẩy và kỳ vọng giá.

Có một số nguyên nhân chủ yếu lý giải kết quả tích cực này. Trước hết là chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt. Ngân hàng Nhà nước tiếp tục giữ ổn định lãi suất điều hành từ cuối năm 2023, tránh cú sốc tín dụng nhưng vẫn duy trì mặt bằng lãi suất thực dương - yếu tố then chốt để kiềm chế kỳ vọng lạm phát. Tăng trưởng tín dụng 6 tháng đầu năm đạt 5,8%, đây là mức hợp lý để hỗ trợ phục hồi nhưng không gây quá tải cầu tiền tệ. Tỷ giá USD/VND biến động khoảng 3,2% so với đầu năm, dưới áp lực đồng USD tăng mạnh. Ngân hàng Nhà nước đã can thiệp kịp thời thông qua sử dụng dự trữ ngoại hối và công cụ thị trường mở, nhờ vậy hạn chế được nhập khẩu lạm phát và giữ ổn định thị trường ngoại hối.

Dù kiểm soát lạm phát 6 tháng đầu năm đã có thành công bước đầu, song không nên chủ quan. Ảnh: Đan Thanh

Cùng với đó, chính sách tài khóa hỗ trợ chính sách tiền tệ nhưng không tạo áp lực giá. Chính phủ tiếp tục thực hiện giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) 2% từ đầu năm 2025 đối với hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng phổ biến, giúp hạ mặt bằng giá đầu ra. Đồng thời, bội chi ngân sách được kiểm soát trong ngưỡng kế hoạch (dưới 4% GDP), cơ cấu chi tập trung vào đầu tư phát triển thay vì chi thường xuyên, hạn chế phát sinh cầu tiêu dùng công quá mức.

Tiếp đến là công tác điều hành giá có trọng tâm, tránh cộng hưởng tiêu cực. Giá xăng dầu, mặt hàng nhạy cảm nhất với CPI, được điều hành linh hoạt theo giá thế giới, có sử dụng công cụ Quỹ bình ổn giá để tránh gây sốc. Giá điện, y tế và giáo dục - những mặt hàng dịch vụ công có ảnh hưởng lớn đến lạm phát, được giãn lộ trình điều chỉnh sang cuối năm, tránh dồn vào các kỳ cao điểm CPI.

Có thể thấy, thành quả kiểm soát lạm phát nửa đầu năm nay là kết quả của sự phối hợp chính sách nhịp nhàng, định hướng rõ ràng và truyền thông hiệu quả. Qua đó, có thể rút ra 3 bài học quan trọng.

Một là, chính sách phối hợp phải đồng bộ, linh hoạt và nhất quán. Không thể kiểm soát lạm phát hiệu quả nếu chỉ dựa vào chính sách tiền tệ mà thiếu hỗ trợ từ tài khóa, quản lý giá và cung ứng hàng hóa.

Hai là, chính sách điều hành phải đặt mục tiêu kiểm soát lạm phát làm ưu tiên hàng đầu, tránh nới lỏng quá mức để chạy theo mục tiêu tăng trưởng ngắn hạn, dẫn đến mất kiểm soát giá cả và tạo bất ổn thị trường.

Thứ ba, truyền thông chính sách là công cụ định hướng kỳ vọng thị trường.Chính sách đúng nhưng thông điệp mập mờ có thể làm gia tăng kỳ vọng lạm phát. Việc cơ quan quản lý chủ động thông tin về khả năng điều chỉnh giá dịch vụ công, giải thích rõ nguyên nhân và lộ trình giúp ổn định tâm lý người tiêu dùng và nhà đầu tư. Đây là yếu tố then chốt giúp lạm phát không bị “thổi phồng” bởi hiệu ứng kỳ vọng.

Điều hành giá thiết yếu có lộ trình và minh bạch

Dù đã đạt kết quả khả quan, song lạm phát 6 tháng cuối năm đang đối mặt với một loạt rủi ro. Áp lực chi phí đẩy giá dầu thô Brent đã vượt 92USD/thùng vào cuối tháng 6, và có thể chạm mốc 100USD nếu căng thẳng Trung Đông, Ukraine kéo dài. Giá điện dự kiến sẽ được điều chỉnh từ tháng 10, cộng với việc điều chỉnh giá dịch vụ y tế theo lương cơ sở mới khiến CPI có thể tăng thêm 0,2 - 0,3 điểm % mỗi tháng.

Rủi ro từ bên ngoài chính sách lãi suất cao kéo dài của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tiếp tục gây áp lực lên tỷ giá và chi phí nhập khẩu. Nếu VND mất giá mạnh hơn, khả năng nhập khẩu lạm phát sẽ tăng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá hàng tiêu dùng và nguyên liệu đầu vào. Cùng với đó là rủi ro từ chính sách mở rộng nếu các gói kích cầu được đẩy mạnh mà không kiểm soát cầu tiêu dùng hợp lý, có thể làm tăng nguy cơ “nóng giá” trong dịp cuối năm.

Để duy trì mục tiêu CPI cả năm trong khoảng 4 - 4,5%, cần một chiến lược điều hành và truyền thông toàn diện hơn. Cụ thể, chính sách tiền tệ phải thận trọng, kiểm soát kỳ vọng giá. Ngân hàng Nhà nước cần giữ lãi suất ổn định, nhưng sẵn sàng tăng nếu CPI vượt ngưỡng 4,5%. Điều hành tín dụng cần đặt giới hạn tăng trưởng hợp lý (mục tiêu 16% năm 2025), phân bổ vào sản xuất, xuất khẩu và hạ tầng, tránh dồn vào bất động sản hay tiêu dùng không thiết yếu.

Đồng thời, điều hành giá thiết yếu cần có lộ trình và minh bạch. Việc điều chỉnh giá điện, y tế, giáo dục cần có kế hoạch rõ ràng, tránh cộng hưởng vào các kỳ cao điểm. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế bù chéo. Ví dụ, tăng giá điện nhưng giảm thuế VAT hoặc trợ giá cho hộ nghèo, nhằm hạn chế tác động đến CPI và đời sống dân cư.

Truyền thông chính sách phải nhất quán, chuyên nghiệp. Các bộ, ngành cần công khai sớm các kế hoạch điều chỉnh giá, giải thích cơ sở và tác động dự kiến. Đồng thời, các thông điệp về kiểm soát lạm phát phải được lặp lại thống nhất, tránh để truyền thông thị trường bị dẫn dắt bởi tin đồn hay suy diễn sai lệch.

Song song đó là tăng dự trữ hàng hóa và bảo đảm nguồn cung. Tiếp tục đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công, phát triển hệ thống logistics, bình ổn giá hàng thiết yếu tại các đô thị lớn. Chủ động sử dụng Quỹ bình ổn giá, kho dự trữ quốc gia để can thiệp khi giá lương thực, nhiên liệu tăng đột biến.

Kiểm soát lạm phát không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là bài toán niềm tin; không chỉ cần công cụ tài chính, tiền tệ, mà còn cần nghệ thuật điều hành và truyền thông chính sách. Nhìn về 6 tháng cuối năm, giữ vững thành quả và hiện thực hóa mục tiêu CPI tăng 4 - 4,5% đòi hỏi các cơ quan quản lý phải tiếp tục duy trì sự chủ động, linh hoạt và công khai, minh bạch. Khi niềm tin thị trường được củng cố, chính sách mới có thể phát huy hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và bảo vệ sức mua của người dân trong bối cảnh còn nhiều bất định.

PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế