Không công khai về chương trình liên kết quốc tế sẽ bị xử phạt: Giúp các trường cạnh tranh lành mạnh

Tại dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 04/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục và Nghị định số 88/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến góp ý, đã sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện và lược bỏ nhiều quy định không còn phù hợp với thực tiễn.

Một trong những điểm mới tại dự thảo này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất sửa đổi, bổ sung hành vi vi phạm quy định về thực hiện liên kết giáo dục, liên kết đào tạo với nước ngoài và các mức phạt, hình thức phạt bổ sung với các hành vi vi phạm.

Ảnh minh họa: Mộc Trà.

Theo đó, Điều 15. Sửa đổi, bổ sung một số điểm, khoản của Điều 19 Nghị định số 04/2021/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 127/2021/NĐ-CP), sẽ có quy định cụ thể như sau: Hành vi không công bố công khai hoặc công khai không đầy đủ thông tin liên quan về chương trình liên kết đào tạo với nước ngoài theo quy định; không thực hiện kiểm định chương trình liên kết đào tạo theo quy định có thể bị phạt tiền đến 40.000.000 đồng.

Những điểm mới tại dự thảo trên đang nhận được sự quan tâm của nhiều chuyên gia giáo dục.

Điểm mới của dự thảo mang lại những thuận lợi đáng kể

Theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng, việc bổ sung các hành vi này vào danh mục xử phạt vi phạm hành chính thể hiện sự quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc siết chặt kỷ cương.

Nữ đại biểu phân tích, khi bổ sung hành vi “không công bố công khai hoặc công khai không đầy đủ thông tin” và “không thực hiện kiểm định chương trình liên kết đào tạo” sẽ mang lại những thuận lợi đáng kể:

Một là, tạo thuận lợi trong công tác quản lý nhà nước. Cụ thể, tăng cường hiệu lực khi tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, cụ thể để các cơ quan quản lý có thể áp dụng chế tài ngay lập tức khi phát hiện vi phạm, không còn bị vướng mắc về việc thiếu hành lang pháp lý xử phạt. Minh bạch hóa khi buộc các cơ sở giáo dục phải thực hiện đúng và đủ nghĩa vụ công khai thông tin, giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát chất lượng và tính hợp pháp của chương trình liên kết, từ đó loại bỏ các chương trình liên kết “chui” hoặc kém chất lượng. Đồng thời, tiết kiệm chi phí giám sát khi các cơ sở tự giác thực hiện công khai, áp lực và chi phí cho công tác hậu kiểm, thanh tra của cơ quan nhà nước sẽ giảm xuống.

Hai là, đảm bảo quyền lợi người học và phụ huynh: Người học và phụ huynh có đầy đủ thông tin về chất lượng (thông qua kết quả kiểm định), bằng cấp (do đơn vị nào cấp), học phí, và tính pháp lý của chương trình trước khi đăng ký. Khi quyền lợi bị xâm phạm do thông tin không đầy đủ hoặc sai lệch, người học có thể sử dụng chính các quy định về công khai và kiểm định này làm căn cứ để khiếu nại, yêu cầu bồi thường hoặc bảo vệ quyền lợi của mình. Đồng thời, việc kiểm định bắt buộc đối với chương trình liên kết sẽ đảm bảo chương trình đạt chuẩn tối thiểu, giúp người học an tâm về giá trị của bằng cấp sau khi tốt nghiệp.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Thị Kim Anh - nguyên cán bộ Viện Nghiên cứu sư phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) cũng cho rằng: “Việc dự thảo bổ sung nội dung trên có tác động tích cực. Trước hết, sẽ làm giảm “lỗ hổng” trong công tác quản lý đối với các cơ sở đào tạo có chương trình liên kết với nước ngoài đồng thời tăng tính răn đe, nâng cao trách nhiệm của các cơ sở đào tạo, giảm thiểu sự “lách luật” trong đào tạo.

Thứ hai, buộc các cơ sở đào tạo đại học phải công khai minh bạch và đầy đủ thông tin về nội dung chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra, văn bằng, chứng chỉ cũng như các điều kiện đảm bảo chất lượng như đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị, học liệu…

Thứ ba là bảo vệ được quyền lợi của người học. Nếu vì một lý do nào đó, trường dừng hoạt động thì người học sẽ không chịu thiệt thòi.

Thứ tư, khi các chương trình đào tạo liên kết với nước ngoài được công khai minh bạch theo quy định thì những “lệch chuẩn” trong chương trình đào tạo sẽ được điều chỉnh cho phù hợp với hệ thống giáo dục đại học trong nước.

Cuối cùng, các hình thức và mức xử phạt có tính răn đe này sẽ “sàng lọc” được một số chương trình đào tạo kém chất lượng, tạo điều kiện cho các cơ sở giáo dục đại học lựa chọn các đối tác có uy tín, chất lượng”.

Tiến sĩ Phạm Thị Kim Anh - nguyên cán bộ Viện Nghiên cứu sư phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội). Ảnh: NVCC.

Giúp các cơ sở giáo dục cạnh tranh lành mạnh

Bàn về vấn đề này, ông Lê Như Tiến - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) của Quốc hội cũng có một số chia sẻ.

Theo đó, ông Lê Như Tiến đánh giá, trong bối cảnh đẩy mạnh hội nhập, hợp tác quốc tế trong mọi lĩnh vực, việc các cơ sở giáo dục mở rộng chương trình liên kết đào tạo với nước ngoài cũng nhằm mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo nói chung. Tuy nhiên, ở bất kỳ hoạt động nào, cũng đều phải công khai, minh bạch, để đảm bảo quyền lợi của người thụ hưởng là người học, đồng thời bảo vệ cả quyền lợi của phụ huynh.

Vì thế, đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo như bổ sung điểm c và điểm d vào khoản 1 Điều 19 Nghị định số 04/2021/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 127/2021/NĐ-CP) là điều cần thiết.

Ông Lê Như Tiến - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) của Quốc hội. Ảnh: Mộc Trà.

Bên cạnh những thuận lợi đối với cơ quan quản lý và người học, ông Lê Như Tiến cũng chỉ ra, việc bổ sung quy định này cũng là cơ hội giúp các cơ sở giáo dục cạnh tranh lành mạnh với nhau.

Cụ thể, ông Tiến phân tích: “Điểm mới trong dự thảo này nhằm giúp các cơ sở giáo dục hạn chế tình trạng không công khai hoặc công khai không đầy đủ thông tin về chương trình liên kết đào tạo với nước ngoài. Mà khi các trường đều phải công khai, minh bạch thông tin, có nghĩa là, tất cả các trường đều bình đẳng ở một “sân chơi” chung. Đối tượng được đào tạo có thể tìm hiểu thông tin và so sánh các nhiều chương trình giữa các nhà trường. Người học được quyền lựa chọn môi trường tốt nhất cho mình.

Như vậy, muốn thu hút học sinh, sinh viên, muốn có nhiều người học lựa chọn, cơ sở giáo dục đó phải lựa chọn đối tác uy tín để liên kết, xây dựng chương trình đào tạo liên kết quốc tế thực chất, đảm bảo... Từ đó, các trường sẽ tự mình làm tốt hơn, tìm kiếm những đối tác uy tín, đáng tin cậy, xây dựng những chương trình đào tạo thực sự phục vụ người học, để có thể cạnh tranh lành mạnh với nhau.

Mặt khác, việc công khai, minh bạch thông tin của các trường sẽ góp phần tạo nên bức tranh tổng thể về liên kết quốc tế trên cả nước, sẽ hạn chế những trường hợp cơ sở giáo dục lạm dụng chương trình liên kết để trục lợi, hay vì lợi ích cá nhân/lợi ích nhóm...”.

Giải pháp ngăn tình trạng viện dẫn “lỗi website” hay “sơ suất” khi bị phát hiện vi phạm công khai

Trên thực tế, vẫn có những cơ sở giáo dục còn chưa thực hiện công khai các thông tin đầy đủ theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mặc dù đã có chế tài.

Chính vì vậy, Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng, tình trạng cơ sở giáo dục viện dẫn “lỗi website” hay “sơ suất” khi bị phát hiện vi phạm công khai có thể là biểu hiện của thái độ chây ỳ hoặc thiếu minh bạch có chủ đích.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: NVCC.

Để hạn chế tình trạng này, theo nữ đại biểu, cần có các giải pháp kết hợp giữa hạ tầng công nghệ và cơ chế quản lý.

Về công nghệ và quy trình: Thiết lập cổng thông tin chuẩn hóa, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên xây dựng một cổng thông tin quốc gia về các chương trình liên kết đào tạo được cấp phép. Các trường chỉ cần nhập dữ liệu vào cổng chung này. Cổng này sẽ tự động công khai và đóng dấu thời gian cho các thông tin đã nhập, loại bỏ hoàn toàn lý do “lỗi website” của từng trường.

Chế độ báo cáo chủ động: Buộc các trường phải có báo cáo định kỳ (ví dụ: hàng quý) về tình trạng công khai thông tin, kèm theo đường dẫn (link) và hình ảnh xác thực (screenshot) của các thông tin đã công bố, và phải được người có thẩm quyền của cơ sở giáo dục đại học ký xác nhận.

Về cơ chế quản lý và chế tài: Cần làm rõ trách nhiệm người đứng đầu. Cụ thể, quy định rõ trong văn bản dưới luật rằng việc không công khai hoặc công khai không đầy đủ thông tin là trách nhiệm trực tiếp của người có thẩm quyền tại cơ sở giáo dục đại học. Nếu tái diễn, không chỉ phạt tiền mà phải xem xét đến hình thức kiểm điểm trách nhiệm đối với người đứng đầu.

Cơ chế phản hồi giám sát: Khuyến khích và thiết lập kênh phản hồi chính thức cho người học, giảng viên và phụ huynh.

Bất kỳ thông tin phản ánh nào về việc thiếu công khai đều được xem là căn cứ để khởi động quy trình xử phạt hành chính, không cần đợi đến đợt thanh tra định kỳ.

Việc áp dụng đồng thời các giải pháp này sẽ buộc các cơ sở giáo dục phải chuyển từ trạng thái bị động sang chủ động, coi việc công khai thông tin là một trách nhiệm pháp lý không thể né tránh.

Mộc Trà