'Không nghiên cứu TOD cho đường sắt đô thị, Vành đai 3 lại đi nghiên cứu TOD nào đó'

Sáng 3-8, Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 của TP.HCM đã họp phiên lần thứ năm.

Toàn cảnh phiên họp thứ năm của Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 TP.HCM. Ảnh: THUẬN VĂN

Đang nghiên cứu TOD nào đó, không cụ thể

TOD (Transit Oriented Development) là mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng.

Nhìn lại một năm thực hiện Nghị quyết 98, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan cho biết những gì TP làm được đều đã làm hết với tinh thần tích cực, mạnh mẽ và nỗ lực. Những phần còn lại là những việc mới, vướng.

Theo ông Hoan, có nhiều việc không triển khai được do các sở, ngành quên đối chiếu lại báo cáo đánh giá tác động.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan phát biểu tại phiên họp. Ảnh: THUẬN VĂN

“Mình mong muốn lý luận và thực tiễn gần nhau, từ thực tiễn mới có Nghị quyết 98, nhưng khi có Nghị quyết 98 rồi thì quên điều này, mà chờ chừng nào có mới làm” – ông Hoan nói và dẫn chứng có một số nội dung trong Nghị quyết 98 đã nói rõ định hướng, mong muốn đi trước nhưng thực tế không chuẩn bị, chờ chừng nào có mới nghiên cứu.

Ông tiếp: Nghị quyết 98 nói nghiên cứu TOD cho đường sắt đô thị, đường Vành đai 3 rất rõ ràng. Chúng ta đang không có TOD của đường sắt đô thị và Vành đai 3 nhưng lại đi nghiên cứu TOD nào đó không cụ thể. Rõ ràng chúng ta có nói ra nhưng chúng ta chưa làm, chưa nghĩ tới nó.

Hay tín chỉ carbon, theo ông Hoan, TP đã thấy con đường đi ở phía trước, rất cận kề, nhưng khi ngồi bàn thì nghĩ chưa có nên chưa làm được trong khi TP đang cần có chính sách, cơ chế để phát triển.

“Chúng ta nhìn được xa, nhưng khi ngồi bàn thì chúng ta thấy chưa có nên chưa làm được” – ông Hoan nói và dẫn chứng việc thực hiện các chính sách BOT, PPP… đến giờ này chỉ mới làm danh sách, danh mục chứ chưa làm được chuyện xã hội hóa.

Phó Chủ tịch Võ Văn Hoan nhìn nhận: Trong quá trình thực hiện Nghị quyết 98, chúng ta còn dừng lại ở chỗ khi nào phát sinh thì mới làm. Lẽ ra, chúng ta phải nhìn ngược lại, tức phải tạo cơ hội, môi trường để phát sinh việc làm.

Khai thác ngay 3 nhà ga của Metro 1

Tại phiên họp, nhiều chuyên gia đề cập đến hướng ra cho cơ chế TOD trong phát triển đường sắt đô thị.

TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu giao thông Việt Đức - Trường Đại học Việt Đức, cho rằng để sớm thực hiện hệ thống đường sắt đô thị, ngoài đề án đề xuất Bộ Chính trị để có cơ chế, chính sách đặc thù thì trước mắt TP cần chọn cụ thể một số tuyến đường sắt đô thị để xác định nhà ga phát triển TOD, để có va chạm thực tế, tháo gỡ.

“Chứ cứ nghiên cứu lý thuyết mà không có va chạm thực tế sẽ rất khó cho TP” – TS Tuấn nói.

TS Vũ Anh Tuấn, Trường Đại học Việt Đức, nêu cách triển khai TOD. Ảnh: THUẬN VĂN

Theo TS Tuấn, TP có Metro số 1 sắp vận hành có ba nhà ga tiềm năng có thể phát triển ngay cơ chế TOD, lấy nguồn thu để đưa vào quỹ phát triển đường sắt đô thị TP.HCM, có thể bù cho các tuyến phát triển kém hơn, mà không cần chờ chính sách từ Trung ương.

Cụ thể gồm nhà ga Phước Long, nhà ga Rạch Chiếc kết hợp với Khu liên hợp TDTT Rạch Chiếc và nhà ga Suối Tiên kết hợp bến xe miền Đông mới.

Qua đó, giúp phát triển khu vực cửa ngõ phía Đông và bến xe mới cũng không còn hiu quạnh, tạo ra nhiều giá trị cho TP.

“Tôi tính toán có thể lên hàng tỉ USD, làm vốn mồi hỗ trợ cho các tuyến khác và rút ra được nhiều kinh nghiệm từ lý thuyết đến thực tế” – TS Tuấn nói.

Lấy Metro 1 làm 'mẫu'

TSKH. KTS Ngô Viết Nam Sơn nhìn nhận để làm TOD, TP.HCM cần đổi mới tư duy, cách tổ chức và pháp lý.

Theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, cần thực hiện TOD với tư duy kinh tế thị trường là cốt lõi. Qua đó, phải tạo ra nguồn thu tài chính từ bản thân dự án để cộng thêm vào ngân sách và không lệ thuộc vào ngân sách.

TSKH. KTS Ngô Viết Nam Sơn đề nghị từng sở, ngành phải cam kết tiến độ nếu muốn thực hiện 8 tuyến metro. Ảnh: THUẬN VĂN

“TP.HCM làm tuyến Metro 1 triệu USD, nếu huy động tốt các dự án hai bên có thể thu lại 1 triệu USD đó, cách này nước ngoài đã làm được, còn mình thì chưa” – KTS Nam Sơn nói.

Ông cho biết, TP.HCM chọn làm 180 km với 8 tuyến metro đến năm 2035 với thời gian rất gấp rút. Để làm được việc này, tất cả các sở, ngành phải cùng thực hiện và mỗi sở, ngành phải cam kết tiến độ. “Chỉ cần một mắt xích bị đứt là nguyên dây xích không dùng được” – ông Nam Sơn nhấn mạnh.

Ông ví dụ Sở GTVT cam kết xây dựng metro phải liên kết xe buýt thế nào, Sở QHKT sẽ quy hoạch khu vực hai bên, xác định ranh đất ra sao, Sở Xây dựng phối hợp cung cấp hạ tầng, Sở Tài chính tính toán tính nguồn ngân sách công, xã hội hóa và Sở KH&CN tính đến việc xây dựng nền công nghiệp metro...

“Tôi nghĩ rằng, nếu lộ trình là 11 năm thì TP.HCM cần mạnh dạn bỏ ra 3-4 năm để tập trung làm tuyến Metro số 1 rõ ràng, đàng hoàng, giúp thu hút vài trăm đến hàng triệu người sử dụng hàng ngày, đem đến hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực cho TP. Từ mô hình đó, nhân ra cho các tuyến còn lại thì sẽ hiệu quả hơn” – KTS Ngô Viết Nam Sơn đề xuất.

Đề xuất mới về bồi thường khi làm TOD

Tại phiên họp, một số chuyên gia đề xuất giải pháp thu hồi đất khi phát triển TOD có thể nghiên cứu trả tiền cho người dân và sau đó tiếp tục trả cho người dân giá trị khi giá đất tăng lên.

LÊ THOA