'Kích' đầu tư công để thúc tăng trưởng

Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công vẫn chưa đạt kỳ vọng, tính đến ngày 16/10 chỉ trên 50%. Ảnh: Đức Thanh

Dự chi ngân khoản lớn cho đầu tư công

Sẽ có một ngân khoản khá lớn được dành để chi đầu tư công năm 2026 - năm đầu tiên thực hiện mục tiêu tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2026-2030.

Báo cáo Quốc hội, Chính phủ cho biết, nhu cầu đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2026 của các bộ, ngành, địa phương là trên 1,255 triệu tỷ đồng, bao gồm trên 604.878 tỷ đồng vốn trung ương và trên 650.226 tỷ đồng vốn ngân sách địa phương. Tuy vậy, dự kiến tổng mức vốn cân đối cho chi đầu tư phát triển sẽ thấp hơn nhu cầu, khoảng 1,12 triệu tỷ đồng, bao gồm 1,08 triệu tỷ đồng cho đầu tư công và 40.000 tỷ đồng cho đầu tư phát triển khác.

Trong 1,08 triệu tỷ đồng cho đầu tư công, theo báo cáo do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng thừa ủy quyền của Chính phủ ký trình Quốc hội, thì có 430.000 tỷ đồng vốn ngân sách trung ương và 650.226 tỷ đồng vốn ngân sách địa phương.

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết, số vốn dự kiến cân đối được trong năm 2026 cao hơn đáng kể so với vốn kế hoạch năm 2025, cụ thể là tăng 41,7%, tương đương tăng 329.499 tỷ đồng, đáp ứng được 89,25% nhu cầu vốn của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, mức bố trí như dự kiến của Chính phủ là mức tăng rất lớn, được tính toán trên cơ sở dự báo bảo đảm trong cân đối thu - chi ngân sách nhà nước năm 2026, nhằm đáp ứng nguồn lực cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức 2 con số và tạo đà bảo đảm thực hiện các mục tiêu trung hạn là phù hợp.

Do vậy, mặc dù vẫn có một số ý kiến cho rằng, mức vốn đầu tư công năm 2026 của Chính phủ dự kiến là quá lớn, cần rà soát, cắt giảm..., nhưng Ủy ban vẫn cơ bản nhất trí với mức Chính phủ dự kiến. Ủy ban cũng đề nghị, Chính phủ rà soát kỹ để xây dựng phương án phân bổ bảo đảm khả thi, tránh tình trạng bố trí kế hoạch vốn, nhưng không phân bổ được, gây chậm trễ trong quá trình thực hiện, hoặc các bộ, cơ quan trung ương và địa phương không thực hiện được, phải điều chỉnh nhiều lần, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn…

Liên quan đến vấn đề này, báo cáo Quốc hội, Chính phủ cho biết, năm 2026, ưu tiên lớn nhất của nguồn lực đầu tư công sẽ là bố trí đủ vốn theo tiến độ được cấp có thẩm quyền phê duyệt cho các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công đặc biệt, đầu tư công khẩn cấp; tiếp đó là bố trí đủ vốn cho các dự án đã hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa bố trí đủ vốn…

Một phần của nguồn lực này cũng sẽ được bố trí vốn theo tiến độ được phê duyệt cho các nhiệm vụ, dự án chuyển tiếp sang giai đoạn 2026 - 2030; đồng thời bố trí vốn cho nhiệm vụ quy hoạch, nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư; bố trí vốn để thanh toán toàn bộ nợ đọng xây dựng cơ bản, hoàn trả hết số vốn ứng trước kế hoạch (nếu có)…

Áp lực giải ngân

Nếu được Quốc hội thông qua, một ngân khoản lớn sẽ được bố trí cho đầu tư công năm 2026. Tuy vậy, đúng như một số ý kiến của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đi đôi với số vốn lớn là áp lực thực hiện và giải ngân vốn.

“Chính phủ cần rà soát lại khả năng thực hiện và giải ngân kế hoạch đầu tư công năm 2026 để dự kiến bố trí mức hợp lý, không để thất thoát, lãng phí và chuyển nguồn sang năm sau”, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nhấn mạnh.

Thực tế, đây là câu chuyện được nhắc tới lâu nay. Bộ Tài chính khi thảo luận với các địa phương về việc xây kế hoạch đầu tư công, luôn nhấn mạnh điều này. “Khi xây dựng kế hoạch, các bộ, ngành, địa phương cần rà soát kỹ khả năng chuẩn bị dự án, khả năng triển khai, giải ngân vốn như thế nào, tránh tình trạng xây dựng dự toán vượt khả năng triển khai rồi lại phải xin điều chỉnh giảm kế hoạch”, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương nói trong cuộc họp gần đây với các địa phương.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, khi thẩm tra báo cáo của Chính phủ về tình hình đầu tư công 2025, kế hoạch 2026, cũng nhấn mạnh một điểm yếu khiến giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt kỳ vọng. Đó là công tác chuẩn bị đầu tư, tính sẵn sàng của dự án chưa bảo đảm kịp thời dẫn đến tình trạng vốn chờ dự án, quy trình thủ tục phức tạp, kéo dài, cơ chế điều chỉnh vốn chưa linh hoạt...

Chưa kể, còn các vấn đề liên quan đến tâm lý e ngại sợ sai, sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, chủ đầu tư, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công…

Tính đến ngày 16/10/2025, theo báo cáo của Bộ Tài chính, tổng vốn đầu tư công được giải ngân đạt 454.946,6 tỷ đồng, tăng hơn 14.500 tỷ đồng so với báo cáo ngày 30/9/2025. Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân vẫn chưa đạt kỳ vọng, chỉ trên 50%. Và vẫn có 29 bộ, cơ quan trung ương, 18 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức bình quân chung cả nước.

Số bộ, ngành, địa phương giải ngân chậm tiếp tục bị Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phê bình tại Hội nghị trực tuyến về thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, được tổ chức mới đây. Tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt giải ngân vốn đầu tư công, tránh tình trạng “trên nóng dưới lạnh” hay “trong cuộc họp thì rất nóng, nhưng xong cuộc họp lại nguội”.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, phải khẩn trương rà soát, đánh giá tình hình thực hiện giải ngân đối với từng dự án; xây dựng tiến độ giải ngân cụ thể theo từng tuần, tháng, quý và có giải pháp cụ thể, phù hợp, thúc đẩy giải ngân đạt mục tiêu đề ra. Đồng thời, thường xuyên rà soát, kịp thời điều chỉnh vốn từ dự án giải ngân chậm, hoặc không có khả năng giải ngân sang các dự án có khả năng giải ngân tốt và có nhu cầu bổ sung vốn.

Những giải pháp này chắc chắn vẫn có ý nghĩa trong năm 2026, khi mà dự kiến, mục tiêu giải ngân được đặt ra ở mức 95% tổng kế hoạch đầu tư của năm. Bên cạnh các giải pháp liên quan đến thể chế, chính sách cần gỡ vướng, thì nỗ lực của các địa phương là yếu tố có ý nghĩa quyết định tới tỷ lệ giải ngân đầu tư công.

Tại Hà Tĩnh, Ninh Bình hay Hải Phòng - những địa phương đang có tỷ lệ giải ngân cao, sự quyết liệt của lãnh đạo địa phương có vai trò rất lớn. Ông Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cho biết, để thúc đẩy giải ngân, Ninh Bình tập trung quản lý sát tiến độ từng dự án, khi phân bố vốn thì cũng áp dụng nguyên tắc đơn vị làm tốt được cấp vốn nhanh hơn, nếu chậm trễ thì bị điều chuyển vốn. Thế nên, đến nay, Ninh Bình đã giải ngân được 95% trong tổng kế hoạch vốn được giao hơn 28.500 tỷ đồng.

Sự nỗ lực và quyết tâm của các bộ, ngành, địa phương chính là “chìa khóa” để thúc giải ngân đầu tư công chung của cả nước.

Hà Nguyễn