Kiểm soát phát thải khí nhà kính phục vụ tăng trưởng xanh

Cam kết quyết liệt của Việt Nam

Việt Nam đã xác định rõ con đường về phát triển xanh và kinh tế carbon thấp. Với vị thế đặc biệt của mình, Việt Nam là quốc gia có tiềm năng to lớn để tiếp nhận các dòng dịch chuyển công nghệ, tài chính quốc tế và kết nối thương mại toàn cầu.

Kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp được xác định là kim chỉ nam cho đổi mới mô hình phát triển kinh tế của Việt Nam.

Hơn nữa, biến đổi khí hậu (BĐKH) đang là thách thức hiện hữu và cấp bách đối với nhân loại. Hiện tại, Trái đất đã ấm hơn khoảng 1,1 độ C so với cuối những năm 1800, với sự tăng nhiệt độ diễn ra nhanh hơn trong các thập niên gần đây.

Tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán và bão tố ngày càng gia tăng, gây tổn thất nghiêm trọng về kinh tế, cơ sở hạ tầng và đa dạng sinh học.

Các đại biểu dự Hội nghị phổ biến kiến thức về “Kiểm kê khí nhà kính, tín chỉ carbon và các chuẩn mực xanh quốc tế”.

Tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (đầu tháng 11/2021), Việt Nam đã đưa ra một cam kết lịch sử: Hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Đây là một cam kết đòi hỏi sự chuyển đổi toàn diện trong mô hình kinh tế.

Để thể chế hóa mục tiêu này, Việt Nam đã cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), nâng cao đáng kể mục tiêu giảm phát thải đến năm 2030. Cụ thể, đóng góp vô điều kiện tăng từ 9% lên 15,8% và đóng góp có điều kiện tăng từ 27% lên 43,5% so với Kịch bản Phát triển Thông thường.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mai Tuấn Anh trình bày chuyên đề Trung hòa carbon: Bối cảnh - thách thức - lộ trình.

Để hiện thực hóa cam kết, Chính phủ đã ban hành lộ trình và khung pháp lý rõ ràng, trọng tâm là Nghị định 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn.

Theo PGS.TS Mai Tuấn Anh - Phó Chủ tịch Hội Nước và Môi trường TP.Hồ Chí Minh, Nghị định 06 của Chính phủ đã tạo ra áp lực tích cực, buộc các cơ quan quản lý và doanh nghiệp (DN) phải hành động theo quy định.

Khung pháp lý này quy định danh mục các DN lớn, thuộc các lĩnh vực trọng điểm như năng lượng, giao thông, xây dựng, công nghiệp, bắt buộc phải thực hiện kiểm kê và cắt giảm phát thải theo lộ trình.

Tuy nhiên, để các DN thực sự thay đổi hành vi và cam kết, cần có một hành lang pháp lý địa phương đủ mạnh và cụ thể.

“Chính phủ đã ban hành các văn bản, nhưng muốn thực hiện được phải cần thêm các văn bản dưới luật. Chúng ta phải nhanh chóng ban hành các văn bản dưới luật của tỉnh Quảng Ngãi để chúng ta theo sát các văn bản của Chính phủ”, PGS.TS Mai Tuấn Anh nói.

Nâng cao năng lực cốt lõi tại địa phương

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh vừa phối hợp với Trung tâm Tư vấn, dịch vụ phát triển khoa học và công nghệ Quảng Ngãi tổ chức hội nghị phổ biến kiến thức về “Kiểm kê khí nhà kính, tín chỉ carbon và các chuẩn mực xanh quốc tế” cho hơn 80 cán bộ quản lý, cán bộ khoa học kỹ thuật làm việc tại các sở, ngành, các cơ sở giáo dục, các DN trên địa bàn tỉnh.

Tại hội nghị, các chuyên gia, diễn giả đã truyền đạt nội dung chuyên đề: Các chuẩn mực xanh quốc tế, phát triển bền vững và báo cáo phát triển bền vững; quy phạm pháp luật của Việt Nam về kiểm kê khí nhà kính, hạn ngạch và tín chỉ carbon...

Đây cũng là dịp để các DN, nhà quản lý hiểu rõ hơn về quy trình kiểm kê khí nhà kính, từ đó có thể áp dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và đóng góp vào mục tiêu giảm thiểu phát thải để phát triển bền vững.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Lợi trình bày chuyên đề Tích hợp Trí tuệ nhân tạo và Hệ thống Thông tin Địa lý trong phòng, chống thiên tai dưới tác động của biến đổi khí hậu.

Tiến sĩ Lê Thị Mỹ Diệp - Giám đốc Trung tâm Tư vấn, dịch vụ phát triển khoa học và công nghệ Quảng Ngãi cho biết, dù lĩnh vực này còn mới mẻ với tỉnh, nhưng mục đích của việc phổ biến kiến thức là giúp các cơ quan quản lý và DN sớm tiếp cận và áp dụng những quy chuẩn quốc tế cũng như quy định của Nghị định 06/2022/NĐ-CP.

Hội nghị nhằm tuyên truyền và nâng cao nhận thức, giúp các DN nằm trong diện kiểm kê khí nhà kính trang bị đủ kiến thức để hiểu luật và thực thi nghĩa vụ.

Doanh nghiệp đồng hành giảm phát thải khí nhà kính vừa là trách nhiệm xã hội, vừa là cơ hội chiến lược để nâng cao hiệu quả hoạt động.

Ông Võ Ngũ Hà - chuyên viên phụ trách an toàn môi trường, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất cho biết, nhà máy đang lập kế hoạch tiết giảm phát thải giai đoạn 2026 - 2030 và làm việc với các cơ quan, ban ngành để xin các dự án trồng rừng, nhằm quy đổi thành tín chỉ carbon.

Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Công nghệ môi trường DH Trương Cảnh Vinh chia sẻ, việc nắm bắt kiến thức về tín chỉ carbon sẽ giúp công ty, đặc biệt là trong lĩnh vực xử lý rác thải, có những giải pháp tiếp cận và chiến lược ứng dụng kiến thức mới tốt hơn, đảm bảo việc xử lý môi trường hiệu quả hơn.

Ứng phó thiên tai

Nếu giảm thiểu phát thải khí nhà kính là cuộc chiến dài hạn, thì ứng phó với thiên tai và BĐKH là nhiệm vụ tức thời, đặc biệt tại một địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng như Quảng Ngãi. Ở đây, công nghệ lại trở thành “lá chắn” bảo vệ.

Sự tích hợp mạnh mẽ giữa Trí tuệ nhân tạo (AI) và Hệ thống thông tin địa lý (GIS) là bộ đôi then chốt giúp chuyển đổi từ ứng phó bị động sang quản lý thiên tai chủ động.

Trí tuệ nhân tạo xử lý dữ liệu lớn (Big Data) thu thập từ IoT (Internet vạn vật) và viễn thám, cho phép xây dựng các mô hình dự báo chính xác về lũ lụt, cháy rừng, hay xâm nhập mặn.

Điểm mấu chốt là xây dựng Hệ thống Cảnh báo sớm đa thiên tai (MDEWS).

GS.TS Nguyễn Kim Lợi - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu BĐKH, Trường Đại học Nông lâm TP.Hồ Chí Minh chia sẻ, chúng ta không thể hạn chế được thiên tai, nhưng có thể đưa ra những phản ứng phù hợp.

Đối với các hệ thống cảnh báo sớm trong phòng, chống thiên tai, hệ thống này không chỉ giới hạn ở lũ lụt mà còn bao gồm các loại hình thiên tai khác như khô hạn, hay dịch bệnh trong nông nghiệp và trên con người.

Để vận hành hiệu quả các hệ thống này, các chuyên gia cho rằng cần có sự chia sẻ dữ liệu triệt để giữa các cơ quan, ban ngành của tỉnh. Đây là nền tảng để AI có thể hoạt động hiệu quả, chuyển hóa dữ liệu thô thành thông tin cảnh báo hữu ích.

Với cam kết chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước về mục tiêu Net Zero vào năm 2050, cùng các chính sách chuyển đổi mô hình kinh tế theo hướng xanh, tuần hoàn và phát thải carbon thấp, Việt Nam đã có nền tảng vững chắc để đạt mục tiêu Net Zero và đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững.

Tuy nhiên, chỉ khi chúng ta cùng hành động, từ cấp trung ương tới địa phương, từ cơ quan quản lý nhà nước tới các DN, Việt Nam mới có thể vững bước trên con đường hướng tới một thế giới cân bằng, thịnh vượng, chống chịu tốt hơn trước những tác động của BĐKH và những thách thức của toàn cầu.

Bài, ảnh: TRỊNH PHƯƠNG