Kiểm toán chương trình mục tiêu quốc gia: Hướng đến chất lượng, hiệu quả và minh bạch

Hoạt động kiểm toán của KTNN góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Ảnh: ST

Nhiều phát hiện và kiến nghị có giá trị

Trong những năm qua, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã thực hiện nhiều cuộc kiểm toán CTMTQG như: Chương trình một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn theo Quyết định số 134/2004/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa theo Quyết định số 135/1998/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với đối với 61 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ, Chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định số 167/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, dự án 661 (trồng mới 5 triệu ha rừng); CTMTQG giảm nghèo bền vững tại 3 bộ, cơ quan trung ương và 4 địa phương; CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại 3 bộ, cơ quan trung ương và một số địa phương...

Qua kiểm toán, KTNN đã chỉ ra nhiều hạn chế trong việc triển khai các CTMTQG: Tình trạng phân bổ vốn dàn trải, chậm giải ngân, không theo sát nhu cầu thực tế. Một số địa phương sử dụng vốn sai mục đích, sai đối tượng. Cơ chế quản lý, điều hành và tổ chức thực hiện một số CTMTQG chưa hợp lý, việc lồng ghép các CTMTQG còn hạn chế.

Công tác lập kế hoạch, phân bổ vốn và giao kế hoạch theo cơ chế kế hoạch từng năm nên chưa bảo đảm chủ động cho địa phương. Mục tiêu, nội dung của một số chương trình còn trùng lặp với nhiệm vụ chi thường xuyên.

Sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong quá trình theo dõi, đánh giá các chương trình còn hạn chế…

Qua kiểm toán, KTNN không chỉ kiến nghị xử lý tài chính mà còn kiến nghị các bộ, ngành liên quan rà soát, sửa đổi, bổ sung những cơ chế, chính sách chưa phù hợp, khó thực hiện thuộc thẩm quyền của Chính phủ như: Kiến nghị tiếp tục đầu tư Chương trình giai đoạn 2016-2020 hướng đến tổ chức lại thành các CTMTQG trọng điểm, tập trung, tránh dàn trải, manh mún. Giai đoạn 2020-2025, kiến nghị Chính phủ, bộ, ngành có liên quan khẩn trương sửa đổi Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022, Thông tư số 46/2022/TT-BTC ngày 28/7/2022, Thông tư số 53/2022/TT-BTC ngày 12/8/2022, Thông tư số 96/2021/TT-BTC ngày 11/11/2021 của Bộ Tài chính…

Các bất cập, hạn chế cơ chế, chính sách đã được Chính phủ, các Bộ nghiêm túc tiếp thu và kịp thời sửa đổi, bổ sung, thay thế như Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/2023/NĐ-CP ngày 24/6/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022. Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 55/2023/TT-BTC ngày 15/8/2023 thay thế Thông tư số 46/2022/TT-BTC ngày 28/7/2022 của Bộ Tài chính…

Nâng cao chất lượng kiểm toán

Để nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán các CTMTQG, đảm bảo sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước, gia tăng tính minh bạch, chống thất thoát, lãng phí, theo các chuyên gia, trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý về kiểm toán các CTMTQG; ban hành bộ chỉ tiêu đánh giá kết quả, hiệu quả và tác động của chương trình theo ngành, địa phương.

KTNN tổ chức tập huấn, hướng dẫn kiểm toán các CTMTQG. Ảnh: Thùy Lê

Theo KTNN chuyên ngành V, việc KTNN không ngừng hoàn thiện hồ sơ mẫu biểu và tiếp tục chỉ đạo kiểm toán CTMTQG đa dạng, lồng ghép trong các cuộc kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ, tăng cường kiểm toán hoạt động giúp gia tăng hiệu quả kiểm toán.

Cùng với đó, chất lượng kiểm toán các CTMTQG phải đi liền với việc nâng cao năng lực cho đội ngũ kiểm toán viên. Theo đó, KTNN cần tăng cường đào tạo về kiểm toán hoạt động, trang bị kỹ năng phân tích định lượng, sử dụng phần mềm và dữ liệu lớn trong hoạt động kiểm toán, chú trọng phát triển năng lực tổng hợp, đánh giá, phân tích chính sách công cho kiểm toán viên.

KTNN chuyên ngành V cho rằng, các đơn vị được giao chủ trì cuộc kiểm toán cần đẩy mạnh việc học tập, quán triệt, tập huấn chuyên môn sâu về các quy định liên quan đến CTMTQG.

Trong khi đó, KTNN chuyên ngành IV cho rằng, trong xây dựng kế hoạch kiểm toán, đặc biệt chú trọng đến công tác lựa chọn nhân sự đoàn kiểm toán theo tiêu chí đảm bảo đủ số lượng, có chiều sâu về chất lượng, có phẩm chất đạo đức công vụ, không ngại khó.

Thực tiễn kiểm toán các CTMTQG cho thấy, các chương trình đều có dự án thành phần là đầu tư cơ sở hạ tầng. Vì vậy, theo KTNN chuyên ngành IV, quá trình kiểm toán, kiểm toán viên cần tập trung đánh giá việc tuân thủ quy trình lựa chọn danh mục đầu tư, việc xác nhu cầu, đối tượng, quy mô, hiệu quả đầu tư; thông qua kết quả kiểm toán tuân thủ các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng cơ bản để đánh giá có hay không tình trạng lãng phí trong việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Kiểm toán viên cần tập trung đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả của cơ chế, chính sách, từ đó kiến nghị hoàn thiện, khắc phục lỗ hổng từ cơ chế, chính sách gây thất thoát, lãng phí nguồn lực.

Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến nghị, việc xác định nội dung, đơn vị, địa phương cần kiểm toán phải dựa trên phân tích rủi ro để kiểm toán có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải. Đặc biệt, cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung về các CTMTQG; ứng dụng các công cụ phân tích dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện bất thường; tăng cường kết nối dữ liệu với các bộ, ngành liên quan như Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường…

Việc thực hiện đồng thời các giải pháp nêu trên sẽ giúp KTNN nâng cao chất lượng kiểm toán các CTMTQG, góp phần gia tăng hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách và nguồn lực công, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững đất nước./.

ĐỨC THÀNH