Kinh tế Trung Quốc: đang phải trả giá cho tình trạng sản xuất dư thừa và khủng hoảng nhà đất

“Thúc đẩy nhu cầu trong nước” là ưu tiên kinh tế hàng đầu năm 2026 của Trung Quốc nhằm tạo “vùng đệm” trước bất ổn thương mại toàn cầu.

Mục tiêu tăng trưởng: Giữ nguyên hay hạ thấp?

Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang trên đà đạt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm nay, song vẫn phải đối mặt với những lực cản mang tính cấu trúc, gồm khủng hoảng bất động sản kéo dài, nhu cầu tiêu dùng yếu, sự suy giảm đầu tư cơ sở hạ tầng, tình trạng dư thừa công suất và núi nợ địa phương ngày càng phình to.

Theo nhiều cố vấn chính phủ và chuyên gia phân tích được Reuters phỏng vấn, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ giữ nguyên mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% cho năm 2026 - mức được xem là khả thi trong bối cảnh chính phủ vẫn còn dư địa chính sách.

Theo một nghiên cứu chính thức, Trung Quốc cần đạt mức tăng trưởng GDP trung bình 4,17%/năm trong thập kỷ tới để đưa GDP bình quân đầu người lên mức 20.000 đô la Mỹ, tăng gấp đôi so với mức của năm 2020, và đạt ngưỡng “quốc gia phát triển trung bình”. Do đó, trong vài năm đầu của kế hoạch năm năm tới (2026-2030), Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ đặt mục tiêu tăng trưởng tương đối cao, nhằm “tích lũy dư địa” cho giai đoạn sau.

Tuy nhiên, một số chuyên gia khác lại cho rằng mức tăng này có thể bị điều chỉnh xuống mức thấp hơn, phản ánh sự thận trọng trước những rủi ro hiện hữu. Ông Lu Ting, Chuyên gia Kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Nomura, nhận định Bắc Kinh sẽ đặt mục tiêu tăng trưởng trong vùng 4,5-5%, do các lực cản từ khủng hoảng bất động sản, rào cản thương mại, dân số già hóa và việc chính phủ phải kiểm soát nợ địa phương cũng như tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trong công nghiệp.

Chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ tăng trưởng

Dù giới lãnh đạo Trung Quốc đã phát tín hiệu chuyển hướng sang hỗ trợ tiêu dùng hộ gia đình và tái cấu trúc mô hình tăng trưởng trong năm năm tới, phần lớn chuyên gia cho rằng các biện pháp này cần thời gian để phát huy tác dụng. Do đó trọng tâm trước mắt vẫn sẽ là chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ tăng trưởng.

Phần lớn các cố vấn kinh tế đề xuất duy trì tỷ lệ thâm hụt ngân sách ở mức 4% GDP hoặc cao hơn đôi chút, tương đương mức kỷ lục của năm 2025. Bà Dan Wang, Giám đốc phụ trách Trung Quốc của Eurasia Group, cho rằng mục tiêu tăng trưởng 5% vẫn khả thi nhờ lợi thế xuất khẩu và khả năng bù đắp bằng chi tiêu công ngay cả khi xuất khẩu suy yếu.

Chuyên gia Lu Ting của Nomura bổ sung thêm rằng trọng tâm ngắn hạn của chính sách tài khóa sẽ là giảm áp lực tài chính cho chính quyền địa phương, vốn đang gặp khó khăn lớn sau giai đoạn siết vay nợ ngoài bảng cân đối kế toán.

Tiếp tục duy trì các biện pháp kích thích

Các chuyên gia tại Citi nhận định Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) có thể tiếp tục cắt giảm lãi suất từ tháng 1-2026, sau lần điều chỉnh gần nhất vào tháng 5-2025. Việc nới lỏng này được kỳ vọng sẽ đi kèm các biện pháp hỗ trợ lĩnh vực bất động sản vốn vẫn đang ở trong tình trạng ảm đạm. Bên cạnh đó, hoạt động phát hành trái phiếu chính phủ có thể được đẩy sớm trong nửa đầu năm 2026, với sự điều chỉnh cơ cấu chi tiêu từ chi đầu tư sang hỗ trợ tiêu dùng và an sinh xã hội.

Trong khi đó, các chuyên gia của Goldman Sachs dự báo Bắc Kinh có thể tăng trần thâm hụt tài khóa thêm 1 điểm phần trăm, hạ lãi suất chính sách khoảng 20 điểm cơ bản, đồng thời triển khai gói kích thích mới nhằm ngăn chặn đà lao dốc của thị trường bất động sản.

Dẫu vậy, giới chuyên gia cũng cảnh báo thị trường không nên kỳ vọng quá nhiều vào sự xoay chuyển mạnh mẽ. Chuyên gia Lu Ting của Nomura nhận xét: “Bắc Kinh hiện vẫn chưa tìm ra giải pháp hiệu quả hơn để xử lý cuộc khủng hoảng nhà đất bắt đầu từ năm 2021”.

Củng cố nhu cầu nội địa - ưu tiên hàng đầu

Một nội dung đáng chú ý trong thông cáo cuộc họp tháng 12 của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc là việc xác định “thúc đẩy nhu cầu trong nước” là ưu tiên kinh tế hàng đầu năm 2026, nhằm tạo “vùng đệm” trước bất ổn thương mại toàn cầu. Thông điệp này phản ánh nỗ lực của Bắc Kinh trong việc giảm phụ thuộc vào xuất khẩu và đầu tư, chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa vào tiêu dùng.

Ông Guo Lei, Chuyên gia Kinh tế trưởng tại GF Securities, cho biết trong một báo cáo nghiên cứu vào cuối tháng trước rằng nền kinh tế Trung Quốc dự kiến sẽ “tạm biệt tăng trưởng một chiều dựa trên xuất khẩu” khi nước này tìm kiếm tỷ trọng tiêu dùng lớn hơn trong GDP.

Ông nói: “Trong năm đầu tiên của kế hoạch năm năm lần thứ 15, khoảng cách đầu tư rất có thể sẽ được thu hẹp phần nào. Sẽ có những chính sách hỗ trợ tiếp tục giúp tăng tỷ trọng của tiêu dùng và thúc đẩy sự ổn định của lĩnh vực bất động sản”.

Hiện tiêu dùng hộ gia đình mới chiếm khoảng 40% GDP của Trung Quốc, thấp hơn nhiều so với mức gần 70% tại Mỹ.

Các nhà hoạch định chính sách đã nhấn mạnh sẽ duy trì chính sách tài khóa chủ động và chính sách tiền tệ nới lỏng vừa phải, đồng thời tăng cường điều chỉnh xuyên chu kỳ (cross-cyclical) - thuật ngữ phản ánh tư duy hoạch định dài hạn, vượt qua các dao động ngắn hạn của tăng trưởng kinh tế. Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên khái niệm này xuất hiện lại trong thông cáo của Bộ Chính trị kể từ tháng 12-2023.

Việc “phòng ngừa và xử lý rủi ro” trong các lĩnh vực trọng yếu - thường hiểu là nợ chính quyền địa phương, bất động sản và rủi ro tài chính - được hạ xuống vị trí cuối cùng trong danh sách tám ưu tiên kinh tế năm 2026. Diễn biến này cho thấy Bắc Kinh đang ưu tiên đẩy mạnh tăng trưởng hơn là kiểm soát nợ, sau khi đầu tư giảm mạnh do chiến dịch siết vay nợ ngoài bảng cân đối kế toán tại địa phương.

Tuy nhiên, ngay cả khi Chính phủ Trung Quốc kiên định mục tiêu tăng trưởng và sẵn sàng duy trì các biện pháp kích thích, nền kinh tế nước này vẫn sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thoát khỏi vòng luẩn quẩn của mất cân đối cung - cầu. Sản lượng công nghiệp dư thừa sẽ tiếp tục gây áp lực giảm phát, trong bối cảnh nhu cầu nội địa hồi phục chậm và giá thành sản xuất bị cạnh tranh khốc liệt.

Nguồn: Reuters, CNBC, SCMP, Bloomberg

Song Thanh