Làng trường thọ bên phá Tam Giang

Ngôi làng có 112 cụ trên 80 tuổi

Bên ruộng lúa đầu làng, cụ ông Phạm Quang Thành (81 tuổi) với trang phục chỉnh tề, đang trên đường đến đình làng dự lễ. Gặp khách lạ, cụ Thành mời khách vào nhà uống nước rồi kể chuyện. Cụ Thành nhớ hết tên tuổi các vị cao niên trong làng, thậm chí họ là con ai, làm nghề gì... Cụ kể, xưa nay cụ chẳng bị bệnh tật gì cả. Đã 81 tuổi nhưng cụ vẫn đi làm bảo vệ cho công ty của đứa cháu để kiếm tiền mưu sinh. Hỏi bí quyết sống khỏe, sống lâu, cụ bảo: “Chẳng có bí quyết chi cả. Làng có nhiều cụ tuổi cao, khỏe mạnh là nhờ cả đời lao động, ăn uống đơn giản nhờ đánh bắt con cá, con tôm trên đầm phá Tam Giang. Cốt yếu là đời sống tinh thần vui vẻ, chẳng bận tâm hay lo lắng, tranh giành”.

Ra khỏi nhà cụ Thành, chúng tôi gặp nhiều cụ ông, cụ bà đang đến dự lễ chánh tế tại đình làng. Bà Trần Thị Tám (72 tuổi) nói với chúng tôi: “Trong làng ni (này), tuổi như mệ (bà) mà các ôn (ông) vẫn gọi là đồ con nít. Bà con gặp nhau là cười nói vui vẻ, rứa là thọ đó con”.

Các cụ cao niên chụp ảnh lưu niệm tại đình làng Thủy Lập trước giờ Thu tế.

Làng Thủy Lập hiện có hơn 112 người trên 80 tuổi, trong đó có rất nhiều cụ ông, cụ bà hằng ngày vẫn lao động chân tay. Cuộc sống yên bình nơi làng quê bình dị, không lo toan; cộng với không khí trong lành, yêu lao động và đời sống văn hóa giàu tình làng nghĩa xóm là liều “thuốc tiên” cho những người sống ở đây. Theo cụ Phạm Quang Thành, ở làng Thủy Lập, trên 80 tuổi vẫn còn làm việc ngon lành.

Nhiều cụ, dù kinh tế gia đình khá giả, con cái muốn họ nghỉ ngơi, nhưng họ vẫn đi làm để tập luyện cho sức khỏe dẻo dai. Cũng một phần do lớp trẻ thường đi ra ngoài kiếm việc nhàn hạ nên những công việc ở quê đều do những người có tuổi cáng đáng. Cụ Phạm Dy (94 tuổi) cho rằng, nhờ lao động mà dân làng chẳng cần phải tốn thêm thời gian tập thể dục. Hằng ngày cơm rau đạm bạc, tối về lên giường ngủ ngon giấc chính là thuốc tiên…

Theo sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn chép vào thời các chúa Nguyễn (1775-1777), làng Thủy Lập thuộc tổng Phú Ốc, huyện Quảng Điền, phủ Triệu Phong, xứ Thuận Hóa. Đến thời Gia Long (1802-1820), làng được lập hương phổ và địa bạ, là một phường của Bao La tổng Phú Ốc, huyện Quảng Điền, phủ Thừa Thiên. Cũng theo một tài liệu lịch sử, Bao La có một nhóm bà con đi về phía đông khảo phá, lập nên một cộng đồng mới, đặt tên là Bao La Thủy Lập phường, là phường mới vùng sông nước của làng Bao La, khi triều Nguyễn cho phép đủ dân số và ruộng đất được biệt thành đơn vị hành chính cơ sở, bà con bèn bỏ chữ trước, bỏ chữ sau, biến tính từ thành danh từ Thủy Lập.

Một số người có quan niệm tín ngưỡng cho rằng, Thủy Lập nằm bên phá Tam Giang nên được trời đất ban ân phước hưởng lộc từ những hải sản nước lợ trên đầm phá. Chính vì thế các cụ ít ốm đau, kể cả ốm vặt. Khi buồn phiền chuyện gì thì đi lên chùa thắp nén nhang, nghe bài kinh… là lại thấy lòng thanh thản. Đó cũng là bí quyết mà các cụ ở Thủy Lập sống thọ đến hôm nay.

Ngôi làng trọn đời theo cách mạng

Làng Thủy Lập hiện có khoảng 700 hộ gia đình. Điều đặc biệt là 100% các gia đình đều có công với cách mạng. Toàn làng có hơn 80 liệt sĩ, 190 thương bệnh binh và 2 Mẹ Việt Nam anh hùng. Chính nhờ sự đóng góp to lớn ấy mà xã Quảng Lợi (trước đây) từng 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (1977, 1979). Riêng đình làng Thủy Lập, nơi diễn ra lễ hội lớn - được công nhận là di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh từ năm 2006. Xây dựng từ giữa thế kỷ XIX, đình làng là căn cứ hoạt động cách mạng, nơi diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Cụ Phạm Dy - con Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Dư - đã 94 tuổi nhưng vẫn còn minh mẫn.

Theo các bậc cao niên, địa thế Thủy Lập rất đặc biệt với rừng rậm, cây xanh và mạch nước ngầm bao bọc khiến nó trở thành căn cứ “dễ vào, khó ra”. Đình làng có nhiều hầm bí mật để lực lượng cách mạng ẩn náu, cất giấu tài liệu và vũ khí trong chiến tranh. Cụ Phạm Dy - 94 tuổi, con Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Dư - nhớ lại: “Quân Pháp nhiều lần tấn công, nhưng chỉ dám đứng ngoài bắn phá, ném bom, chứ không dám vào trong khu vực đình. Họ rất sợ vì không thông thạo đường đi”. Năm 1950, trong một cuộc càn quét lớn, Pháp phá hủy đình làng. Sau đó, dân làng dựng lại đình và lại bị địch bắn phá, hủy hoại. Phải đến năm 1997, đình mới được dựng lại trên nền cũ, rồi được trùng tu khang trang năm 2004. Nơi đây lưu giữ nhiều dấu tích cách mạng, trong đó có miếu Quan Hậu từng là nơi đặt hòm mật thư trong kháng chiến chống Mỹ.

Thủy Lập cũng ghi dấu nhiều sự kiện trọng đại. Trong nạn đói 1945, dân làng đã cùng nhau góp gạo nấu cháo phát cho người nghèo, hạn chế cái chết vì đói. Tháng 8/1945, đình làng trở thành điểm tập hợp quần chúng, phát động biểu tình, góp phần giành chính quyền tại huyện lỵ Quảng Điền. Sau đó, đình được dùng làm nơi làm việc của chính quyền cách mạng xã Quảng Tín, nơi tổ chức bầu cử Quốc hội đầu tiên (1946), đồng thời là căn cứ của Việt Minh Trung Bộ. Đây cũng là điểm huấn luyện của các trung đoàn 95, 101, 319, 217… và sau này trở thành Trường sĩ quan chính trị cung cấp cán bộ cho lực lượng vũ trang Thừa Thiên Huế. Tại đây, nhiều lần các đồng chí lãnh đạo của tỉnh về họp và chỉ đạo phong trào cách mạng.

Làng Thủy Lập có nhiều người con anh dũng hy sinh. Ông Phạm Quang Ái - nguyên Phó bí thư Huyện ủy, quyền Chủ tịch UBND huyện Quảng Điền - được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Ông Ái hy sinh trên phá Tam Giang trong một trận tập kích của Pháp (1947) khi mới 20 tuổi. Một người con khác là ông Nguyễn Đình Anh cũng ngã xuống khi làm nhiệm vụ. Để tưởng nhớ, tên của 2 ông được đặt cho 2 ngôi trường THCS tại huyện Quảng Điền (trước đây).

Gia đình cụ bà Nguyễn Thị Nuôi cũng đã có nhiều cống hiến lớn lao. Bà cùng chồng là ông Phạm Báu có 4 người con trai đều hy sinh, trong đó 2 người chưa tìm thấy hài cốt. Năm 2005, cụ Nuôi được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng, năm 2016 được truy tặng Huân chương Độc lập hạng Ba vì “có nhiều liệt sĩ hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc”. Ông Phạm Đức - cháu của cụ Nuôi - kể: “Đầu năm 2025, khi khai mộ để xây lăng cho ông nội, tôi vẫn thấy chiếc chông của giặc còn cắm trên thi thể. Đau xót nhưng cũng tự hào vô cùng”.

Ngày nay, Thủy Lập không chỉ là ngôi làng trọn vẹn nghĩa tình với cách mạng mà còn là nơi gìn giữ nhiều giá trị văn hóa. “Chúng tôi tự hào với truyền thống cách mạng của làng mình. Những tấm gương hy sinh lớn lao của những vị anh hùng, những người con của làng đã ngã xuống vì độc lập, tự do, luôn được chúng tôi học tập, hun đúc. Noi theo thế hệ cha ông của làng, thế hệ trẻ chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy các giá trị để cùng nhau xây dựng, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp” - ông Trần Quốc Bảo - cán bộ Ban Xây dựng Đảng xã Đan Điền - chia sẻ.

Theo PNO