Liên ngành chung sức xóa mù chữ bền vững ở Quảng Nam
Bài học từ tỉnh Quảng Nam cũ cho thấy, khi cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, công tác xóa mù chữ đạt chuẩn ở 9/9 huyện miền núi.
Học viên lớp xóa mù chữ tại trường Tiểu Học B, xã Minh Tân, tỉnh Tuyên Quang trong giờ học.
Kết quả nổi bật từ cơ chế triển khai đồng bộ
Trong giai đoạn 2021–2025, công tác xóa mù chữ (XMC) tại tỉnh Quảng Nam cũ, nay là một phần của thành phố Đà Nẵng sau sáp nhập, đã trở thành điển hình tiêu biểu trong triển khai Tiểu dự án 1 – Dự án 5 thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Thành quả đáng tự hào nhất là 9/9 huyện miền núi đạt chuẩn quốc gia xóa mù chữ mức độ 2, đưa Quảng Nam trở thành một trong những địa phương đi đầu về duy trì và củng cố kết quả học tập ở vùng khó.
Để có được kết quả này, kinh nghiệm quan trọng đầu tiên là sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, HĐND, UBND, cùng sự chủ động của Sở GD&ĐT. Từ khâu xây dựng tài liệu, chuẩn bị nhân sự, bố trí cơ sở vật chất, phân bổ nguồn vốn cho đến triển khai lớp học, tất cả đều được thực hiện đồng bộ và bài bản. Chính sách hỗ trợ cho người học, giáo viên và cả lực lượng tham gia công tác xóa mù chữ (bí thư chi bộ, trưởng thôn, già làng) được chi trả đúng quy định, góp phần tạo động lực để duy trì lớp học.
Điểm sáng thứ hai nằm ở cách huy động lực lượng xã hội. Không chỉ giáo viên tiểu học và cán bộ ngành giáo dục, mà cán bộ hưu trí, hội viên các đoàn thể, Hội Khuyến học, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ đều được vận động tham gia. Sự phối hợp chặt chẽ này đã tạo thành một “vòng tay liên ngành”, lan tỏa thông điệp học chữ đến từng thôn bản.
Đặc biệt, Quảng Nam cũ đã tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dữ liệu xóa mù chữ. Từ cấp xã đến cấp tỉnh, công tác điều tra, thống kê số người mù chữ, tái mù chữ được thực hiện bằng phần mềm quản lý, thay vì chỉ dựa vào báo cáo thủ công. Nhờ đó, việc lập kế hoạch và giám sát trở nên sát thực và chính xác hơn, tránh tình trạng bỏ sót hoặc chồng chéo.
Chính sự phối hợp nhịp nhàng này đã đưa lớp học đến gần dân hơn, khiến xóa mù chữ không chỉ dừng lại ở việc biết đọc, biết viết, mà còn trở thành một phần của chiến lược ổn định dân cư, giữ gìn an ninh – quốc phòng vùng biên giới. Đây là bài học lớn cho nhiều địa phương khác trong quá trình triển khai CTMTQG.
Hoạt động ngoại khóa tại Trường PTDTBT Tiểu học Cao Sơn (Lào Cai).
Kiến nghị chính sách giai đoạn mới
Tham luận của Sở GD&ĐT Đà Nẵng gửi tới hội nghị tổng kết các nội dung về giáo dục và đào tạo trong Chương trình MTQG về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 và định hướng giai đoạn 2026-2030, do Bộ GD&ĐT tổ chức đã chỉ rõ rằng, để kết quả xóa mù chữ bền vững, yếu tố quyết định chính là chất lượng đội ngũ.
Trong giai đoạn 2021–2025, địa phương đã tổ chức 07 lớp “Bồi dưỡng kiến thức dân tộc” cho 304 cán bộ quản lý các trường phổ thông vùng đồng bào DTTS&MN. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để đội ngũ không chỉ nắm chắc chuyên môn, mà còn hiểu đặc thù văn hóa, tâm lý học sinh, từ đó giảng dạy phù hợp, hiệu quả hơn.
Bên cạnh thành quả, Sở GD&ĐT cũng thẳng thắn chỉ ra những khó khăn cần tháo gỡ trong giai đoạn 2026–2030. Thứ nhất, về đầu tư, cần tiếp tục ưu tiên nguồn ngân sách và huy động xã hội hóa để nâng cấp cơ sở vật chất trường học ở miền núi, nơi còn nhiều phòng học xuống cấp. Thứ hai, về quản lý và pháp lý, Sở kiến nghị Bộ GD&ĐT sớm ban hành hướng dẫn cụ thể về việc mua sắm trang thiết bị, đặc biệt là máy vi tính phục vụ giảng dạy môn Tin học tại các trường PTDTNT, PTDTBT, trường có học sinh bán trú. Việc này không chỉ hiện đại hóa lớp học, mà còn giúp học sinh vùng khó tiếp cận công nghệ.
Ngoài ra, Sở cũng đề nghị xem xét cho phép sử dụng vốn CTMTQG để xây dựng mới cơ sở vật chất ở những trường đã xuống cấp nghiêm trọng, thay vì chỉ dừng lại ở cải tạo, nâng cấp theo cơ chế hiện hành. Đây là yêu cầu thực tế để bảo đảm an toàn học tập và sinh hoạt cho học sinh.
Một kiến nghị quan trọng khác là tiếp tục chỉ đạo, hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương triển khai hiệu quả CTMTQG giai đoạn 2026–2030. Sự vào cuộc đồng bộ từ trung ương đến cơ sở sẽ là điều kiện tiên quyết để duy trì thành quả, ngăn ngừa tái mù chữ và nâng cao chất lượng dân trí.
Kinh nghiệm từ Quảng Nam cũ đã cho thấy, khi có lãnh đạo quyết liệt, đầu tư đúng trọng tâm và huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị, công tác xóa mù chữ không chỉ mang lại tri thức, mà còn tạo ra động lực xã hội to lớn. Đó là động lực để người dân vùng cao tự tin vươn lên, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số trong giai đoạn mới.
