Lộ trình cho xăng E10: Cần rút kinh nghiệm từ E5, tránh nửa vời

Để thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Chính phủ đã ban hành và triển khai hàng loạt quyết sách. Trong đó, một bước đi quan trọng là chủ trương phát triển và sử dụng xăng sinh học E10 (pha 10% ethanol sinh học với 90% xăng khoáng).

Từ tháng 8/2025, Petrolimex và PVOIL đã thí điểm phân phối E10 tại TP. HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và Quảng Ngãi. Chỉ sau ba tháng, sản lượng E10 tại nhiều địa phương tăng 12 - 18%.

Mới đây, Bộ Công thương đã ban hành Thông tư 50/2025, theo đó, từ ngày 1/6/2026, xăng không chì (theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện hành) phải phối trộn, pha chế thành xăng E10 để sử dụng cho động cơ xăng trên toàn quốc. Bên cạnh đó, tiếp tục phối trộn, pha chế xăng E5RON92 để sử dụng cho động cơ xăng đến hết ngày 31/12/2030.

Tại tọa đàm Sử dụng xăng sinh học E10 - Phát triển bền vững diễn ra sáng 25/11, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính, nhận định E10 đang có nhiều cơ hội trở thành loại xăng phổ biến nhất Việt Nam. Lý do đầu tiên bởi khung pháp lý đã rõ ràng. Ông đánh giá, lộ trình trong Thông tư 50/202 là bước chuyển có ý nghĩa chiến lược, từ chính sách “khuyến khích” sang “chuẩn hóa bắt buộc”, tạo nền tảng pháp lý và niềm tin thị trường để các chủ thể trong chuỗi giá trị (phối trộn, logistics, bán lẻ, kỹ thuật) có cơ sở đầu tư lâu dài.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp đầu mối lớn như Petrolimex, PVOIL, BSR, Sài Gòn Petro đã khẳng định đủ khả năng phối trộn và cung ứng E10 trên phạm vi toàn quốc. Đây là điều kiện cần và đủ để chuyển sang chuẩn nhiên liệu mới.

Tuy nhiên, chuyên gia lưu ý, để xăng E10 thực sự được người tiêu dùng đón nhận cần những chính sách “ưu tiên người tiêu dùng”, như việc giữ chênh lệch đủ hấp dẫn để người tiêu dùng chọn E10.

Ông đề xuất trong 6 tháng đầu năm 2026, khi song hành sử dụng xăng khoáng A95 và E10, luôn duy trì “khoảng chênh mục tiêu” 1.000 - 1.500 đồng/lít so với xăng khoáng tương đương, để lợi ích nhìn thấy ngay trên hóa đơn.

Ngoài ra cần phủ rộng E10 ở tất cả cửa hàng bán lẻ đủ điều kiện; quy định tỷ lệ tối thiểu trụ bơm E10 tại mỗi trạm; phát hành “sổ tay E10” quốc gia (danh sách model/đời xe tương thích, cách bảo quản khi để xe lâu, hướng dẫn theo mùa/địa hình).

PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh cần rút kinh nghiệm từ xăng E5, tránh nửa vời.

“Giai đoạn 2015 - 2019, E5 tăng mạnh khi thay RON92, nhưng sau đó suy giảm. E10 bắt buộc, triển khai đồng bộ và “ưu tiên người dùng” là chìa khóa để E10 thực sự trở thành loại xăng tiêu chuẩn, vừa thuận tiện vừa bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”, ông Long nhấn mạnh.

Trong khi đó, TS. Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc nhìn nhận E10 là phép thử tư duy năng lượng quốc gia, thể hiện bước chuyển từ “tiêu thụ năng lượng” sang “tạo dựng năng lượng”.

Theo ông, E10 mang giá trị của chuỗi kinh tế nông nghiệp - công nghiệp - môi trường, là bước đi trong lộ trình phát triển nhiên liệu xanh và thực hiện cam kết bảo vệ môi trường nhưng chỉ thật sự xanh khi ethanol được sản xuất trong nước, gắn với nông nghiệp và người nông dân.

TS. Giang Chấn Tây cũng chỉ ra bất cập hiện nay ở góc độ doanh nghiệp. Đó là tỷ lệ hao hụt của E10 trong điều kiện nhiệt đới ẩm của Việt Nam rất cao do tính hút ẩm mạnh, dễ bay hơi. Khi nhiệt độ môi trường tăng, E10 hao hụt thể tích có khi đến 0,25 - 0,4% mỗi m3/tháng. Trong khi đó, định mức hao hụt cho phép hiện hành chưa cập nhật phù hợp với E10, dẫn đến khi áp dụng doanh nghiệp chắc chắn chịu lỗ trực tiếp trong quá trình kinh doanh.

Do đó, TS. Giang Chấn Tây kiến nghị Bộ Công Thương điều chỉnh định mức hao hụt riêng cho E10; xây dựng lại giá cơ sở có cơ chế tính đến bù chi phí hao hụt cho doanh nghiệp bán lẻ, chi thông qua chiết khấu hoặc hoa hồng. Theo ông, chỉ khi người bán lẻ yên tâm về chi phí hao hụt, họ mới dám nhận hàng về bán.

TS. Giang Chấn Tây cũng kiến nghị Bộ Công Thương trình Chính phủ cho phép triển khai giai đoạn thử nghiệm mở rộng trong khu vực công, kéo dài đến 6/2026. Mục tiêu là để đánh giá thực tế mức độ hao hụt để đưa ra chính sách hỗ trợ; đánh giá độ an toàn và hiệu quả của xăng E10; ghi nhận phản hồi người sử dụng về chất lượng; xây dựng chính sách giá. Đồng thời, đưa ra chính sách hỗ trợ doanh nghiệp bán lẻ hợp lý.

Ngày 25/11, Văn phòng Chính phủ có văn bản số 11520/VPCP-CN truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn về dự thảo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh sản xuất, phối trộn, phân phối và sử dụng nhiên liệu sinh học tại Việt Nam.

Văn bản nêu, Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan khẩn trương làm rõ các nội dung còn vướng mắc để bảo đảm tính khả thi và đồng bộ trong triển khai lộ trình sản xuất, phối trộn, phân phối và sử dụng nhiên liệu sinh học tại Việt Nam, cụ thể:

(i) Đánh giá khả năng sản xuất, cung ứng, phân phối nguồn cung ethanol trong nước và nhập khẩu, chi phí và tác động đến giá xăng E10;

(ii) Rà soát năng lực phối trộn của các doanh nghiệp đầu mối, xác định khả năng đáp ứng lộ trình và làm rõ trách nhiệm khi không bảo đảm yêu cầu về nguồn cung;

(iii) Xác định cơ sở khoa học, cơ quan chịu trách nhiệm thẩm định và cơ chế kiểm tra, giám sát chất lượng, an toàn kỹ thuật của xăng E10;

(iv) Đề xuất giải pháp điều hành, bảo đảm giá xăng E10 không ảnh hưởng bất lợi đến đời sống người dân, doanh nghiệp; báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện trong tháng 11/2025.

Đỗ Kiều