Loãng xương sớm - Dùng thuốc và phòng ngừa như thế nào?

1. Loãng xương sớm - mối nguy thầm lặng ở người trẻ

Loãng xương sớm xảy ra ở người dưới 50 tuổi và đặc biệt nguy hiểm ở nhóm dưới 40 tuổi, là tình trạng sức khỏe đáng lo ngại. Bệnh âm thầm tiến triển mà không gây ra triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu, khiến người bệnh khó phát hiện. Thực tế, khi xương đã bắt đầu suy yếu, các dấu hiệu mới dần xuất hiện và gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cũng như chất lượng sống như:

Đau lưng (do cột sống nứt, xẹp các đốt sống, rối loạn tư thế cột sống)
Khó thực hiện các động tác như ngửa, cúi đầu, quay lưng...
Dáng đi còng lưng, chiều cao cơ thể dần bị thấp lại
Tăng nguy cơ gãy xương sớm và tái phát nhiều lần.

Ở người trẻ, gãy xương do loãng xương thường xảy ra ở các vị trí như cột sống, cổ tay và cổ xương đùi, do xương yếu và giòn hơn, dễ gãy khi có va chạm hoặc chịu lực. Các vị trí khác ít gặp hơn như xương sườn, xương chậu, xương cánh tay cũng có thể bị ảnh hưởng.

Ngoài tác động thể chất, loãng xương sớm còn ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý. Việc hạn chế vận động, mất khả năng tham gia những hoạt động yêu thích dễ khiến người trẻ rơi vào trạng thái tự ti, buồn bã. Trầm cảm có thể xuất hiện ở nhiều mức độ, từ nhẹ cho đến nặng, làm suy giảm thêm chất lượng sống vốn đã bị ảnh hưởng bởi bệnh tật.

Loãng xương sớm vì thế là căn bệnh “thầm lặng” nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ, không chỉ gây đau đớn về thể chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và tương lai lâu dài của người bệnh.

Loãng xương sớm ảnh hưởng đến cột sống dẫn đến gù lưng, giảm chiều cao...

2. Biện pháp phòng ngừa loãng xương sớm

Phòng ngừa loãng xương sớm không khó, nhưng cần thực hiện sớm và đúng cách. Xương phát triển mạnh nhất trước tuổi 30, sau đó bắt đầu giảm dần, nên cần phòng ngừa loãng xương từ giai đoạn này.

Chế độ ăn:Bổ sung canxi và vitamin D đầy đủ ở người trẻ tuổi để "dự trữ xương" tốt cho tuổi già.

- Canxi: Nhu cầu canxi khuyến nghị ở người trưởng thành từ 1000 đến 1200 mg/ngày. Nguồn canxi tốt có trong:

Sữa tươi: 300mg canxi/250ml sữa
Sữa chua: 100mg/1 hũ
Đậu phụ, hạt hanh nhân: khoảng 200mg/100g
Cá mòi/cá hồi: khoảng 300mg/100g
Rau xanh đậm: khoảng 120mg/1 bát.

- Vitamin D: Rất cần thiết để cơ thể hấp thu canxi. Vitamin D có nhiều trong ánh nắng mặt trời, cá hồi, lòng đỏ trứng, nấm... Nếu sống ở nơi ít nắng hoặc làm việc trong văn phòng nhiều có thể bổ sung vitamin D dạng viên uống. Tuy nhiên cần xét nghiệm trước khi bổ sung liều cao.

Ăn đa dạng, đặc biệt là protein chất lượng cao (thịt nạc, đậu, cá), rau xanh, trái cây, hạt); tránh ăn kiêng cực đoan, chế độ ăn low-carb nghiêm ngặt kéo dài, nhất là khi không được chuyên gia hướng dẫn.

Vận động: Vận động đúng cách để kích thích tạo xương.

- Tập luyện tạo lực lên xương: Các bài tập nên thực hiện như đi bộ nhanh, chạy bộ, leo cầu thang, nhảy dây. Tập tạ nhẹ hoặc bodyweight (squat, push-up, lunge...) tối thiểu 30 phút/ngày, ít nhất 5 ngày/tuần. Tránh lạm dụng tập quá mức nếu đang có nguy cơ gãy xương (hãy tập theo chỉ dẫn của huấn luyện viên).

Tránh các yếu tố phá hủy xương, bao gồm:

- Hút thuốc lá: Làm giảm tạo xương, giảm hấp thu canxi.

- Uống nhiều rượu bia: Làm ức chế hấp thu canxi, tăng bài tiết canxi.

- Nước ngọt có ga: Tăng acid phosphoric gây mất canxi qua thận.

- Uống cà phê quá nhiều: Làm giảm hấp thu canxi...

Duy trì cân nặng hợp lý:Thừa cân hoặc thiếu cân đều là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến loãng xương.

3. Bệnh loãng xương sớm có chữa được không?

Loãng xương sớm có thể điều trị được bằng thuốc, nhưng không phải cứ bị loãng xương sớm là dùng thuốc ngay. Tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ loãng xương và độ tuổi của người bệnh mà bác sĩ có chỉ định cụ thể.

Khi nào cần dùng thuốc điều trị loãng xương sớm?

Trước khi sử dụng thuốc, cần xác định rõ từng mức độ loãng xương, theo đó:

- Đo mật độ xương (DEXA) T-score ≤ -2.5 thì có thể chỉ định dùng thuốc.

- Các trường hợp đã bị gãy xương do loãng xương (dù T-score > -2.5) cần điều trị bằng thuốc.

- T-score từ -1 đến -2.5 (osteopenia) + yếu tố nguy cơ gãy xương thì có thể cân nhắc dùng thuốc.

- T-score bình thường, nhưng có bệnh lý nền phá hủy xương thì phụ thuộc đánh giá chuyên khoa, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định điều trị.

- Người trẻ dưới 40 tuổi cần thận trọng khi chỉ định thuốc, trước tiên, ưu tiên điều trị nguyên nhân dẫn đến loãng xương.

Khi có các dấu hiệu đau nhức, cần kiểm tra sức khỏe xương sớm để có biện pháp phòng ngừa loãng xương.

Các nhóm thuốc điều trị loãng xương sớm

- Thuốc chống hủy xương - Bisphosphonates là thuốc phổ biến, hiệu quả cao trong ngăn xương bị tiêu hủy.

- Thuốc ức chế tiêu xương - Denosumab chỉ định cho trường hợp có nguy cơ gãy xương cao và không dung nạp bisphosphonates.

Lưu ý: Thuốc có khá nhiều tác dụng phụ, cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ và tuân thủ cách uống thuốc chính xác.

- Thuốc tạo xương: Các loại thuốc này có tác dụng kích thích sự hình thành xương mới. Chúng thường được chỉ định trong các trường hợp loãng xương nghiêm trọng và có nguy cơ gãy xương cao, không đáp ứng với các loại thuốc chống hủy xương.

+ Thuốc teriparatide có tác dụng kích thích tạo xương mạnh, chỉ định cho các trường hợp loãng xương nặng hoặc gãy xương tái phát.

+ Thuốc romosozumab vừa có tác dụng tạo xương vừa chống tiêu xương. Đây là thuốc mới, được chứng minh là rất hiệu quả nhưng rất đắt tiền, không phải trường hợp nào cũng có khả năng chi trả.

Lưu ý: Thuốc tạo xương thường chỉ được dùng tối đa 2 năm.

4. Lưu ý khi điều trị loãng xương sớm

Người trẻ tuổi, đặc biệt là dưới 40 tuổi bị loãng xương, trước khi điều trị cần tìm nguyên nhân (do dùng thuốc, mắc bệnh mạn tính, thiếu hụt hormone...), ưu tiên điều trị nguyên nhân gốc trước khi dùng thuốc điều trị loãng xương.

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc điều trị loãng xương, bởi có thể gặp phải các tác dụng phụ như:

- Viêm thực quản, đau hàm, nguy cơ hoại tử xương, hạ canxi máu…

- Một số thuốc cần xét nghiệm trước khi chỉ định và theo dõi chặt chẽ trong khi dùng thuốc.

Khi được chỉ định dùng thuốc, người bệnh phải phối hợp với lối sống (ăn uống, tập luyện). Đây là chỉ định bắt buộc bởi thuốc không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp điều trị.

BS.Phạm Ngọc Dương