Luật Chuyển giao công nghệ: Cần làm rõ khái niệm 'Công nghệ mới', 'Công nghệ xanh'

Tại phiên thảo luận sáng nay về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ thuộc khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, các đại biểu quốc hội (ĐBQH) đều đồng tình về sự cần thiết phải sửa đổi Luật. Tuy nhiên, nhiều đại biểu đã đưa ra các góp ý quan trọng, tập trung vào việc làm rõ các khái niệm về công nghệ và siết chặt quy định về góp vốn bằng công nghệ, nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động chuyển giao công nghệ.

Sáng nay, 21.11, Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại hội trường Diên Hồng về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ - Ảnh: Quochoi.vn

Quy định rõ khái niệm "Công nghệ xanh" và "Công nghệ mới"

Vấn đề đầu tiên được nhiều đại biểu quan tâm là tính định tính, thiếu căn cứ cụ thể trong các khái niệm của dự thảo Luật.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cho rằng khái niệm "công nghệ mới" tại dự thảo chủ yếu mang tính mô tả, thiếu căn cứ đánh giá cụ thể. Đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí nhận diện như: mức độ khác biệt về nguyên lý, quy trình hoặc chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật so với công nghệ phổ biến; mức độ phổ biến trên phạm vi thế giới và trong nước. Quan trọng hơn, đại biểu kiến nghị giao Chính phủ quy định chi tiết tiêu chí, phương pháp phân loại công nghệ mới theo từng lĩnh vực.

Đặc biệt, đối với khái niệm "công nghệ xanh", đại biểu Mai nhận định, nếu chỉ dừng ở các cụm từ mô tả về mục tiêu như “sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải” sẽ rất khó khăn khi áp dụng để xác định đối tượng được ưu đãi thuế, tín dụng hay khi thẩm định dự án đầu tư.

Đại biểu Dương Khắc Mai tham gia thảo luận tại hội trường Quốc hội, sáng nay - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Mai đề nghị luật chỉ xác lập nguyên tắc chung về công nghệ xanh (gắn với mục tiêu tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường). Đồng thời, giao Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành bộ tiêu chí, chỉ số và ngưỡng kỹ thuật cho từng ngành, từng loại hình sản xuất làm cơ sở pháp lý cụ thể.

Ngoài ra, đại biểu đề xuất chỉ sử dụng một thuật ngữ "công nghệ xanh" trong toàn bộ luật, không dùng song song "công nghệ sạch".

Cũng quan tâm đến lĩnh vực công nghệ xanh, đại biểu Nguyễn Văn Huy (Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên) nhấn mạnh, khái niệm "công nghệ xanh" cần phải được đưa vào luật để bổ sung, mở rộng phạm vi công nghệ điều chỉnh phù hợp với xu thế thế giới và yêu cầu thực tiễn, và mở rộng đối tượng công nghệ được khuyến khích chuyển giao, và thể chế chính sách, tạo động lực tài chính, thể chế pháp lý cho chuyển giao công nghệ.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy, Đoàn ĐBQH Hưng Yên - Ảnh: Quochoi.vn

Ông Huy đánh giá, dự thảo đã nêu được mục tiêu cốt lõi của công nghệ xanh là sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thân thiện với môi trường và gắn với mục tiêu cuối cùng là phát triển bền vững. Tuy nhiên cách giải thích trong dự thảo luật về công nghệ xanh còn mang tính mô tả về mục tiêu, chưa xác định rõ phạm vi công nghệ, chưa phân biệt giữa công nghệ sản xuất, công nghệ xử lý, công nghệ hỗ trợ hay giải pháp quản lý. Điều này có thể dẫn đến cách hiểu khác nhau và gây khó khăn khi áp dụng chính sách ưu đãi.

Theo ông Huy, kinh nghiệm quốc tế cho thấy hầu hết các nước đều gắn công nghệ xanh với các chuẩn mực kỹ thuật và đánh giá theo vòng đời sản phẩm. “Do đó tôi đề nghị không bỏ khái niệm này mà đề nghị quy định theo hướng như sau: Công nghệ xanh là công nghệ được thiết kế, phát triển và ứng dụng nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu phát thải và chất thải trong toàn bộ vòng đời sản phẩm hoặc là quy trình sản xuất, thân thiện với môi trường và góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững”- ĐBQH Nguyễn Văn Huy đề xuất.

Chính sách ưu tiên - quy định mang tính nguyên tắc

Về các chính sách ưu tiên, khuyến khích chuyển giao công nghệ, ĐBQH Dương Khắc Mai nhận định, việc dự thảo liệt kê danh mục các loại công nghệ tại Điều 9 rất dài, chi tiết. Đại biểu cho rằng, trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh, việc quy định quá chi tiết trong luật sẽ làm tăng khả năng lạc hậu, giảm tính ổn định lâu dài.

Đại biểu đề nghị Điều 9 chỉ nên quy định theo nhóm tiêu chí mang tính nguyên tắc, như:

- Công nghệ gây rủi ro lớn cho môi trường, sức khỏe con người thuộc diện hạn chế hoặc cấm.

- Công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, nâng cao năng suất, chất lượng thuộc diện khuyến khích.

Đồng thời, giao Chính phủ ban hành, cập nhật định kỳ danh mục công nghệ khuyến khích chuyển giao, hạn chế chuyển giao, cấm chuyển giao, và danh mục này cần được thiết kế đồng bộ với Luật Đầu tư.

Đại biểu Nguyễn Tri Thức đề nghị xem xét điều chỉnh, làm rõ nội dung khuyến khích chuyển giao công nghệ đặc thù trong lĩnh vực Y tế - Ảnh: Quochoi.vn

Bên cạnh đó, ĐBQH Nguyễn Tri Thức (Đoàn ĐBQH TP.HCM) quan tâm đặc biệt đến chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực y tế và đề nghị Ban soạn thảo xem xét điều chỉnh, làm rõ nội dung khuyến khích chuyển giao công nghệ đặc thù trong lĩnh vực này.

Nghiên cứu kỹ quy định góp vốn bằng công nghệ

Việc dự thảo luật có quy định bổ sung cho phép góp vốn bằng công nghệ được đánh giá là bước hoàn thiện quan trọng để thúc đẩy thị trường khoa học công nghệ. Tuy nhiên, nhiều đại biểu cảnh báo về rủi ro thổi giá, chuyển giá.

Về bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn bằng vốn nhà nước tại Điều 8, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH TP.HCM phân tích, quy định tự định giá công nghệ góp vốn là đột phá, nhưng đối với dự án có sử dụng vốn nhà nước tại khoản 3 Điều 8 thì việc thẩm định giá trị công nghệ là quan trọng để tránh thất thoát ngân sách và bảo toàn vốn.

ĐB Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH TP.HCM - Ảnh: Quochoi.vn

Ông Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định chi tiết, chặt chẽ về phương pháp thẩm định giá công nghệ, “ví dụ ưu tiên phương pháp tiếp cận từ thu nhập hoặc thị trường và tiêu chí năng lực của tổ chức thẩm định giá độc lập nhằm bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn được xác định chính xác, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý tài chính nhà nước”, ông Hùng đề xuất.

Cũng quan tâm tới vấn đề này, Đại biểu Nguyễn Tri Thức nhận định, quy định tổ chức, cá nhân được tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn tại khoản 2 Điều 8 chưa phù hợp với nguyên tắc định giá tài sản góp vốn tại Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư. Quy định này tiềm ẩn nhiều rủi ro về thổi giá công nghệ, gây thất thoát tài sản, đặc biệt trong các dự án có yếu tố nước ngoài.

Theo ông Thức, cần sửa đổi lại khoản 2 Điều 8 theo hướng: “Việc định giá công nghệ góp vốn phải do các bên thỏa thuận hoặc là thông qua tổ chức định giá độc lập để bảo đảm cái tính khách quan, minh bạch và phù hợp với pháp luật về sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp và chuyển giao công nghệ".

Cũng theo ông Thức, quy định công nghệ sử dụng góp vốn trong dự án có vốn nhà nước phải được thẩm định giá (khoản 3 Điều 8), mang tính then chốt nhưng chưa xác định rõ tiêu chí, phương pháp và thẩm quyền thẩm định giá, dễ gây lúng túng khi triển khai và kéo dài tiến độ dự án.

Để tăng tính minh bạch, đại biểu đề nghị: Quy định rõ thời điểm thẩm định giá (trước khi phê duyệt dự án hay trước khi ký hợp đồng); quy định rõ căn cứ thẩm định (theo giá thị trường, chi phí hình thành hay giá trị kinh tế dự kiến); xác định rõ trách nhiệm pháp lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thẩm định nếu xác định sai về giá trị; khẳng định rõ trường hợp công nghệ chưa được bảo hộ hoặc đang tranh chấp quyền sở hữu không được sử dụng để góp vốn cho đến khi hoàn tất xác lập quyền hợp pháp.

Cũng liên quan tới Điều 8 của dự thảo luật, ĐBQH Dương Khắc Mai đề nghị sửa đổi, bổ sung theo hướng phân loại giao dịch: Đối với trường hợp sử dụng vốn nhà nước, vốn nhà nước tại doanh nghiệp thì cần quy định rõ ngưỡng giá trị, lĩnh vực bắt buộc thẩm định giá, tránh tạo thêm thủ tục với các dự án nhỏ.

Đối với giao dịch thuần túy tư nhân, luật chỉ nên đặt nguyên tắc, còn việc kiểm soát giá trị góp vốn thực hiện thông qua pháp luật về thuế, về doanh nghiệp, về thị trường chứng khoán.

Nam Phong