Luật hóa công nghiệp hỗ trợ để Việt Nam tự chủ chuỗi giá trị

Góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa

Vừa qua, tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội, Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) đề nghị Chính phủ quan tâm sớm thể chế hóa chủ trương của Đảng, chỉ đạo nghiên cứu xây dựng Luật Phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhằm hình thành khung pháp lý thống nhất, ổn định để bảo đảm tự chủ sản xuất, hội nhập bền vững và phát triển doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đà Nẵng). Ảnh: VPQH

Theo đại biểu Nguyễn Duy Minh, công nghiệp hỗ trợ đóng vai trò quan trọng, là xương sống của nền kinh tế. Phát triển doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, quyết định năng lực làm chủ sản xuất và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của Việt Nam.

Đại biểu nhấn mạnh, Việt Nam đã tham gia hàng loạt hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, mở ra cơ hội lớn về thuế suất ưu đãi nhưng cũng đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về nguyên tắc xuất xứ và tỷ lệ nội địa hóa. Nếu doanh nghiệp trong nước vẫn phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu, nhiều sản phẩm sẽ không đáp ứng được yêu cầu về xuất xứ Việt Nam, dẫn đến mất ưu đãi thuế và có nguy cơ bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

“Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã khẳng định, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, trong đó công nghiệp chế biến, chế tạo là trọng tâm ưu tiên. Đây là cơ sở chính trị vững chắc để khu vực kinh tế trở thành nòng cốt, cùng khu vực FDI và doanh nghiệp Nhà nước hình thành ba trụ cột của công nghiệp Việt Nam,” đại biểu Nguyễn Duy Minh nhấn mạnh.

Theo đại biểu Nguyễn Duy Minh, Chính phủ mới đây đã ban hành Nghị định 205 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 111 về phát triển công nghiệp hỗ trợ, trong đó chỉ rõ mục tiêu đến năm 2035 tỷ lệ nội địa hóa phải đạt 50-60%, có ít nhất 3.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đủ năng lực cung ứng cho doanh nghiệp FDI và công nghiệp hỗ trợ phải đóng góp 10% giá trị sản xuất công nghiệp chế biến chế tạo. Đặc biệt, Nghị định đã mở rộng phạm vi sang phát triển hệ sinh thái sản xuất, chế biến, chế tạo, coi công nghiệp hỗ trợ là trụ cột của nền công nghiệp tự chủ và sáng tạo.

Tuy nhiên, các cơ chế chính sách hỗ trợ công nghiệp hỗ trợ vẫn đang phân tán ở nhiều luật, nghị định khác nhau, chưa đồng bộ, chưa đủ mạnh để thúc đẩy phát triển. Vì vậy, đại biểu đề xuất sớm xây dựng Luật Phát triển công nghiệp hỗ trợ để hình thành khung pháp lý thống nhất, ổn định.

Kiến nghị triển khai thực hiện quỹ công nghiệp hỗ trợ

Cùng với đó, ông kiến nghị triển khai thực hiện quỹ công nghiệp hỗ trợ quốc gia ngay trong năm 2026, đảm bảo vốn vay ưu đãi đến với các doanh nghiệp sản xuất linh kiện, vật liệu, công nghệ chính xác. Đồng thời, cần rút ngắn thủ tục, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ tiếp cận.

Đại biểu cũng đề xuất thu hút đầu tư FDI có chọn lọc gắn với cam kết nội địa hóa và chuyển giao công nghệ. Ông lấy ví dụ cơ chế ưu đãi có điều kiện đối với doanh nghiệp FDI, nếu đạt tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 30% sau 5 năm hoặc có lộ trình tăng trưởng nội địa hóa hàng năm sẽ được hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi, ưu tiên mở rộng đất, hạ tầng.

Phát triển công nghiệp hỗ trợ, theo đại biểu Nguyễn Duy Minh, không chỉ là bài toán phát triển kinh tế mà còn là trụ cột của năng lực tự chủ quốc gia, quốc phòng, nâng cao sức cạnh tranh, đảm bảo an ninh kinh tế và phát triển bền vững. Khi công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh, Việt Nam sẽ trở thành nơi thiết kế, sản xuất và phân phối. Khi doanh nghiệp Việt Nam đủ sức tham gia chuỗi giá trị toàn cầu mới là thành công của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo đại biểu Quốc hội Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng), muốn thúc đẩy nội địa hóa công nghiệp hỗ trợ, cần có liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa, hướng tới bắt buộc tỷ lệ nội địa hóa với một số lĩnh vực chiến lược.

Đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng). Ảnh: VPQH

Cụ thể, việc xây dựng các chương trình kết nối doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa sẽ mang lại hiệu quả cao, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp hỗ trợ, chế tạo, công nghệ cao. Đồng thời, cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp Việt Nam; khuyến khích các doanh nghiệp lớn dẫn dắt chuỗi cung ứng nội địa, phát triển các cụm liên kết ngành trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chế biến nông sản, công nghệ thông tin.

Đại biểu Lã Thanh Tân đề xuất, cần có cơ chế để kết nối các doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp FDI, khu vực kinh tế tư nhân, xây dựng hệ sinh thái liên kết đa nhà để doanh nghiệp không bơi một mình mà bơi theo đàn, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, tăng nội địa hóa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Văn Hoàng