Lý do giới khoa học từ lâu đã lo sợ một thảm họa động đất lớn ở Myanmar
Các nhà khoa học cho biết trận động đất vừa xảy ra miền trung Myanmar đã âm thầm tích tụ sức mạnh trong một thời gian dài và họ đã lo sợ về một thời điểm nó bùng nổ.
Tòa nhà đổ sập sau trận động đất kinh hoàng tại Mandalay, Myanmar, ngày 28/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Theo tờ Washington Post, các nhà khoa học cho biết sức mạnh của trận động đất có độ lớn 7,7 xảy ra ở khu vực thành phố Mandalay, miền trung Myanmar đã được âm thầm tích tụ trong một thời gian dài trong vùng đứt gãy ở vỏ Trái đất, và họ đã lo sợ về một thời điểm nó giải phóng năng lượng.
"Chúng tôi hoàn toàn nghĩ rằng nó sẽ xảy ra vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời mình, nhưng thực sự không có cách nào để nói khi nào nó sẽ xảy ra" - Eric Lindsey, nhà địa vật lý tại Đại học New Mexico (Mỹ), cho biết - "Thật sự kinh hoàng khi chứng kiến nó thực sự xảy ra".
Động đất là do sự giải phóng năng lượng đột ngột, thường là do các mảng kiến tạo trượt qua nhau. Trận động đất chết người 28/3 ở Myanmar xảy ra ở khu vực giữa các mảng kiến tạo Ấn Độ và Á-Âu. Các mảng này dường như dính chặt vào nhau, nhưng trên thực tế mảng Ấn Độ di chuyển về phía bắc so với phần còn lại của Đông Nam Á. Khi hai mảng này cọ xát vào nhau, chuyển động của chúng buộc phải được giải tỏa ra dọc theo các đường đứt gãy ngăn cách hai mảng — trong trường hợp này là phần trung tâm của Đứt gãy Sagaing, một trong những đứt gãy hoạt động mạnh nhất ở Myanmar.
Trên Đứt gãy Sagaing, nhà địa vật lý Lindsey cho biết, sẽ có một vài milimét chuyển động mỗi năm. Tuy nhiên, đứt gãy không tách ra như mong đợi mà thay vào đó tạo ra một "sự thiếu hụt đứt gãy".
Để bù đắp cho sự thiếu hụt này, "các đứt gãy trượt theo từng đợt do ma sát", Jaime Toro, giáo sư địa chất tại Đại học West Virginia (Mỹ), cho biết. "Những đợt đó chính là động đất".
Sơ đồ Đứt gãy Sagaing chạy qua Myanmar và khu vực tâm chấn trận động đất ngày 28/3. Nguồn: USGS, WorldPop và University of Texas Institute for Geophysics
Trận động đất vừa qua ở Myanmar được kích hoạt từ đứt gãy trượt ngang, trong đó một khối trượt qua khối kia và giải phóng ứng suất tích tụ.
Ông Lindsey cho biết trận động đất hôm 28/3 có cường độ khá lớn đối với kiểu chuyển động trượt ngang này. Ông giải thích rằng nguyên nhân là do đứt gãy bị "khóa" ở độ sâu bất thường dưới lòng đất, điều này có thể đã dẫn đến một trận động đất mạnh hơn.
Lần gần đây nhất khu vực này xảy ra động đất lớn là vào năm 1839, khi trận động đất hủy diệt có tên Ava được kích hoạt. Ông Lindsey nhận định rằng chỉ là vấn đề thời gian trước khi khu vực này phải hứng chịu một trận động đất lớn tiếp theo.
“Nếu bạn hỏi trận động đất lớn tiếp theo sẽ xảy ra ở đâu, thì ai cũng sẽ chọn địa điểm này”, nhà địa vật lý nói.
Đứt gãy Sagaing rất giống với Đứt gãy San Andreas của California, nơi mà các nhà khoa học cũng cho biết có thể sắp xảy ra động đất lớn.
Xem video người dân Myanmar cứu hộ nạn nhân động đất trong đống đổ nát, khói bụi mù mịt (Nguồn: X)
Theo tờ Washington Post, Myanmar dễ xảy ra động đất, nhưng trận động đất mạnh 7,7 hôm 28/3 có khả năng gây thiệt hại lớn hơn các thảm họa trước đó. Lý do là trận động đất này bắt nguồn từ đứt gãy trượt ngang, trong đó một khối trượt qua khối kia và giải phóng ứng suất; tâm chấn được đánh giá là nông, thường gây ra nhiều thiệt hại và rung chuyển trên bề mặt hơn.
Đứt gãy Sagaing có xu hướng giải phóng ứng suất thông qua các trận động đất không thường xuyên nhưng tương đối lớn - Ian Watkinson, giáo sư tại Đại học London, cho biết trong một tuyên bố. Ông Watkinson cho biết trận động đất tương tự nhất với thảm họa vừa qua đã xảy ra vào năm 1839, cũng có tâm chấn gần Mandalay.
Tuy nhiên, môi trường xây dựng ngày nay rất khác so với những thập kỷ trước. Ông cho biết trong các trận động đất lớn trước đây, đất nước Myanmar "tương đối chưa phát triển, chủ yếu là các tòa nhà khung gỗ thấp tầng và các công trình tôn giáo xây bằng gạch". Hiện nay, các tòa nhà cao tầng được xây dựng bằng bê tông cốt thép đã chiếm hết Mandalay.
Tòa nhà đổ nghiêng do động đất tại Mandalay, Myanmar ngày 28/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Ông Watkinson cũng nói rằng, "trận động đất mới nhất là bài kiểm tra đầu tiên đối với cơ sở hạ tầng hiện đại của Myanmar trước một trận động đất lớn, xảy ra gần các thành phố lớn". "Một số khu vực của Mandalay và các tòa nhà của thành phố này đặc biệt dễ bị rung chuyển do động đất vì chúng nằm dọc theo vùng đồng bằng ngập lụt của Sông Irrawaddy" – ông nói.
Roger Musson, một nhà nghiên cứu tại Cục Khảo sát Địa chất Anh, nhận xét rằng các bức ảnh sau trận động đất cho thấy các tòa nhà bị sập hoàn toàn ở Myanmar, điều này cho thấy thiết kế chống động đất không phù hợp. Ông cho biết các tòa nhà chống động đất được thiết kế không phải để ngăn chặn mọi thiệt hại mà là để kiểm soát thiệt hại có thể xảy ra và ngăn ngừa sụp đổ.
Ông Musson cho biết các tòa nhà bị sập cho thấy "chúng không được xây dựng theo các nguyên tắc thiết kế chống động đất. Điều này cho thấy tỷ lệ thương vong có thể cao".
Thủ đô Bangkok của Thái Lan cũng đã chịu thiệt hại về cơ sở hạ tầng, nhưng ông Watkinson cho biết đất nước này nhìn chung có sự chuẩn bị tốt hơn cho các trận động đất.
