Mã gene khiến 'Thần Sấm' Chris Hemsworth phải tạm dừng đóng phim

Chris Hemsworth tạm dừng đóng phim vì có nguy cơ mắc Alzheimer. Ảnh: Indian Express.

Theo Conversation, có một bản sao của gene ApoE4 làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer (dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất) lên 2-3 lần, 2 bản sao làm tăng rủi ro lên 10-15 lần.

Tuy nhiên, mấu chốt ở đây là rủi ro. Có một hoặc nhiều bản sao của gen không đảm bảo rằng Hemsworth hoặc bất kỳ ai trong tình huống tương tự sẽ phát bệnh Alzheimer.

Việc Hemsworth sẵn sàng chia sẻ với hàng triệu người về mối quan tâm của mình đến việc phát triển bệnh Alzheimer là điều nên được hoan nghênh. Đó là lời nhắc nhở tất cả chúng ta hãy luôn chú ý đến sức khỏe của mình, ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh trong tương lai.

Bệnh Alzheimer và chứng sa sút trí tuệ nói chung đang “thách thức” các hệ thống chăm sóc sức khỏe trên toàn thế giới. Theo thống kê, Australia có tới 500.000 người mắc chứng mất trí nhớ, được hỗ trợ bởi gần 1,6 triệu người chăm sóc.

Ước tính đến năm 2036, mỗi ngày sẽ có khoảng 450 người được chẩn đoán mắc căn bệnh này. Vì vậy, việc hiểu cách ApoE4 tác động đến con người có thể là mấu chốt trong việc ngăn ngừa các ca bệnh.

Conversation khẳng định không phải ai có gene ApoE4 cũng đều phát triển bệnh Alzheimer. Các yếu tố môi trường tác động lên mã gene này có thể là nguyên nhân khiến một số người phát triển bệnh, nhưng người khác thì không.

Sự liên quan

Hầu hết người Australia đều có gene ApoE3 hoặc ApoE2. Ở người da trắng - giống như Hemsworth - chỉ khoảng 15% được thừa hưởng gene ApoE4 từ cha mẹ.

Các mã gene ApoE được biết đến nhiều nhất với vai trò điều chỉnh quá trình chuyển hóa lipid (chất béo), chẳng hạn như cholesterol và chất béo trung tính. Chúng mã hóa để tổng hợp các phiên bản khác nhau của protein ApoE.

Các protein ApoE trở thành một phần không thể thiếu của lipoprotein trong máu. Tương tự khi ở trong não, protein ApoE có tác dụng giúp điều chỉnh mức độ lipid ở bộ phận này.

Khi nghiên cứu bệnh Alzheimer, các nhà nghiên cứu phát hiện tác dụng của protein ApoE với tính toàn vẹn của các tế bào não. Bằng chứng tích lũy cho thấy ApoE4 có liên quan đến viêm não và tổn thương tế bào.

ApoE4 có liên quan đến viêm não và tổn thương tế bào. Ảnh: Canohealth.

Ngăn ngừa bệnh Alzheimer

Chăm sóc các mao mạch

Các mạch máu (mao mạch) trong não bị hư hỏng và rò rỉ, dẫn đến viêm nhiễm, làm chết các tế bào não và suy giảm nhận thức. Trên thực tế, trong bệnh Alzheimer, các mao mạch bị tổn thương là dấu hiệu sớm nhất của loại tổn thương não gây ra bệnh.

Protein được mã hóa bởi gene ApoE4 ít có khả năng hỗ trợ các mao mạch khỏe mạnh trong não. Các chuyên gia cho rằng ApoE4 làm tăng sự phức tạp của các phức hợp lipoprotein và protein cụ thể trong máu - vốn âm thầm làm tổn thương các mao mạch não, khiến chúng bị rò rỉ.

Bên cạnh đó, khi nghiên cứu trên động vật, những con chuột được cho ăn theo chế độ ăn phương Tây giàu chất béo xuất hiện nhiều rò rỉ mao mạch não hơn.

Hiện tại, mối quan hệ giữa cách protein ApoE làm trung gian chuyển hóa lipid và sức khỏe mao mạch ở người chưa được hiểu rõ, nhưng các chuyên gia khuyên bạn nên sử dụng các thực phẩm tốt cho não, nhất là những người có gene ApoE4.

Nếu bạn có gene ApoE4 và muốn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, hãy bắt đầu bằng một chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường loại rau lá xanh, quả óc chó, quả mọng, các loại đậu hoặc cá…

Cho bộ não được nghỉ ngơi

Việc giảm bớt những kích thích không cần thiết, để cho bộ não được nghỉ ngơi có thể có tác động lớn đến trí não của bạn ở tương lai, nhất là với những người có gene ApoE4.

Theo các chuyên gia của Conversation, gene ApoE4 có liên quan đến cách não sử dụng năng lượng, điều này có thể dẫn đến căng thẳng oxy hóa và tổn thương các tế bào nhiều hơn. Vì vậy, hãy lên kế hoạch nghỉ ngơi và tránh căng thẳng không cần thiết nếu có thể.

Có nên kiểm tra gene ApoE4?

Một số người có thể muốn kiểm tra gene ApoE4, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, việc xét nghiệm chỉ hợp lý khi nó thay đổi phương pháp điều trị hoặc hành vi của người bệnh để giảm thiểu nguy cơ mắc Alzheimer.

Chúng ta không thể thay đổi mã gene được thừa hưởng từ cha mẹ, nhưng chúng ta có thể thay đổi môi trường của mình.

Chế độ ăn uống kém, thường xuyên sử dụng rượu, béo phì, tiểu đường, huyết áp cao… theo thời gian đều góp phần làm sức khỏe mạch máu kém đi, tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ.

Hiện tại, các chuyên gia vẫn đang tìm hiểu về cách các yếu tố nguy cơ gây bệnh Alzheimer tương tác với gen2 ApoE4. Tuy nhiên, đó không phải là lý do để con người thờ ơ trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ, cho dù có gene ApoE4 hay không.

Ngọc Bích