'Mái nhà' chung của những loài linh trưởng

Cá thể voọc Chà vá chân nâu được phát hiện tại xã Triệu Nguyên, huyện Đakrông - Ảnh: Khu BTTN cung cấp

Nhiều loài nguy cấp, quý hiếm

Khu BTTN Bắc Hướng Hóa quản lý trên 23.456 ha rừng và đất rừng, trải dài trên địa bàn 5 xã của huyện Hướng Hóa: Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Sơn, Hướng Việt, Hướng Lập. Với độ che phủ rừng gần 93%, lâm phần quản lý lại có nhiều dãy núi đá vôi và các đỉnh núi cao nên nơi đây trở thành nơi trú ngụ của nhiều loài linh trưởng nguy cấp, quý hiếm của Việt Nam.

Giám đốc Ban Quản lý Khu BTTN Bắc Hướng Hóa Hà Văn Hoan cho biết, thời gian qua có nhiều chương trình điều tra về linh trưởng tại đây. Các đơn vị liên quan đã ghi nhận có 9 loài linh trưởng, thuộc 3 họ, gồm: cu li (cu li lớn, cu li nhỏ), khỉ (khỉ mặt đỏ, khỉ vàng, khỉ mốc, khỉ đuôi lợn, voọc Chà vá chân nâu, voọc Hà Tĩnh) và vượn (vượn Siki) với tổng đàn lên đến cả nghìn con.

Những loài này đều thuộc diện nguy cấp, quý hiếm quy định trong Sách đỏ Việt Nam, Sách đỏ thế giới (IUCN), Nghị định 06, Nghị định 64 của Chính phủ và Công ước CITES. Các loài động vật trên phân bố hầu hết tiểu khu rừng và thung lũng đá vôi các xã Hướng Lập, Hướng Việt, Hướng Sơn.

Tại các đợt triển khai lắp đặt máy bẫy ảnh để điều tra động vật, Ban Quản lý Khu BTTN Bắc Hướng Hóa cũng ghi lại được nhiều thước phim về quá trình di chuyển, tìm kiếm thức ăn của các loài khỉ với số lượng mỗi đàn lên đến hàng chục cá thể.

Tuyên truyền, vận động người dân chung tay bảo vệ các loài linh trưởng - Ảnh: TRẦN TUYỀN

Trong các loài linh trưởng trên, vượn Siki - loài linh trưởng thuộc nhóm cực kỳ nguy cấp (CR, Sách đỏ thế giới) được chọn làm logo của Ban Quản lý Khu BTTN Bắc Hướng Hóa. Vượn Siki được ghi nhận trong các khu rừng thường xanh nhiệt đới, nửa thường xanh, đôi khi được ghi nhận tại các khu vực rừng trong thung lũng núi đá vôi chưa bị tác động bởi con người.

Loài này dành phần lớn thời gian sống trên cây và rất ít khi xuống đất. Chúng thường sống thành các nhóm gia đình từ 2 - 4 con, thức ăn chủ yếu là lá cây và các loại quả chín. Vượn Siki không ghi nhận được thông qua bẫy ảnh mà chỉ nghe tiếng hót. Vì thế, để điều tra loài này, lực lượng bảo tồn phải phối hợp với các chuyên gia sử dụng thiết bị ghi âm chuyên dụng thu tiếng hót của chúng, từ đó xác định quần thể, số lượng cá thể.

Trên cơ sởkhảo sát và phân tích tiếng hót của vượn Siki, Ban Quản lý Khu BTTN Bắc Hướng Hóa xác định có hàng trăm con đang sinh sống tại 21 tiểu khu trong lâm phần quản lý. Ngoài ra, các chuyên gia ghi nhận dãy núi đá vôi nối liền xã Hướng Sơn và Hướng Lập, huyện Hướng Hóa là nơi sinh sống của loài voọc Hà Tĩnh (còn gọi là voọc đen gáy trắng). Đặc biệt, tại khu vực thôn Trĩa, xã Hướng Sơn có 2 quần thể voọc Hà Tĩnh với hàng chục con đang sinh trưởng tốt.

Khu BTTN Đakrông cũng là nơi cư ngụ của nhiều loài linh trưởng thuộc diện nguy cấp, quý hiếm. Đến nay, đã có nhiều tổ chức, các nhà khoa học trong và ngoài nước đến nghiên cứu về các loài thú nói chung và nhóm linh trưởng nói riêng. Trong đó, có một số đề tài nghiên cứu về 2 loài linh trưởng: Voọc Chà vá chân nâu và vượn má vàng Trung Bộ.

Giám đốc Ban Quản lý Khu BTTN Đakrông Trương Quang Trung cho hay, tại các xã vùng đệm của Khu BTTN Đakrông, gồm: Tà Long, Húc Nghì, Triệu Nguyên và Ba Lòng có khoảng 5 đàn voọc Chà vá chân nâu với khoảng 50 cá thể. Ngoài ra, các chuyên gia còn phát hiện dấu vết (dấu phân, vết ăn) của 6 đàn voọc Chà vá chân nâu khác. Nhiều đàn được ghi nhận có cả con nhỡ, con non, con mới sinh. Số lượng voọc Chà vá chân nâu trong khu vực có xu hướng tăng lên.

Các tổ chức, nhà khoa học cũng ghi nhận trong Khu BTTN Đakrông có ít nhất 9 đàn vượn má vàng Trung Bộ. Trong đó, 7 đàn vượn má vàng Trung Bộ được ghi nhận thông qua tiếng hót phức (cả đực cả cái đều hót), 2 đàn được phát hiện bởi tiếng hót đơn của cá thể đực. Những đàn vượn má vàng Trung Bộ này chủ yếu tập trung ở khu vực trung tâm của khu bảo tồn, nơi sinh cảnh rừng còn tốt, đặc biệt là xa khu vực dân cư. Dựa trên số lượng các đàn được ghi nhận trong quá trình điều tra, các nhà khoa học ước tính có khoảng 37 đàn vượn má vàng Trung Bộ đang cư trú tại khu vực trung tâm của Khu BTTN Đakrông.

Chung tay bảo vệ

Thú linh trưởng là nhóm động vật bao gồm các loài thích nghi một phần hoặc thích nghi hoàn toàn với đời sống trên cây. Do đó, việc săn bắt và phá hủy sinh cảnh là 2 nhóm đe dọa đến đời sống các loài động vật nói chung, linh trưởng nói riêng.

Thời gian qua, ban quản lý 2 khu BTTN: Đakrông và Bắc Hướng Hóa tích cực phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân vùng đệm về công tác bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học. Đặc biệt là công tác bảo vệ, bảo tồn các loài nguy cấp, quý hiếm và ưu tiên bảo vệ các loài linh trưởng. Trong đó, phối hợp chặt chẽ với các ban cán sự thôn, già làng, người có uy tín để thông qua họ tuyên truyền chủ trương, chính sách bảo vệ rừng, động vật hoang dã đến từng người dân. Nhờ vậy, công tác bảo vệ các loài linh trưởng luôn được thực hiện tốt.

Lắp đặt bẫy ảnh tại Khu BTTN Bắc Hướng Hóa - Ảnh: TRẦN TUYỀN

Cùng với đó, để bảo tồn có hiệu quả, ngoài việc ngăn chặn tình trạng săn bắt, các đơn vị tăng cường công tác tuần tra, ngăn chặn các hành vi xâm hại tài nguyên rừng, nâng cao nhận thức cho người dân vùng đệm. Phối hợp với cơ quan chức năng tăng cường thực thi pháp luật, kiểm tra, kiểm soát tình hình mua bán, vận chuyển động vật hoang dã trái phép và xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm.

Giám đốc Ban Quản lý Khu BTTN Bắc Hướng Hóa Hà Văn Hoan thông tin, hiện đơn vị đang xây dựng kế hoạch, đề xuất Sở Nông nghiệp và PTNT trình UBND tỉnh hỗ trợ kinh phí để điều tra chuyên sâu các loài linh trưởng nguy cấp, quý hiếm, đặc hữu tại lâm phần quản lý, trong đó có một số loài như voọc Hà Tĩnh, voọc Chà vá chân nâu... Việc điều tra này nhằm xác định được số lượng quần thể, cá thể, nơi phân bổ, các mối đe dọa để từ đó có phương án bảo vệ, bảo tồn hữu hiệu nhất.

Giám đốc Ban Quản lý Khu BTTN Đakrông Trương Quang Trung cho biết thêm, trong thời gian tới, đơn vị tiếp tục nâng cao năng lực lực lượng bảo vệ rừng; đẩy mạnh công tác kiểm tra, tuần tra rừng để phát hiện, xử lý các vụ vi phạm về khai thác lâm sản. Tăng cường công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo tồn đa dạng sinh học nói chung, bảo vệ các loài linh trưởng nói riêng. Đồng thời áp dụng khoa học công nghệ hiện đại trong nghiên cứu và giám sát nhằm bảo vệ tốt nhất “mái nhà” chung của các loài linh trưởng.

Trần Tuyền