Mở rộng tối đa các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng

MSM hiện là nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam

Tại Việt Nam, kể từ ca nhiễm đầu tiên được phát hiện năm 1990 tại thành phố Hồ Chí Minh, ước tính hiện nay có khoảng 250.000 người đang sống chung với HIV. Tính tới tháng 9/2023, đã có 100% số tỉnh, thành phố; 701/705 quận/huyện có người nhiễm HIV (chiếm 99,43%) và trên 96% số xã/phường báo cáo có người nhiễm HIV/AIDS. Tuy nhiên, số người nhiễm HIV còn sống được phát hiện và báo cáo chủ yếu thuộc khu vực Đông Nam Bộ (38,67%) và Đồng bằng sông Cửu Long (19,87%).

9 tháng đầu năm 2023, cả nước đã ghi nhận 10.219 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính, 1.126 trường hợp tử vong. Trong số người mới phát hiện nhiễm HIV có 84,5% là nam giới, độ tuổi chủ yếu là từ 16 - 29 (47,3%) và 30 - 39 (28,2%). Đường lây chủ yếu là quan hệ tình dục không an toàn (75,1%). Đối tượng chủ yếu là nam quan hệ tình dục đồng giới (49,2%) và đối tượng khác (31,2%).

PGS.TS. Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS.

PGS.TS. Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, hình thái lây nhiễm HIV trong giai đoạn 2010 đến nay có sự thay đổi rõ rệt. Trong số những người nhiễm HIV mới phát hiện, tỷ lệ người nhiễm HIV qua đường máu giảm từ 47,5% (năm 2010) xuống còn 6,4% (năm 2023). Tỷ lệ người nhiễm HIV qua đường tình dục trở thành đường lây chính khi tăng từ 47,5% (năm 2010) lên 84,4% (năm 2022) và 75,1% (vào năm 2023). Tỷ lệ HIV trong nhóm nam nghiện chích ma túy (khoảng 12%) và nhóm phụ nữ bán dâm (dưới 5%), có xu hướng ổn định trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM có xu hướng tăng rõ rệt trong thời gian qua, cũng như dự báo dịch HIV trong thời gian tới (tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM trong giám sát trọng điểm HIV tăng từ 7,4% năm 2016 lên 12,5% năm 2022). Kết quả các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng, nhóm người chuyển giới nữ cũng là một trong những nhóm được cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV với tỷ lệ hiện nhiễm HIV tại Hà Nội là 5,8% (năm 2022), tại TP. Hồ Chí Minh tỷ lệ này là 6,8% năm 2004 tăng lên 18% năm 2016 và 16,5% năm 2020.

Kết quả ước tính và dự báo những ca nhiễm mới HIV, cho thấy MSM là nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam.

Mở rộng tiếp cận và xét nghiệm HIV giúp tăng cơ hội tiếp cận cho khách hàng

Theo PGS.TS Phan Thị Thu Hương, mô hình dịch nước ta hiện nay là dịch tập trung, nghĩa là tập trung vào một số nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao như nhóm người nghiện chích ma túy, bán dâm và đặc biệt là nam quan hệ tình dục với nam (MSM).

Khoảng 84,5% người nhiễm HIV là nam giới, trẻ tuổi (16-29 tuổi) chiếm 47,3%, lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn và có nhiều yếu tố nguy cơ kép như vừa sử dụng ma túy, vừa bán dâm hoặc có nhiều bạn tình (theo số liệu 9 tháng đầu năm 2023 của Cục Phòng chống HIV/AIDS).

Người có nguy cơ cao có thể tự xét nghiệm tại nhà...

Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đã chỉ rõ hướng đi mới trong tiếp cận dịch vụ xét nghiệm HIV, cụ thể: "Mở rộng và đa dạng hóa các loại hình tư vấn xét nghiệm HIV, đẩy mạnh xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng, tự xét nghiệm...".

PGS.TS Phan Thị Thu Hương cho biết, thời gian qua, Cục Phòng chống HIV/AIDS đã nỗ lực phối hợp với các dự án, tổ chức quốc tế, các nhóm dựa vào cộng đồng... mở rộng tối đa các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng.

Theo đó, bên cạnh việc cung cấp dịch vụ xét nghiệm sàng lọc HIV tại hơn 1300 cơ sở y tế, còn cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm HIV thông qua các nhóm dựa vào cộng đồng và thông qua trang web trực tuyến: tuxetnghiem.vn cho 28 tỉnh/thành phố trọng điểm; xét nghiệm nhiễm mới đã được triển khai tại 35 tỉnh/thành phố trên cả nước; kêu gọi sự tham gia tích cực của cộng đồng trong công tác tìm ca nhiễm HIV; huy động sự tham gia của người nhiễm HIV, người có hành vi nguy cơ cao tham gia hoạt động cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS đặc biệt là công tác tư vấn xét nghiệm HIV…

Việc này giúp tiếp cận được nhiều hơn với những người có hành vi nguy cơ cao do dịch vụ được cung cấp bởi những người có cùng hoàn cảnh sẽ giảm rất nhiều rào cản về kỳ thị và tự kỳ thị của những người trong cộng đồng.

Ngoài việc huy động sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng, hệ thống phòng xét nghiệm khẳng định HIV cũng liên tục được mở rộng với 230 phòng xét nghiệm, trong đó có 122 phòng xét nghiệm tuyến huyện, để những người có kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV tại cộng đồng khi có nhu cầu có thể tiếp cận sớm nhất với dịch vụ xét nghiệm khẳng định HIV mà không mất quá nhiều thời gian di chuyển và chờ đợi kết quả.

Phát Huy Vai Trò Của Các Nhóm CBO Trong Phòng Chống HIV/AIDS Cho Nhóm MSM |SKĐS

Xuân Thủy