Một số giải pháp phát triển kinh tế tư nhân hiện nay

Dây chuyền hàn robot tại nhà máy THACO.

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về Phát triển kinh tế tư nhân đã đặt rõ mục tiêu đến 2030 Việt Nam có 2 triệu doanh nghiệp, trong đó có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu; kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 55 - 58% GDP, khoảng 35 - 40% tổng thu ngân sách nhà nước, giải quyết việc làm cho khoảng 84 - 85% tổng số lao động; năng suất lao động tăng bình quân khoảng 8,5 - 9,5%/năm; phấn đấu đến năm 2045 có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp, đóng góp khoảng trên 60% GDP[1]. Để hoàn thành mục tiêu đó, phát triển kinh tế tư nhân cần quan tâm thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, cải cách mạnh mẽ các thủ tục hành chính, điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật có liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân.

Phát triển kinh tế tư nhân không phải là vấn đề mới ở nước ta. Từ năm 1986 đến nay, Đảng và Nhà nước đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế tư nhân. Mặc dù vậy, thực tế đã chỉ ra rằng, sự phát triển của kinh tế tư nhân hiện nay đang bị cản trở bởi các thủ tục hành chính, rườm rà, nhiêu khê. Trong thời gian tới cần đơn giản hóa các thủ tục hành chính về đăng ký kinh doanh và xin cấp phép, về thuế, về bảo hiểm xã hội và y tế cho người lao động, về thanh tra và kiểm tra hoạt động kinh doanh, về tiếp cận đất đai và giấy phép xây dựng đối với doanh nghiệp… Chẳng hạn như trong đăng ký kinh doanh và xin cấp phép cần nghiên cứu giảm bớt các mẫu biểu, loại bỏ các giấy phép con, không yêu cầu công chứng các giấy tờ không thật sự cần thiết…

Phát triển kinh tế tư nhân theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW là sự phát triển mang tính đột phá. Theo đó, hệ thống các văn bản pháp luật có liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân cũng cần được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh, hoàn thiện cho phù hợp nhằm tạo ra hành lang pháp lý rộng rãi nhất cho sự phát triển của kinh tế tư nhân. Trước mắt, cần nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung một số điều có liên quan đến sự phát triển của kinh tế tư nhân trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Đầu tư, Luật Trọng tài thương mại, Luật Cán bộ, Luật Công chức, Luật Thanh tra, Luật Đất đai, Luật Xử lý vi phạm hành chính,… và các nghị định của Chính phủ như Nghị định 39/2019/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa; Nghị định 45/2024/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 39/2019/NĐ-CP; Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh…

Hai là, thực hiện chính sách thuế phù hợp đi đôi với việc tăng cường quản lý thuế và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về thuế.

Gần 40 năm đổi mới, đến nay Việt Nam mới có khoảng 1 triệu doanh nghiệp, chủ yếu là doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ. Muốn có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân vào năm 2030 thì Việt Nam phải giữ được số doanh nghiệp hiện nay và có thêm 1 triệu doanh nghiệp mới. Để làm được điều đó, bên cạnh những cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính thì chính sách thuế phù hợp là vấn đề rất quan trọng. Khi áp dụng mức thuế, phí cao trong một ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh nào đó thì lợi nhuận của doanh nghiệp giảm, các chủ doanh nghiệp không có động lực để khởi nghiệp, phát triển sản xuất, mở rộng kinh doanh. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp hiện có sẽ hoạt động cầm chừng và có xu hướng giảm về số lượng, doanh nghiệp mới cũng rất khó xuất hiện. Theo đó, để hoàn thành mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 thì nhà nước cần nghiên cứu miễn, giảm một số mức thuế, nhất là đối với doanh nghiệp startup.

Bên cạnh mức thuế thì số lượng các sắc thuế cũng tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế tư nhân. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của doanh nghiệp tư nhân gắn với việc sinh ra lợi nhuận. Những người chủ doanh nghiệp có thể sử dụng khoản tiền này vào việc tái đầu tư, gửi ngân hàng lấy lãi hay đầu tư vào bất động sản… Nếu Việt Nam đánh thuế tiền lãi có được từ tiền gửi ngân hàng hay đánh thuế bất động sản thứ 2 như một số nước phát triển đang làm thì các chủ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp startup sẽ mất động lực, ảnh hưởng tiêu cực cho sự phát triển của kinh tế tư nhân.

Để bán hàng hóa, dịch vụ cho xã hội với mức giá thấp hơn mà vẫn có lợi nhuận cao hơn các doanh nghiệp khác, nhiều doanh nghiệp tư nhân đã dùng mọi thủ đoạn, trong đó có các hành vi để trốn thuế, lậu thuế… Những vi phạm pháp luật về thuế là một trong những nguyên nhân căn bản để tạo nên môi trường cạnh tranh không lành mạnh, khiến cho các chủ thể kinh tế không có, không còn động lực để khởi nghiệp, phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, cùng với thực hiện chính sách thuế phù hợp phải tăng cường quản lý thuế và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về thuế để cho doanh nghiệp tư nhân không muốn, không phải, không cần và không dám vi phạm pháp luật về thuế.

Gần đây, việc dần bãi bỏ thuế khoán để thực hiện thuế doanh thu đã khiến nhiều hộ sản xuất kinh doanh ở một vài địa phương đóng cửa, gây ra những tác động tiêu cực đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân. Để khắc phục thực trạng trên, nhà nước mà trực tiếp là cơ quan thuế cần tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền giúp cho các hộ sản xuất kinh doanh hiểu được tính ưu việt, sự công bằng, minh bạch của thuế doanh thu; tạo mọi điều kiện thuận lợi, hỗ trợ các hộ sản xuất kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang thuế doanh thu; khuyến khích các hộ sản xuất, kinh doanh chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp.

Nhà máy tôn Hòa Phát.

Ba là, Tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận với các nguồn lực phát triển, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ, xây dựng thương hiệu và hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Kinh tế tư nhân không thể phát triển được nếu các doanh nghiệp tư nhân không tiếp cận được các nguồn lực phát triển như vốn, đất đai, công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng cao, thông tin và thị trường….

Về vốn, nhà nước cần duy trì mức lãi suất ngân hàng phù hợp; đơn giản hóa điều kiện vay vốn, giảm chi phí tiếp cận tín dụng; tạo cơ chế bảo lãnh giúp doanh nghiệp vay vốn dễ dàng hơn; tăng cường vai trò của ngân hàng chính sách trong hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp vùng sâu vùng xa, doanh nghiệp mới thành lập…

Về đất đai, nhà nước cần công khai, minh bạch thông tin quy hoạch và quỹ đất trên phạm vi cả nước cũng như ở từng địa phương; đơn giản hóa quy trình giao đất, cho thuê đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất; thực hiện nhanh việc thu hồi, bồi thường, giải phóng mặt bằng sẵn sàng cho thuê/giao đất cho doanh nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận đất sạch….

Về công nghệ, nhà nước cần tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các chương trình, quỹ phát triển công nghệ như chương trình “chuyển đổi số quốc gia”, chương trình “Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới sáng tạo”, quỹ phát triển khoa học - công nghệ quốc gia (Nafosted); thực hiện chính sách miễn, giảm thuế thu nhập cho các doanh nghiệp R&D, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia hội chợ công nghệ, liên kết với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài….

Về nguồn nhân lực chất lượng cao, một mặt cần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp với nhà trường, mặt khác cần phát triển nhà ở xã hội, đơn giản hóa các thủ tục hành chính về tạm trú, tạm vắng,..

Tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận với các nguồn lực phát triển là cần thiết để phát triển kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, bên cạnh vấn đề đó cần khuyến khích doanh nghiệp tư nhân nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ, xây dựng thương hiệu và hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Bốn là, định hướng phát triển kinh tế tư nhân theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững.

Kinh tế xanh là mô hình kinh tế mà sự tồn tại và phát triển của nó ít tác động tiêu cực nhất đến môi trường. Kinh tế số là mô hình kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ số, trong đó các hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng và giao dịch được thực hiện chủ yếu thông qua các công nghệ số và kết nối internet.

Kinh tế tri thức là mô hình kinh tế trong đó tri thức, thông tin, công nghệ và kỹ năng con người trở thành nguồn lực chính để tạo ra của cải, giá trị và tăng trưởng kinh tế.

Kinh tế chia sẻ là mô hình kinh tế dựa trên việc chia sẻ, sử dụng chung tài nguyên, hàng hóa hoặc dịch vụ giữa các cá nhân thông qua nền tảng công nghệ.

Kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế trong đó các nguồn tài nguyên được sử dụng một cách tối ưu, hạn chế tối đa chất thải và ô nhiễm, đồng thời tái sử dụng, tái chế và phục hồi nguyên vật liệu trong suốt chuỗi giá trị sản phẩm.

Phát triển bền vững là một mô hình phát triển đáp ứng được các nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của các thế hệ tương lai trên cơ sở sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. Phát triển kinh tế tư nhân không chỉ là tăng số lượng doanh nghiệp tư nhân, mà còn là nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp tư nhân. Theo đó, nhà nước cần có các chính sách phù hợp để định hướng phát triển kinh tế tư nhân theo các mô hình kinh tế nêu trên.

Thu hoạch cỏ bằng máy cắt, máy nghiền chuyên dụng ở Cụm Trang trại của Tập đoàn TH tại Nghĩa Đàn (Nghệ An).

Năm là, đấu tranh, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi nhũng nhiễu, cản trở sự phát triển của kinh tế tư nhân hay lợi dụng chủ trương phát triển kinh tế tư nhân để trục lợi, phá hoại môi trường, lãng phí tài nguyên….

Các hành vi nhũng nhiễu, cản trở sự phát triển của kinh tế tư nhân là những hành động, chính sách hoặc thái độ từ phía cơ quan công quyền hoặc cá nhân có chức vụ, quyền hạn gây khó khăn, làm giảm hiệu quả hoạt động và môi trường kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân. Trong thời gian tới, cần tiếp tục tăng cường đấu tranh ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi đòi hỏi, gợi ý hoặc nhận hối lộ để giải quyết thủ tục hành chính; gây khó dễ cho doanh nghiệp trong quá trình kiểm tra, thanh tra; trì hoãn, chậm trễ giải quyết hồ sơ, thủ tục…

Để phát triển kinh tế tư nhân, ngoài việc tạo ra môi trường thông thoáng, nhà nước có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển. Trục lợi từ các chính sách phát triển kinh tế tư nhân là hiện tượng một số cá nhân, nhóm lợi ích hoặc doanh nghiệp lợi dụng các chính sách hỗ trợ của nhà nước dành cho khu vực kinh tế tư nhân để trục lợi bất chính, gây thất thoát ngân sách nhà nước, bóp méo môi trường cạnh tranh và cản trở sự phát triển lành mạnh của kinh tế tư nhân chân chính.

Một số hành vi biểu hiện của trục lợi như: Đăng ký dự án chỉ để chiếm đất, nhận ưu đãi thuế rồi bỏ hoang hoặc chuyển nhượng kiếm lời; Thành lập hàng loạt “start-up ma” để xin vốn hỗ trợ, rồi giải thể; Vay vốn ưu đãi không đúng đối tượng, chuyển vốn sai mục đích… Những hành vi trục lợi nêu trên gây ra nhiều tác động tiêu cực, khiến cho kinh tế tư nhân rất khó phát triển nên phải kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn và xử lý nghiêm.

TS Phùng Văn Như

Khoa Mác- Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh,
Học viện Kỹ thuậtQuân sự

[1] Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, https://baochinhphu.vn/toan-van-nghi-quyet-so-68-nq-tw-ve-phat-trien-kinh-te-tu-nhan-102250505122337909.htm