Nâng cao năng lực doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu

Tuy nhiên, những điểm yếu về vốn, cơ chế hỗ trợ, thiếu sự chuẩn bị và định hướng rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp Việt Nam chưa tận dụng được cơ hội tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Lắp ráp thiết bị máy tự động tại Công ty cổ phần Công nghệ thiết bị Tân Phát (huyện Thanh Trì). Ảnh: Nguyễn Quang

64,7% doanh nghiệp chưa có sự chuẩn bị

Doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước những cơ hội tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu rất lớn. Theo Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam (VEIA) Đỗ Thị Thúy Hương, cơ hội này không chỉ đến từ cơ chế, chính sách của Nhà nước, mà còn đến từ môi trường đầu tư Việt Nam, với sự xuất hiện của rất nhiều tập đoàn, doanh nghiệp toàn cầu tham gia đầu tư. Các tập đoàn này có nhu cầu lớn về nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Tuy nhiên, việc thiếu sự chuẩn bị và định hướng rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp Việt Nam chưa tận dụng được cơ hội tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử tại Việt Nam hiện mới đạt khoảng 5-10%. Các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam được lắp ráp bằng phần lớn các linh kiện nhập khẩu nên có giá trị hàm lượng công nghệ thấp. Tỷ lệ nội địa hóa ngành dệt may, da giày đạt khoảng 40-45%; cơ khí chế tạo khoảng 30%. Tỷ lệ nội địa hóa trong ngành ô tô tại Việt Nam thấp hơn nhiều mục tiêu đề ra và thấp hơn so với các quốc gia trong khu vực, như: Thái Lan, Indonesia, Malaysia.

Khảo sát của VCCI cũng cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt chưa có định hướng rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, với 64,7% doanh nghiệp chưa có sự chuẩn bị. Chỉ có khoảng 15,3% doanh nghiệp có chiến lược tổng thể dài hạn. Khả năng đáp ứng yêu cầu của đối tác khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp Việt Nam mới chỉ ở mức trung bình; thậm chí gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu về thời gian giao hàng và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp (thuộc VCCI) cho biết, một trong những điểm yếu của Việt Nam hiện nay là chưa làm chủ được các chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị công nghiệp, dẫn đến thiếu các doanh nghiệp đầu ngành dẫn dắt và sự liên kết, hỗ trợ kết nối doanh nghiệp nhỏ và vừa…

Cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo và thích ứng

Theo ông Lương Minh Huân, về phụ tùng, linh kiện, hiện Việt Nam mới chủ yếu sản xuất được các phụ tùng có công nghệ giản đơn, như: Ghế ngồi, kính, săm lốp… Những linh kiện quan trọng có hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng cao, như: Hệ thống phanh, ly hợp, hộp số, hệ thống lái... vẫn phải nhập khẩu.

Trước thực tế đó, cần có những giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trong đó, cơ quan nhà nước cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên trong xây dựng và triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Để nâng cao năng lực doanh nghiệp, tiếp cận chuỗi giá trị toàn cầu, ông Lương Minh Huân đưa ra khuyến nghị cần có sự phối kết hợp đồng bộ giữa các bên trong việc xây dựng và triển khai chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đồng thời, thực thi một cách đầy đủ và kịp thời các giải pháp về nâng cao năng lực, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đối với các doanh nghiệp, cần chủ động hơn trong quá trình tham gia chuỗi giá trị toàn cầu: Xây dựng chiến lược, mục tiêu và kế hoạch thực hiện. Đồng thời, có kế hoạch phân bổ nguồn lực hợp lý cho nâng cao năng lực, tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, nhất là năng lực đổi mới sáng tạo và thích ứng.

Ngoài sự hỗ trợ của Nhà nước, doanh nghiệp cần tận dụng nhiều hơn sự hỗ trợ từ các đối tác khác nhau từ các hiệp hội doanh nghiệp, tổ chức quốc tế… Đặc biệt, các doanh nghiệp dẫn dắt trong chuỗi cần phát huy vai trò trong hỗ trợ doanh nghiệp khác về công nghệ, đào tạo lao động để giúp tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Cùng với đó, các hiệp hội doanh nghiệp, tổ chức hỗ trợ khác cần phát huy hơn nữa vai trò kết nối giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành, giữa các doanh nghiệp trong các ngành, giữa doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Tăng cường năng lực hoặc kết hợp với các tổ chức khác thực hiện các nghiên cứu thị trường để cung cấp thông tin về ngành, công nghệ cho các doanh nghiệp. Đặc biệt, phối hợp với các cơ quan quản lý tổ chức các chương trình đào tạo tập huấn giúp nâng cao năng lực cho doanh nghiệp; phát huy vai trò cầu nối thúc đẩy hợp tác đa phương để nâng cao năng lực, hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam cải thiện vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp (Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương) cho biết, trong bối cảnh ngành công nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, chuyển đổi xanh - chuyển đổi số và yêu cầu ngày càng cao từ chuỗi giá trị toàn cầu, trung tâm đã và đang triển khai các hoạt động dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp; triển khai Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ giai đoạn 2016-2025 và thời gian tiếp theo. Cùng với đó, kết nối doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ với các tập đoàn đa quốc gia và doanh nghiệp đầu chuỗi, như: Samsung, Toyota… nhằm nâng cao năng lực các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam. Từ đó, đưa các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ này trở thành nhà cung cấp của các doanh nghiệp đầu chuỗi.

Thanh Hiền