Nên đánh thuế giao dịch vàng như thế nào?

Có nhiều phương pháp đánh thuế giao dịch vàng, song nên đánh trên mức lợi nhuận. Phóng viên Báo Hànôịmới đã có cuộc trao đổi với chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu xung quanh vấn đề này.

Người dân mua vàng tại một cửa hàng ở phố Trần Nhân Tông (quận Hai Bà Trưng). Ảnh: Nguyễn Quang

- Ngân hàng Nhà nước vừa công bố kết luận thanh tra một số doanh nghiệp kinh doanh vàng, trong đó 2 ngân hàng là TPBank và Eximbank, cùng 4 doanh nghiệp là SJC, PNJ, Bảo Tín Minh Châu, Doji đều có vi phạm. Ông nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu.

- Theo kết luận, doanh nghiệp lớn, ngân hàng kinh doanh vàng có nhiều vi phạm, trong đó có vi phạm kinh doanh vàng trực tuyến (online) trên ứng dụng và website chưa được cấp phép; vi phạm về nhận giữ hộ vàng không niêm phong, không ghi series; báo cáo giao dịch đáng ngờ không đầy đủ; nhân viên tạo điều kiện cho các giao dịch "khống" vàng miếng; vi phạm hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế; vi phạm chế độ báo cáo mua - bán vàng miếng… Kết luận phản ánh thực tế là thị trường vàng ở Việt Nam vẫn tồn tại những lỗ hổng. Tôi đánh giá cao việc công bố kết luận thanh tra bởi sẽ giúp người dân và các thành phần kinh tế biết được những sai phạm của các nhà kinh doanh vàng. Nếu không biết, họ sẽ vô tình tiếp tay cho những sai phạm đó.

- Vậy, theo ông, để ngăn ngừa vi phạm của ngân hàng, doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh vàng, cần thực hiện những giải pháp gì?

- Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để răn đe và ngăn chặn tái phạm. Luật pháp cũng như những nghị định, thông tư phải quy định rõ ràng, minh bạch, xác định rõ những hành vi nào về kinh doanh vàng được phép và không được phép, đặc biệt là việc bán vàng online. Cùng với đó, cần phải chuẩn hóa quy trình, minh bạch giá của các nhà kinh doanh vàng; tăng cường kiểm tra quy trình nội bộ, kiểm soát rủi ro.

Thị trường vàng trong nước và quốc tế đang trong giai đoạn biến động mạnh. Trong bối cảnh đó, ngoài quy định về luật pháp thì những quy định về nội bộ cần phải được kiểm tra. Tất cả nhà kinh doanh vàng cần công bố quy trình nội bộ với cơ quan quản lý, từ đó cơ quan chức năng xem xét quy trình nội bộ có hợp lý hay không.

Cùng với đó, cần xúc tiến nhanh việc xây dựng sàn giao dịch vàng để tạo kênh giao dịch minh bạch, công khai. Người dân có thể tham gia mua bán vàng thông qua thành viên thị trường là các doanh nghiệp kinh doanh vàng. Để ổn định thị trường vàng thì phải có nguồn cung. Nếu có các điều kiện trên mà nguồn cung không đáp ứng đủ cầu sẽ có hiện tượng là thị trường “chui”, thị trường “chợ đen”.

Vì thế, cùng với các công cụ trên, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng cần được sửa đổi, trong đó đầu tiên là phải bỏ thương hiệu vàng quốc gia SJC để tạo sự bình đẳng giữa các thương hiệu vàng, tiếp đến là cho các nhà kinh doanh vàng nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất đưa ra thị trường dưới sự quản lý của Ngân hàng Nhà nước để cung - cầu ổn định, cùng những công cụ trên thì thị trường sẽ ổn định.

- Làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm gợi mở là cần xem xét đánh thuế giao dịch vàng hợp lý để tăng tính minh bạch, hạn chế đầu cơ và hỗ trợ công tác quản lý. Quan điểm của ông như thế nào?

- Tôi rất đồng tình với đề xuất này, bởi trên thế giới nhiều nước thực hiện đánh thuế giao dịch vàng. Bên cạnh đó, về nguyên tắc, tất cả các hoạt động kinh tế tạo ra thu nhập và lợi nhuận cần phải được đánh thuế.

Tại Việt Nam hiện nay, hầu hết các hoạt động có thu nhập như đầu tư của cá nhân, tổ chức và kể cả thu nhập từ lao động cũng đều phải chịu thuế thu nhập. Với bất động sản, thu nhập chịu thuế là khoản thu nhập nhận được từ việc chuyển nhượng bất động sản, thuế suất là 2%/giá chuyển nhượng. Hay như mọi trường hợp chuyển nhượng chứng khoán đều phải khấu trừ thuế thu nhập cá nhân theo thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng. Nhiều hoạt động khác cũng phải chịu thuế thu nhập cá nhân như thu nhập từ tiền lương tiền công, các khoản thu nhập từ trúng thưởng, thu nhập từ bản quyền,…

- Theo ông, nếu đánh thuế giao dịch vàng, nên đánh thuế như thế nào?

- Nên đánh thuế trên lợi nhuận thay vì đánh thuế trên giá trị tại thời điểm bán. Nếu đánh thuế trên giá trị giao dịch là không ổn bởi người dân sẽ bị “thuế chồng thuế”. Người dân dùng thu nhập sau thuế để mua vàng mà giao dịch này bị đánh thuế thì họ sẽ bị đánh thuế 2 lần.

Khi người dân bán vàng có lợi nhuận thì chênh lệch giữa giá bán và giá mua bị đánh thuế, như thế sẽ công bằng hơn. Hơn nữa, với quan điểm coi thuế là một công cụ hạn chế đầu cơ vàng thì đánh trên lợi nhuận là hợp lý. Tuy nhiên, cần nhìn rằng việc đánh thuế trên chênh lệch mua/bán (lợi nhuận) sẽ không dễ thực hiện. Lý do là cần lưu trữ cũng như khai báo dữ liệu về giá của người dân tại thời điểm mua vào. Mức thuế đánh được tính lũy tiến như trong biểu thuế thu nhập cá nhân.

Việc đánh thuế với vàng không những tăng được nguồn thu cho ngân sách mà có khả năng làm giảm lợi nhuận trong kinh doanh vàng tại thời điểm giá vàng tăng cao, một phương pháp chống đầu cơ vàng hữu hiệu. Cùng với việc đánh thuế, cần kết hợp với các biện pháp giám sát chặt chẽ.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hương Thủy thực hiện