Ngành công nghiệp ô tô của châu Âu đang trong cuộc khủng hoảng

Tại thị trường quê nhà, các quy định nghiêm ngặt hơn về khí thải đang buộc các nhà sản xuất ô tô của châu Âu phải bán nhiều xe điện hơn thay vì xe xăng truyền thống. Tại Trung Quốc, sự gia tăng của các đối thủ cạnh tranh đang khép lại kỷ nguyên vàng son của các thương hiệu Đức. Mối đe dọa mới nhất là ở Mỹ khi Tổng thống đắc cử Donald Trump ủng hộ thuế quan.

"Chúng ta thực sự đang ở trong thời kỳ gián đoạn lớn", Andrew Bergbaum, đồng lãnh đạo bộ phận ô tô tại công ty tư vấn AlixPartners cho biết.

Tình trạng hỗn loạn đã dẫn đến hàng nghìn người mất việc làm và có nguy cơ gây thêm thiệt hại cho nền kinh tế châu Âu vốn đã phải vật lộn để tăng trưởng nhanh như Mỹ trong những năm gần đây. Ngành công nghiệp ô tô chiếm khoảng 7% tổng sản phẩm quốc nội tại Liên minh châu Âu, cao hơn nhiều so với ở Mỹ.

Nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu là Volkswagen đã công bố lợi nhuận kỷ lục vào năm ngoái, nhưng cổ phiếu của công ty lại đang giao dịch gần mức thấp nhất trong 14 năm. Thậm chí, Volkswagen còn đang xem xét về việc đóng cửa các nhà máy ở Đức. Tuần này, công nhân Volkswagen đã tổ chức một cuộc đình công để phản đối việc này.

Trong tuần qua, nhà sản xuất ô tô lớn thứ hai châu Âu là Stellantis cho biết, Tổng giám đốc điều hành Carlos Tavares sẽ từ chức, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với các nhà cung cấp và chính trị gia. Tháng trước, hãng ô tô Ford tại châu Âu đã công bố cắt giảm 4.000 việc làm. Bosch và ZF Friedrichshafen cũng đang sa thải hàng nghìn công nhân.

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu đã lên kế hoạch đẩy mạnh áp dụng xe điện do được thúc đẩy bởi các cơ quan quản lý. Nhưng sau đợt bùng nổ ban đầu, người tiêu dùng vẫn chưa hợp tác trong bối cảnh giá xe điện cao và cơ sở hạ tầng sạc không đồng đều. Các khoản trợ cấp tại Đức đã bị cắt giảm vào tháng 12 năm ngoái, gây ảnh hưởng nặng nề đến thị trường xe điện lớn nhất châu Âu.

Bắt đầu từ năm tới, các nhà sản xuất ô tô sẽ phải bán nhiều xe điện hoặc xe hybrid hơn nữa tại EU để tuân thủ các giới hạn mới về khí thải carbon dioxide, nếu không sẽ phải nộp phạt. Tại Anh, các nhà sản xuất phải đối mặt với mức phạt nặng nếu xe điện chiếm chưa đến 22% doanh số bán hàng của họ trong năm nay.

Tuần trước, chính phủ Anh đã ám chỉ rằng họ có thể nới lỏng các quy tắc và một số nhà phân tích dự đoán EU cũng sẽ có động thái tương tự. Tuy nhiên, sự không chắc chắn này điều được xem là cực kỳ thách thức đối với một ngành công nghiệp phụ thuộc vào mức độ lập kế hoạch nhu cầu cao để phối hợp các chuỗi cung ứng dài.

Ngay cả khi không có sự thay đổi về công nghệ, ngành công nghiệp ô tô của châu Âu vẫn sẽ gặp khó khăn. Doanh số bán hàng trong khu vực đang giảm gần 20% so với mức tiền đại dịch sau thời kỳ lạm phát cao.

Trong khi đó, chi phí sản xuất tăng (đặc biệt là ở Đức) do ảnh hưởng từ việc mất nguồn cung cấp khí đốt giá rẻ của Nga trong bối cảnh xung đột diễn ra với Ukraine.

Một thách thức khác là sự cạnh tranh ngày càng tăng ở châu Âu từ các loại xe điện của Trung Quốc với mức giá thường rẻ hơn. Trong khi các mức thuế bổ sung của EU trong năm nay đã làm chậm các kế hoạch mở rộng của BYD tại châu Âu, thì chính sách này lại khuyến khích họ xây dựng các nhà máy mới trong khối thương mại này.

Bên cạnh đó, hoạt động xuất khẩu vốn được xem là thế mạnh truyền thống của các nhà sản xuất ô tô hạng sang của châu Âu cũng không bù đắp được cho thị trường nội địa bị thu hẹp hơn và nhiều đối thủ cạnh tranh hơn. S&P Global dự kiến lượng xe xuất khẩu từ châu Âu sẽ đạt tổng cộng 2,7 triệu chiếc trong năm nay, thấp hơn 16% so với năm 2019.

Trung Quốc từ lâu đã là thị trường xuất khẩu béo bở cho những dòng xe hạng sang, nhưng nhu cầu năm nay đã bị ảnh hưởng bởi sự chậm lại trong chi tiêu cho hàng xa xỉ. Mercedes-Benz và BMW đã đưa ra cảnh báo lợi nhuận vào tháng 9, với lý do là thị trường Trung Quốc suy yếu cùng nhiều lý do khác.

Tình hình thậm chí còn có thể tệ hơn trong bối cảnh Trung Quốc đã áp dụng thêm thuế đối với xe chạy bằng xăng nhập khẩu như một phản ứng tiềm tàng đối với mức thuế của EU.

Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump cũng đã tuyên bố sẽ áp dụng thuế quan. Đây không chỉ là vấn đề về các lô hàng từ châu Âu vì Volkswagen, Audi, Mercedes-Benz và BMW cũng sản xuất các sản phẩm tại Mexico cho Mỹ. Tuần trước, ông Trump cho biết sẽ áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico.

Thị phần của châu Âu trong ngành công nghiệp sản xuất ô tô suy giảm

Hoàn cảnh khó khăn ngày nay là một bước ngoặt đáng kể đối với một ngành công nghiệp từng là người chiến thắng lớn sau khi các rào cản thương mại giảm xuống vào những năm 1990 và 2000. Châu Âu đã thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 với vị thế dẫn đầu toàn cầu về sản xuất và công nghệ ô tô.

Ngay cả sau khi Trung Quốc giành ngôi vương về sản xuất, ngành công nghiệp ô tô của châu Âu vẫn mạnh mẽ và chiếm gần 25% sản lượng xe hạng nhẹ toàn cầu trong những năm trước đại dịch. Nhưng trong năm nay, theo dự báo của S&P Global, thị phần của châu Âu dự kiến sẽ giảm xuống còn 19%, kém xa Trung Quốc ở mức 33% và không cao hơn nhiều so với Bắc Mỹ.

Trong khi đó, sự bùng nổ của xe điện đã trao vị trí dẫn đầu về công nghệ cho Mỹ và ngày càng nhiều hơn là Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc từng trả tiền cho Volkswagen để có được bí quyết về động cơ nhưng giờ đây, họ đang trả tiền cho các công ty khởi nghiệp Xpeng ở Trung Quốc và Rivian ở Mỹ để có được chuyên môn về xe điện.

Fabian Brandt, Giám đốc tư vấn ô tô toàn cầu tại Đức của Oliver Wyman cho biết: "Chúng tôi đã có một tình hình rất thuận lợi trong 30 năm qua… Một siêu chu kỳ đang đi đến hồi kết".

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài