Ngành trồng trọt vào cuộc giảm phát thải

Sẽ triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải

Ngày 30/7, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị tham vấn Dự thảo "Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 - 2035".

Tại đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cho biết: Theo số liệu kiểm kê khí nhà kính năm 2020 do Viện Môi trường Nông nghiệp tính toán, tổng lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam đạt khoảng 454,6 triệu tấn CO2 tương đương (CO2tđ), gần gấp đôi so với năm 2010. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp chiếm khoảng 116,51 triệu tấn CO2tđ, riêng trồng trọt chiếm đến 80% lượng phát thải của ngành nông nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu đến từ khí CH4 phát sinh trong quá trình canh tác lúa nước do tập quán ngập nước liên tục, sử dụng phân bón chưa hợp lý và xử lý rơm rạ còn hạn chế. Nếu không thay đổi, những tập quán canh tác cũ này sẽ tiếp tục gây tác động tiêu cực đến môi trường và cản trở xuất khẩu nông sản, trong bối cảnh các thị trường quốc tế ngày càng siết chặt yêu cầu về giảm phát thải, chứng nhận bền vững và truy xuất nguồn gốc carbon.

Toàn cảnh Hội nghị tham vấn Dự thảo Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 - 2035.

Thực trạng trên đặt ra yêu cầu cấp bách phải chuyển đổi mô hình sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, bền vững và linh hoạt. Đáng chú ý, ngành trồng trọt không chỉ phát thải lớn, mà còn có tiềm năng giảm phát thải nếu được áp dụng các giải pháp hợp lý từ cấp quốc gia đến cấp nông hộ.

Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh: Tại COP26, Thủ tướng đã cam kết đến năm 2050 đạt phát thải ròng bằng 0. Để hiện thực hóa cam kết này, Bộ đã xây dựng Dự thảo Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 - 2035, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của ngành nông nghiệp trong đồng hành với các mục tiêu toàn cầu.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Đề án đặt mục tiêu đến năm 2035 phải góp phần giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính của ngành trồng trọt so với năm 2020; trong đó riêng lượng khí metan - loại khí gây biến đổi khí hậu mạnh nhất - phải giảm 30%. Đề án sẽ triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải tại các vùng sinh thái có khả năng nhân rộng, đồng thời thí điểm tối thiểu 5 mô hình canh tác có khả năng phát triển tín chỉ carbon đáp ứng yêu cầu của các tổ chức quốc tế.

Về mặt hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội, bà Hương cho biết: Khi thực hiện Đề án, ngành trồng trọt sẽ áp dụng các kỹ thuật như tưới ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý phân bón hợp lý, sử dụng vật tư sinh học... giúp giảm chi phí đầu vào từ 5 - 15% so với canh tác truyền thống. Mặt khác, sản xuất theo hướng phát thải thấp, có truy xuất nguồn gốc carbon và chứng nhận môi trường sẽ tạo điều kiện tiếp cận các thị trường giá trị cao như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ... với giá bán tăng từ 10 - 25%.

Tuy nhiên, hệ thống canh tác trồng trọt giảm phát thải tại nước ta còn gặp nhiều khó khăn. Hiện chưa có chương trình tổng thể cấp quốc gia cho nông nghiệp nói chung và trồng trọt nói riêng; mới chỉ xuất hiện một số mô hình điểm và thông tin kỹ thuật chủ yếu tập trung ở cây lúa. Đối với cây trồng cạn, gần như chưa có nghiên cứu kỹ thuật hay phương pháp MRV (đo lường - báo cáo - thẩm định) phù hợp. Bên cạnh đó, chưa có cơ chế tài chính hỗ trợ chuyển đổi; người nông dân còn gặp khó khăn về vốn và thiếu động lực đầu tư cải tiến kỹ thuật. Khả năng tiếp cận thị trường tín chỉ carbon cũng còn rất hạn chế.

Địa phương mong Đề án sớm được phê duyệt

Chia sẻ kinh nghiệm địa phương, bà Lương Thị Kiểm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hải Phòng, cho biết: Thời gian qua Hải Phòng đã triển khai các biện pháp sử dụng rơm rạ để trồng cây vụ đông góp phần giảm phát thải; thúc đẩy chuyển đổi canh tác lúa và ban hành chính sách phát triển cây vụ đông trên diện tích canh tác hai vụ lúa để giảm khí nhà kính. Sau sáp nhập, diện tích trồng lúa của Hải Phòng khá lớn và có tới 40% người dân phụ thuộc vào nông nghiệp. Do đó, thành phố mong muốn được tham gia Đề án.

Tương tự, TP. Cần Thơ trông đợi Bộ sớm phê duyệt Đề án để có căn cứ chỉ đạo sản xuất chất lượng cao, phát thải thấp, đặc biệt ở các vùng chuyên canh. Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Cần Thơ cho rằng, Đề án cần xác định rõ mức phát thải năm 2020 của 5 loại cây trồng chính, đặc biệt quan tâm 13 tỉnh có dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững để xây dựng đường cơ sở cho lúa và cà phê. Đồng thời, cần mở rộng các vùng sinh thái có tiềm năng và kết nối với các dự án giảm phát thải carbon. Hiện nay, nhiều tỉnh gặp khó khăn do không được tham gia thí điểm, thiếu dữ liệu và kinh nghiệm triển khai, vì vậy cần nhân rộng mô hình điểm để làm cơ sở triển khai trên toàn quốc.

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Tây Ninh, Đề án cần xác định rõ vị trí ngành trồng trọt hiện nay để lựa chọn đối tượng cây trồng phù hợp. Mỗi vùng địa hình, nhóm cây trồng cần có giải pháp và lộ trình riêng. Mục tiêu đến năm 2035 triển khai 15 mô hình vùng sinh thái cần được cụ thể hóa để bảo đảm tính khả thi. Đồng thời, sớm xây dựng cơ chế riêng cho lực lượng khuyến nông và đẩy nhanh cơ chế tài chính liên quan đến tín chỉ carbon nhằm hỗ trợ triển khai hiệu quả.

Hạnh Nhung