Nghị định EPR: Bước cải cách mới trong quản lý nhà nước về môi trường

Thông tin được ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) chia sẻ tại hội thảo "Phổ biến và lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu – EPR” do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Môi trường tổ chức ngày 30/6, tại Hà Nội.

Việt Nam đã tiếp cận EPR từ rất sớm

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, EPR là một công cụ chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu trong việc thu hồi, tái chế, xử lý sản phẩm, bao bì sau sử dụng.

Hoạt động phân loại rác tại Nhà máy tái chế nhựa của DUYTAN Recycling (Ảnh: Duy Tân)

Việt Nam đã tiếp cận chính sách EPR từ rất sớm, từ năm 2005 với quy định về thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ. Đến Luật bảo vệ môi trường năm 2020 là bước ngoặt quan trọng với việc quy định rõ hơn về trách nhiệm tái chế, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu.

Trong thời gian qua, các cơ quan quản lý, đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã nỗ lực xây dựng khuôn khổ pháp lý, hoàn thiện quy định, đưa chính sách EPR vào thực tiễn. Tuy nhiên, EPR là một chính sách mới, một số quy định vẫn cần được tháo gỡ, làm rõ.

Để khắc phục các bất cập hiện hữu, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới về phân cấp, cải cách thủ tục hành chính và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động đề xuất xây dựng một Nghị định riêng quy định chi tiết về EPR.

Theo đó, Nghị định này không chỉ cụ thể hóa cơ chế thực hiện chính sách EPR mà còn làm rõ các quy định về cơ chế tài chính hỗ trợ tái chế, hỗ trợ xử lý chất thải, tạo hành lang pháp lý minh bạch, khả thi và phù hợp với yêu cầu thực tiễn quản lý môi trường trong giai đoạn mới. Hiện, Dự thảo Nghị định đang được Bộ đăng tải công khai để lấy ý kiến góp ý rộng rãi từ các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và các bên liên quan.

“Dự thảo Nghị định Quy định về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng được kỳ vọng tạo bước cải cách mới trong quản lý nhà nước về môi trường”, ông Hồ Kiên Trung chia sẻ.

Tăng tính minh bạch trong triển khai

Chia sẻ về tính cần thiết của việc xây dựng Nghị định quy định chi tiết về EPR, bà Lý Thị Hồng Điệp - Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường cho hay: Để đáp ứng được thực tiễn đời sống, sản xuất và tiêu dùng, chúng ta cần một Nghị định riêng để tăng tính minh bạch và giúp tập trung, hệ thống hóa toàn bộ quy định, tránh mâu thuẫn.

Hội thảo “Phổ biến và lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu – EPR”

Đồng thời, cụ thể hóa các quy trình: Đăng ký, báo cáo, ủy quyền, thanh tra; tạo động lực mạnh mẽ để phát triển kinh tế tuần hoàn, khuyến khích tái chế, thiết kế xanh; linh hoạt hóa mô hình thực hiện EPR, cơ chế giải ngân rõ ràng hơn, tránh tình trạng “xin - cho”, tăng cường giám sát thông qua hệ thống số hóa EPR quốc gia.

Bên cạnh đó, đồng bộ với thông lệ quốc tế, tránh các rào cản thương mại trong xuất nhập khẩu và thu hút FDI xanh; phân cấp rõ ràng vai trò của các bên liên quan, từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND cấp tỉnh, các tổ chức trung gian tái chế (PRO) đến các doanh nghiệp.

Cũng tại hội thảo, ông Nguyễn Thành Yên, Phó trưởng phòng Chính sách Pháp chế (Cục Môi trường) giới thiệu tổng quan về quy định EPR hiện hành và Dự thảo Nghị định mới về EPR 2025.

Cụ thể, theo quy định tại Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Chính sách EPR bao gồm trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì (Điều 54); trách nhiệm xử lý chất thải (Điều 55). Các Văn bản quy định chi tiết Luật Bảo vệ môi trường bao gồm Nghị định số 08/2022/NĐ-CP; Nghị định số 05/2025/NĐ-CP; Thông tư số 02/2022/TT-BTNTM, Thông tư số 07/2025/TT-BTNMT đã quy định rõ các nội dung liên quan đến chính sách EPR bao gồm: đối tượng, lộ trình, hình thức, trình tự thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý chất thải và các nội dung về tỷ lệ tái chế, quy cách tái chế bắt buộc…

Về hình thức thực hiện trách nhiệm tái chế được triển khai theo các hình thức: Tự thực hiện tái chế; thuê đơn vị tái chế; ủy quyền cho tổ chức trung gian; kết hợp cả 3 cách thức trên.

Chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) được quy định tại Luật Bảo vệ môi trường 2020, bắt đầu triển khai từ năm 2022, nhằm buộc doanh nghiệp phải có trách nhiệm với sản phẩm sau tiêu dùng thông qua hoạt động tái chế, xử lý chất thải hoặc đóng góp tài chính tương ứng. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai, việc hiểu sai bản chất EPR tạo nên nhiều nghịch lý.

Một số doanh nghiệp thậm chí sẵn sàng chi hàng tỷ đồng chỉ để chấp nhận nộp phạt thay vì tổ chức tái chế. Về bản chất, EPR là công cụ thúc đẩy tái chế, tiết kiệm tài nguyên và chuyển dịch sang kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, việc dồn lựa chọn vào phương án nộp tiền đã dẫn đến hệ quả ngược, là quỹ môi trường có thể bị quá tải, trong khi chất thải trên thực tế vẫn không được xử lý.

Đối với Dự thảo Nghị định mới về EPR 2025, ông Nguyễn Thành Yên cho hay, cơ bản tiếp thu các nội dung đã được quy định tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP; Nghị định số 05/2025/NĐ-CP kết hợp với bổ sung, làm rõ một số quy định trên cơ sở thực tế triển khai thực hiện; đồng thời quy định chi tiết nội dung về cơ chế hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải từ tiền đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã lắng nghe, trao đổi thẳng thắn và đưa ra nhiều ý kiến đóng góp xây dựng Dự thảo Nghị định EPR. Ông Hồ Kiên Trung khẳng định, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cam kết sẽ lắng nghe, tiếp thu đầy đủ và nghiêm túc các ý kiến góp ý từ các cơ quan, doanh nghiệp, hiệp hội để hoàn thiện khung pháp lý về EPR, với mục tiêu phát triển đồng bộ chính sách, thúc đẩy thực thi hiệu quả chính sách EPR và đóng góp vào mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 như cam kết của Việt Nam tại COP26.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định quy định về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (Nghị định EPR). Đây là một nghị định riêng, giúp hoàn thiện tổng thể các quy định về EPR, được quy định tại Điều 54, 55 của Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Nguyễn Hạnh