Nghị quyết 68: Khơi thông động lực phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam

Với tinh thần xóa bỏ định kiến, tạo điều kiện đột phá, nghị quyết là lời khẳng định mạnh mẽ của Đảng về vai trò then chốt, động lực quan trọng hàng đầu của khu vực kinh tế tư nhân trong tiến trình phát triển đất nước.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tinh thần của nghị quyết, đưa khu vực kinh tế tư nhân trở thành ngọn cờ đầu trên mặt trận kinh tế, không chỉ cần thay đổi tư duy và chính sách, mà còn cần sự cải cách mạnh mẽ về thể chế, cơ chế thực thi và một hệ sinh thái kinh doanh minh bạch, hiệu quả, đồng hành cùng doanh nghiệp.

Cần một thế hệ doanh nghiệp tư nhân “đầu tàu”

Gần 40 năm thực hiện đường lối Đổi mới, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam ngày càng được khẳng định. Với hơn 940.000 doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động, 5 triệu hộ kinh doanh cá thể và hàng chục triệu lao động, khu vực này đã đóng góp khoảng 50% GDP, 30% thu ngân sách và hơn 80% việc làm cho toàn xã hội.

Tuy nhiên, trong một thời gian dài, kinh tế tư nhân vẫn bị đặt trong tư thế “thứ yếu”, thiếu sự bình đẳng thực sự về cơ hội tiếp cận nguồn lực, thông tin, đất đai, tín dụng… Tình trạng chưa nhất quán giữa chủ trương và chính sách khiến niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp nhiều lúc bị bào mòn.

Chính vì vậy, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68 được xem là một bước ngoặt trong tư duy phát triển, khi không chỉ khẳng định vị thế và vai trò then chốt của kinh tế tư nhân, mà còn cam kết cải thiện môi trường thể chế, gỡ bỏ rào cản, tạo điều kiện để khu vực này bứt phá trong giai đoạn mới.

Bên lề Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng thuận và lạc quan về tương lai phát triển của khu vực kinh tế tư nhân sau khi Nghị quyết 68 được ban hành.

PGS, TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Trao đổi với phóng viên bên hành lang Quốc hội, PGS, TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh, nhận định: "Kinh tế tư nhân vốn đã là một động lực quan trọng của nền kinh tế quốc gia. Nhưng nghị quyết lần này xác lập mục tiêu đến năm 2030, khu vực này phải trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Đó là bước chuyển mang tính chiến lược".

Theo ông Ngân, để thực hiện mục tiêu đó, cần có nhiều chính sách biệt đãi, đủ mạnh để giúp hình thành các tập đoàn tư nhân quy mô lớn, đủ mạnh, có khả năng dẫn dắt, cạnh tranh trong nước và quốc tế như VinGroup, Sun Group, THACO, Hòa Phát...

“Không thể mong dẫn dắt nền kinh tế chỉ bằng lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chúng ta muốn có hàng triệu doanh nghiệp tư nhân để phát triển đất nước thì phải làm sao khơi tỏa chính sách cho đội ngũ doanh nghiệp hiện nay vươn lên trở thành các tổng công ty, tập đoàn lớn như những THACO, VinGroup, Sun Group, Hòa Phát…”, đại biểu Trần Hoàng Ngân nói.

Dù kinh tế tư nhân hiện đóng góp 50% GDP, chiếm 82% lực lượng lao động và 30% thu ngân sách, nhưng theo các đại biểu, còn rất nhiều rào cản khiến khu vực này chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Đó là lý do Nghị quyết 68 yêu cầu khơi thông mạnh mẽ nguồn lực, xóa bỏ rào cản về thể chế và tạo đòn bẩy chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển đột phá.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân, để Nghị quyết 68 đi vào cuộc sống, điều quan trọng là phải luật hóa các chủ trương lớn, đồng bộ hóa hệ thống pháp luật, gỡ bỏ "rừng luật" chồng chéo hiện nay.

Đại biểu khẳng định, yêu cầu tất yếu khách quan là cần những cơ chế, thể chế biệt đãi kinh tế tư nhân. Nghị quyết 68 ra đời với mong muốn, đòi hỏi ấy. Để những chủ trương, quyết sách lớn đi vào cuộc sống, cần luật hóa quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế tư nhân, và tại kỳ họp này Quốc hội bàn đến sửa nhiều luật, yêu cầu đặt ra là phải đổi mới, phải phản ánh được tư duy, chủ trương của Đảng, Nhà nước vào trong luật.

“Chủ trương của Đảng ban hành, chúng ta cần nhanh chóng sửa đổi các chính sách pháp luật nhằm đồng bộ hóa chính sách, xóa bỏ hiện trạng ‘rừng luật’ như hiện nay. Điều đó mới khiến kinh tế tư nhân có điều kiện phát triển, doanh nghiệp, doanh nhân mới có thời gian, tâm sức đầu tư nhiều hơn vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo”, ông Ngân cho biết.

Tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp phát triển lành mạnh

PGS, TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn Hà Nội. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

PGS, TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn Hà Nội đánh giá, Nghị quyết 68 là một nghị quyết rất toàn diện, không chỉ khẳng định kinh tế tư nhân một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, là nòng cốt xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ thông qua các tập đoàn kinh tế tư nhân làm chủ các lĩnh vực, mà còn đưa ra những giải pháp rất cụ thể để kinh tế tư nhân phát triển.

“Tôi cho rằng nghị quyết có rất nhiều đột phá rõ rệt, thể hiện tính chi tiết và cụ thể của các giải pháp hành động. Điển hình như việc thay đổi cơ chế để các doanh nghiệp tư nhân được tự do kinh doanh mà không bị ràng buộc bởi các điều kiện kinh doanh đặc biệt, như chúng ta thấy là sự chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang cơ chế hậu kiểm”, PGS, TS Hoàng Văn Cường cho biết.

Theo ông Cường, cơ chế hậu kiểm là sự đổi mới tư duy căn bản. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp được tự do đầu tư phát triển kinh doanh tùy theo năng lực và quy định của pháp luật, tự mình tiến hành mà không phải xin phép hay thực hiện các thủ tục mất thời gian và chi phí ban đầu, vốn cản trở sự gia nhập thị trường. Đồng thời, Nhà nước vẫn duy trì kiểm tra, giám sát thông qua hậu kiểm và thanh tra để bảo đảm cạnh tranh bình đẳng, tuân thủ pháp luật.

“Doanh nghiệp làm tốt, hiệu quả sẽ được thừa nhận, còn doanh nghiệp lợi dụng cạnh tranh không lành mạnh sẽ bị xử lý theo quy định. Tôi cho rằng đây là một điểm rất mới, thể hiện sự thay đổi về mặt thể chế, giúp các doanh nghiệp tư nhân yên tâm đầu tư kinh doanh, không lo sợ bị xử lý hình sự hóa các quan hệ kinh tế”, đại biểu Cường cho hay.

Ông phân tích, khi doanh nghiệp tư nhân hoặc doanh nhân có sai phạm gây hậu quả kinh tế, họ phải khắc phục hậu quả đó, thậm chí chi phí khắc phục có thể lớn hơn nhiều lần so với lợi ích họ thu được. Điều này giúp doanh nhân không nghĩ đến việc lạm dụng để trục lợi, đồng thời yên tâm rằng những hành vi vô ý gây thiệt hại sẽ không bị truy cứu hình sự. Việc sử dụng công cụ kinh tế thay thế cho biện pháp hành chính ngay từ đầu cũng tạo điều kiện cho doanh nhân có cơ hội khắc phục hậu quả.

“Còn nếu xử lý bằng hình sự, rõ ràng doanh nghiệp sẽ mất cơ hội và lo ngại về con đường phát triển lâu dài. Đây là những quan điểm, tư tưởng rất mới, rất đột phá, giúp khu vực tư nhân nói chung, đặc biệt là những doanh nghiệp dám nghĩ, dám làm, dám hành động và chấp nhận rủi ro trong kinh doanh để tạo ra sự phát triển”, ông Cường nhấn mạnh.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn Thái Bình. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Chung quan điểm, đại biểu Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn Thái Bình khẳng định, Nghị quyết 68 giảm sự phiền hà cho doanh nghiệp nói chung, doanh nghiệp khối tư nhân nói riêng, thể hiện ở quan điểm chuyển tiền kiểm sang hậu kiểm, doanh nghiệp, người dân được phép làm tất cả những điều mà luật pháp không cấm, hay chủ trương không hình sự hóa quan hệ kinh tế.

Theo ông Hiếu, trong kinh doanh, rủi ro và sai lầm là khó tránh khỏi. Điểm nổi bật trong Nghị quyết 68 là khẳng định quan điểm ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại. Điều này tạo điều kiện cho doanh nhân làm lại mình.

“Khi người ta vi phạm, làm những điều chưa đúng mà pháp luật chưa quy định rõ, thì cơ quan Nhà nước có trách nhiệm hướng dẫn cho họ làm đúng. Quan điểm là vi phạm kinh tế phải ưu tiên xử lý bằng pháp luật dân sự, luật xử phạt vi phạm hành chính đối với các vấn đề chưa được rõ ràng, hay còn được gọi là ‘vùng xám’ luật pháp”, đại biểu Phan Đức Hiếu cho biết.

Một nội dung khác trong nghị quyết được đánh giá cao là việc tách bạch trách nhiệm pháp lý của cá nhân và pháp nhân trong xử lý vi phạm. Theo ông Hiếu, nhiều vụ việc thời gian qua, việc xử lý cá nhân có thể kéo theo hệ lụy với cả doanh nghiệp, ảnh hưởng tới công ăn việc làm, tài sản xã hội và các dự án dang dở.

“Một số hiện tượng doanh nhân vi phạm pháp luật bị bắt thời gian qua là vi phạm của cá nhân, chứ không phải vi phạm của doanh nghiệp. Cần tách bạch chuyện này bởi đằng sau cá nhân vi phạm đó là doanh nghiệp, là tài sản xã hội, là công ăn việc làm và là các công trình đang dở dang có nguy cơ lãng phí”, ông Hiếu khẳng định.

Mong chờ vào cuộc “cách mạng” thực thi

Một vấn đề quan trọng khác được đại biểu Quốc hội nêu ra là cần cải cách mạnh khâu thực thi, đặc biệt là thủ tục hành chính liên quan đầu tư, xây dựng, đất đai, môi trường - những lĩnh vực mà doanh nghiệp thường gặp phiền hà nhất.

Theo đại biểu Hiếu, ngoài việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn lực truyền thống, cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh, hiệu quả, thì vẫn cần nhắc đến câu chuyện thực thi chính sách và thủ tục hành chính của dự án.

“Phải làm sao cho doanh nghiệp tiếp cận dự án và giải quyết khâu chủ trương đầu tư, đánh giá, cấp phép nhanh chóng. Không thể chấp nhận được chuyện doanh nghiệp phải chờ cấp phép, giải quyết thủ tục hành chính mà thời gian mất tương đương hoặc nhiều hơn cả thời gian thi công, xây dựng dự án. Đó là sự hoang phí rất lớn và chi phí cơ hội bị bỏ lỡ”, ông Hiếu phân tích.

Trong khi đó, là người có hơn một thập kỷ đồng hành với khu vực kinh tế tư nhân, ông Nguyễn Văn Thân, đại biểu Quốc hội Đoàn Thái Bình, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam chia sẻ, Nghị quyết 68 đã đặt kinh tế tư nhân đúng chỗ, đúng vai trò và sứ mệnh của mình và khu vực này đang khao khát có một hệ sinh thái thông thoáng, minh bạch để phát triển.

Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, Trung ương đưa ra “bộ tứ chiến lược” là các Nghị quyết đã được Bộ Chính trị ban hành gồm: Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân để đổi mới, phát triển kinh tế-xã hội đất nước.

“Đảng đã rất cởi mở về tư tưởng, quan trọng bây giờ là vấn đề thực thi. Chính sách kinh tế đưa ra phải hiểu thực tiễn, khi tư duy đã rõ ràng thì hành động cũng cần thông suốt”, ông Thân nói.

Theo ông Thân, quan ngại lớn nhất là thực thi chính sách, thay đổi chính sách hoặc chính sách thiếu đồng bộ. “Thương trường như chiến trường và doanh nghiệp là người ‘cầm súng’ chiến đấu. Để chiến trường thắng lợi, ngoài nỗ lực từ doanh nghiệp, rất cần có chủ trương đúng đắn và thực thi chính sách đồng bộ, quyết liệt từ chính quyền các cấp”, đại biểu Đoàn Thái Bình khẳng định.

Ông cũng kêu gọi đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và doanh nghiệp cùng chia sẻ trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân. “Bốn Nghị quyết của Bộ Chính trị kể trên đã giải quyết cơ bản phần vấn đề bộ máy, hành chính, còn vấn đề thực thi là điều hành thực tế, diễn ra từng ngày, từng giờ nên người lãnh đạo, người thực thi chính sách phải gần gũi nhân dân, doanh nghiệp, thấu hiểu và kiên trì mới đạt thành quả”, ông Thân khẳng định.

Còn theo đại biểu Hoàng Văn Cường, nghị quyết, chính sách dù cụ thể nhưng vẫn là đường hướng, thể hiện quan điểm của Đảng, Bộ Chính trị. Để đi vào cuộc sống, các chính sách này cần được thể chế hóa, trước hết là về mặt luật pháp. Đặc biệt là cần một cuộc cách mạng về thực thi, đột phá về thực hiện chủ trương, đưa nghị quyết vào cuộc sống.

“Những quan điểm của Đảng tại Nghị quyết 68 đã rõ, giờ rất cần có khuôn khổ pháp luật, những gì luật hiện hành chưa có thì cần đưa vào để tạo hành lang pháp lý chung, qua nghị định, thông tư của Chính phủ, của các bộ, ngành và qua các văn bản pháp hướng dẫn khác. Đây là khung pháp lý cơ bản tạo điều kiện cho doanh nghiệp có được hệ sinh thái tự do để phát triển”, đại biểu Cường cho hay.

TRUNG HƯNG