Nghị quyết 71-NQ/TW: Mở đường cho khát vọng Việt Nam hùng cường - Bài 2: Tạo nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông

Giáo dục phổ thông là nền tảng vững chắc, nơi hun đúc tri thức, hình thành nhân cách và năng lực cho thế hệ trẻ từ những bước đi đầu tiên. Việc rà soát, điều chỉnh Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đổi mới phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá… đều nhằm mục tiêu xây dựng một nền giáo dục thực học, công bằng, hiện đại và hội nhập, chuẩn bị hành trang cho Việt Nam bước vào kỷ nguyên tri thức và sáng tạo.

Trường Trung học cơ sở Bình Trị Đông B, Thành phố Hồ Chí Minh đi vào hoạt động từ năm học 2024-2025 với 30 phòng học và đầy đủ các phòng chức năng. Ảnh minh họa: Thu Hoài/TTXVN

* Vì một nền giáo dục thực học

Mới đây, ngày 15/9, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo trong đó nêu rõ các giải pháp cần thực hiện ngay. Trong đó có giải pháp về khẩn trương rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông để điều chỉnh phù hợp; đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong nhà trường; chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo; tăng cường giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, hình thành hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới.

Đề cập đến vấn đề “đảm bảo cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc “hướng tới miễn phí sách giáo khoa cho học sinh phổ thông vào năm 2030, Tiến sĩ Tôn Quang Cường, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ Giáo dục, Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, đây là chủ trương mang tính kiến tạo. Việc cung cấp miễn phí một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc giúp chuẩn hóa nội dung cơ bản, tạo ra sự đồng đều và nhất quán theo khung chương trình giáo dục phổ thông trên cả nước, tránh tình trạng phân tán nguồn lực “chỗ thừa, chỗ thiếu” và tạo gánh nặng cho các gia đình, học sinh.

Từ góc độ nhà trường, cô Bùi Thùy Linh, Hiệu trưởng Trường Trung học Phổ thông Thạch Bàn (phường Long Biên, Hà Nội) cho rằng, bên cạnh sách giáo khoa, nhà trường cần tập trung bồi dưỡng, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, giúp thầy cô nắm vững nội dung, phương pháp giảng dạy theo định hướng mới. Đồng thời, nhà trường cũng chú trọng phát huy sự sáng tạo của giáo viên, khuyến khích các thầy cô linh hoạt trong cách dạy để khơi gợi niềm say mê học tập, phát triển tư duy độc lập và khả năng tự học của các em.

Nhấn mạnh vai trò của việc đổi mới cách dạy, cách học, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường Trung học Phổ thông Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) chia sẻ: Chất lượng giáo dục phổ thông nằm ở việc đổi mới cách giảng dạy của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh. Theo ông, trong quá trình học, thầy cô cần biết kết hợp sách giáo khoa với nhiều nguồn tài liệu khác, gắn bài học với thực tiễn, với công nghệ trí tuệ nhân tạo và yêu cầu của thời đại số. Ngoài ra, bản thân học sinh cũng cần chủ động tìm tòi, tham khảo thêm các nguồn tư liệu để mở rộng hiểu biết, thay vì chỉ lệ thuộc vào một cuốn sách duy nhất.

Để hướng tới xây dựng một nền giáo dục thực học, phát triển toàn diện kỹ năng, phẩm chất, tư duy sáng tạo cho học sinh, Nghị quyết 71-NQ/TW cũng nêu rõ nhiệm vụ, giải pháp đó là: “Chuyển mạnh sang phương pháp giáo dục hiện đại, tích cực, tăng cường tự học, trải nghiệm sáng tạo, hướng học sinh phát huy tư duy độc lập, năng lực giải quyết vấn đề; tiếp tục đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, bảo đảm đánh giá trung thực kết quả học tập và giảng dạy; thực hiện đồng bộ các giải pháp để khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan”.

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn “học thêm có thể đem lại sự củng cố kiến thức, nhưng ít đem lại giá trị cho sự phát triển con người”. Những hệ lụy sâu xa của tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan đòi hỏi phải tiếp tục quyết liệt chấn chỉnh. Vì vậy, năm học 2025-2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục chỉ đạo, đôn đốc các địa phương ban hành quy định quản lí dạy thêm, học thêm nhằm tăng cường trách nhiệm của chính quyền, đồng thời yêu cầu các cơ sở giáo dục thực hiện hiệu quả Chương trình giáo dục phổ thông.

* Trang bị nền tảng kỹ năng để trở thành công dân toàn cầu

Trong Nghị quyết 71, một trong các nhiệm vụ, giải pháp đột phá là yêu cầu về năng lực ngoại ngữ, chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục.

Ông Phạm Đức Phước, Hiệu trưởng Trường Trung học Cơ sở Thực hành Sư phạm Lý Tự Trọng (Kon Tum, Quảng Ngãi) cho biết: Trong Nghị quyết 71, học sinh là trung tâm của đổi mới. Nghị quyết hướng đến việc tinh giản, phân hóa, linh hoạt chương trình, tạo điều kiện cho học sinh phát triển theo năng lực, sở trường, tránh áp lực học nhồi nhét. Thông qua các mô hình giáo dục mới như STEM, trải nghiệm, hướng nghiệp, học sinh được trang bị kỹ năng sống, tư duy thực tiễn, năng lực giải quyết vấn đề, gắn học với hành, học để làm chủ cuộc sống. Các chính sách chuyển đổi số giáo dục, tăng cường ngoại ngữ, học trực tuyến và giao lưu quốc tế cũng giúp học sinh tiếp cận với môi trường học tập hiện đại, hội nhập sớm với thế giới.

Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội cũng chia sẻ: Việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2, cũng như chuyển đổi số và sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ giảng dạy, học tập và nghiên cứu trong nhà trường ở Việt Nam là hết sức cần thiết để giáo dục phát triển theo hướng hiện đại và hội nhập. Được trang bị những hành trang này ngay từ những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường cho đến giảng đường đại học, cùng với nền tảng kiến thức STEM, thế hệ trẻ Việt Nam sẽ có năng lực cạnh tranh rất tốt, có cơ hội làm việc trong bất cứ môi trường nào, trong nước hay các tập đoàn toàn cầu, đa quốc gia.

Cùng với đó, giáo dục phổ thông không chỉ truyền thụ tri thức, mà còn cần nuôi dưỡng nhân cách – rèn luyện thể chất – bồi dưỡng tâm hồn, khơi dậy tinh thần công dân, ý thức kỷ luật và trách nhiệm xã hội.

Thực hiện Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 6/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ về dạy học 2 buổi/ngày, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch giáo dục thể hiện rõ phương án huy động, sử dụng nguồn lực để triển khai ở những nơi đủ điều kiện. Mục tiêu của việc dạy học 2 buổi/ngày là nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện về đức – trí – thể – mỹ, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, an toàn, bổ ích, đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.
B

uổi học 2 là thời gian để tổ chức các hoạt động giáo dục bổ trợ, phát triển năng lực, bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh chưa đạt theo yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục kỹ năng sống, giáo dục tài chính, giáo dục nghệ thuật, thể chất, STEM/STEAM, hướng nghiệp, trí tuệ nhân tạo, ngoại ngữ… theo định hướng phát triển toàn diện phù hợp với tâm sinh lí học sinh ở từng cấp học.

Chia sẻ tại lễ khai giảng năm học mới 2025-2026, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn khẳng định: Hiện cả nước có trên 52.000 trường học, đủ không gian học tập cho 26 triệu học sinh, trong đó, 65% trường phổ thông đạt chuẩn, nhiều trường học đã khang trang hiện đại. Chúng ta có lực lượng 1,6 triệu nhà giáo được đào tạo bài bản, trong số đó có những nhóm ưu tú không thua kém bất kỳ lực lượng giáo viên nào trên toàn thế giới. Cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục từ mẫu giáo 5 tuổi tới hết Trung học Cơ sở. Chất lượng giáo dục phổ thông từng bước được nâng cao. Việt Nam được quốc tế đánh giá là nhóm các nước có nền giáo dục phổ thông tốt trên thế giới.

Tuy nhiên, so với các nền giáo dục tiên tiến hàng đầu thế giới, ngành Giáo dục còn rất nhiều điều phải phấn đấu, phải làm tốt hơn… Vì vậy, Bộ trưởng nhấn mạnh: Toàn ngành cần bắt tay vào triển khai Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị từ những ngày đầu tiên của năm học mới; thực hiện ngay việc rà soát, tự soi, tự sửa, nhìn nhận rõ và kiên quyết khắc phục những mặt còn hạn chế.

Mỗi bước đi đổi mới của giáo dục hôm nay đều góp phần hiện thực hóa mục tiêu lớn tới năm 2045, Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng.

Bài cuối: Nâng tầm giáo dục đại học, đưa đất nước vươn xa

Việt Hà (TTXVN)