Nguồn cơn cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Canada và Ấn Độ

Việc trả đũa ngoại giao không phải là giải pháp cho cuộc khủng hoảng quan hệ giữa Ấn Độ và Canada

Thủ tướng Canada đã đưa ra quyết định bất thường khi công khai cáo buộc nghiêm trọng như vậy. Hệ quả là, Chính phủ Ấn Độ đã phản ứng gay gắt trước những cáo buộc. Canada và Ấn Độ cũng đã trục xuất 1 nhà ngoại giao của nhau. Cuộc khủng hoảng ngoại giao tạm thời lắng xuống khi ông Trudeau xoa dịu tình hình bằng bình luận Canada không tìm cách “khiêu khích hoặc leo thang” mà muốn “phối hợp với Chính phủ Ấn Độ” để có thể “xử lý vấn đề này một cách nghiêm túc nhất”.

Ấn Độ từ lâu đã lo ngại về việc các chính trị gia trong Đảng Tự do của ông Trudeau tìm kiếm sự ủng hộ của cộng đồng người Sikh ở Canada (một nhóm chiếm khoảng 2% dân số Canada) bằng cách thể hiện sự khoan dung đối với các nhóm và cá nhân bị Chính phủ Ấn Độ coi là cực đoan và khủng bố. Một bộ phận trong cộng đồng người Sikh đó ủng hộ việc thành lập một nhà nước riêng cho người Sikh (được gọi là “Khalistan”) ở bang Punjab của Ấn Độ giáp với Pakistan. Ý tưởng về việc ly khai này được đặt ra trước khi Ấn Độ giành độc lập từ Anh vào năm 1947, nhưng các chiến binh người Sikh đến cuối những năm 1970 mới chủ trương đấu tranh bằng bạo lực. Sau vụ quân đội trấn áp lực lượng người Sikh ẩn náu trong đền Vàng ở Amritsar năm 1984, Thủ tướng Ấn Độ Indira Gandhi đã bị các vệ sĩ người Sikh ám sát để trả thù, làm dấy lên làn sóng tấn công người theo đạo Sikh. Các quan chức Ấn Độ lo ngại chiến dịch giành lại Khalistan gần đây ở Canada và các nước phương Tây khác có thể khơi lại bạo lực từng xảy ra vào những năm 1980, do các hành vi bạo lực của các chiến binh ủng hộ Khalistan vẫn tiếp tục leo thang trong vài năm qua.

Nhân vật trung tâm trong căng thẳng ngoại giao giữa Canada và Ấn Độ vừa qua là Hardeep Singh Nijjar - Chủ tịch ngôi đền Guru Nanak Sikh Gurdwara Sahib ở Surrey, British Columbia. Ông bị bắn chết tại một bãi đậu xe vào tháng 6-2023. Những người ủng hộ Nijjar mô tả ông là một nhà vận động ôn hòa, nhưng người Ấn Độ và nhiều người khác coi đây là người ủng hộ chủ nghĩa khủng bố. Năm 2022, Ấn Độ công bố treo thưởng 16.000 USD cho bất kỳ thông tin nào dẫn đến việc bắt giữ ông Nijjar.

Cần nói thêm, chiến dịch Khalistan dường như nhận được rất ít sự ủng hộ ở quê hương Punjab, khi không có đảng nào ủng hộ phong trào đó giành chiến thắng trong cuộc bầu cử bang những năm gần đây. Còn ở nước ngoài, đã có nhiều cuộc tấn công bạo lực nhằm vào Đại sứ quán và Lãnh sự quán Ấn Độ ở phương Tây, kể cả Canada. Cáo buộc của ông Trudeau rằng Chính phủ Ấn Độ có thể đứng sau vụ sát hại ông Nijjar được đưa ra trong bối cảnh Ấn Độ cảm thấy bất bình trước việc Canada từ chối điều tra và hành động chống lại các nhóm ở Canada ủng hộ bạo lực ở Ấn Độ. Bên cạnh đó, Thủ tướng Canada đã công khai những nghi ngờ của chính phủ trước khi cơ quan thực thi pháp luật nước này xác định hoặc bắt giữ những kẻ giết người thực sự. Điều này trái ngược với những gì đã xảy ra khi vào năm 2020, khi các nhà hoạt động nhân quyền Pakistan đổ lỗi cho cơ quan tình báo nước họ về vụ sát hại một trong những đồng nghiệp ở Canada. Khi đó, Thủ tướng Canada và đảng của ông quyết định không bình luận về các cáo buộc cho đến khi cơ quan thực thi pháp luật hoàn tất cuộc điều tra về vụ giết người.

Ấn Độ và Canada hiện nay không chỉ cần nỗ lực hàn gắn quan hệ mà còn cần xây dựng chiến lược lâu dài để đối phó với những người ủng hộ phong trào ly khai Khalistan. Ấn Độ không thể mong đợi Canada dẹp yên những người chỉ trích ôn hòa, nhưng Canada cũng không nên bỏ qua nguy cơ một nhóm cộng đồng người Sikh hải ngoại có thể gây ra bạo lực ở Ấn Độ, như tiền lệ lịch sử những năm 1980 đã xảy ra.

Theo The Hill