Nhiều ứng dụng truy xuất nguồn gốc chưa hiệu quả

Người dân quét mã QR truy xuất nguồn gốc sản phẩm tại một siêu thị trên địa bàn Hà Nội. Ảnh Phạm Hùng

Truy xuất nguồn gốc cần trở thành yêu cầu bắt buộc

Việc đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ chiến lược từ AI, Blockchain, Big Data, Cloud Computing đến truy xuất nguồn gốc thông minh không chỉ là yêu cầu tất yếu, mà còn là đòn bẩy quan trọng giúp Việt Nam bứt phá và hội nhập sâu vào nền kinh tế số toàn cầu.

Trong dòng chảy đó, công nghệ truy xuất nguồn gốc đang nổi lên như một trong những công cụ thiết yếu để minh bạch hóa chuỗi giá trị sản phẩm. Ở nhiều quốc gia phát triển, truy xuất nguồn gốc đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với hàng hóa lưu thông trên thị trường nhằm bảo đảm chất lượng, chống gian lận thương mại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Tuy nhiên trên thực tế, nhiều mô hình ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc đã được triển khai, nhưng hiệu quả thực tế vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng.

Công nghệ, trí tuệ nhân tạo sẽ trở thành nguồn lực quan trọng quyết định năng lực cạnh tranh trong quốc gia của thời kỳ mới. Nghị quyết 57-NQ/TW được xác định là chìa khóa vàng giúp các bộ, ngành và địa phương đẩy mạnh xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia, phát triển các nền tảng số, made in Việt Nam, thúc đẩy AI hóa quản lý sản xuất và thương mại, đồng thời đổi mới mạnh mẽ cơ chế, chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho chuyển đổi số toàn diện.

Truy xuất nguồn gốc từ yêu cầu thực tiễn đến chính sách quốc gia, nguồn gốc chế xuất, không chỉ là xu hướng mà đang trở thành yêu cầu bắt buộc của thị trường hiện đại. Minh bạch để bảo vệ người tiêu dùng và khẳng định uy tín hàng Việt Nam khi cần thiết.

Những biện pháp cần được thực thi quyết liệt

Thực tế cho thấy, các đối tượng vi phạm ngày càng sử dụng thủ đoạn tinh vi, lợi dụng nền tảng số, dịch vụ giao hàng nhanh và chính sách thương mại thay đổi để trốn tránh sự kiểm tra của cơ quan chức năng.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã ký ban hành Quyết định số 1825/QĐ-BCT năm 2025 nhằm thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 13/CT-TTg và Công điện số 82/CĐ-TTg về đẩy mạnh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Quyết định này đặt mục tiêu đổi mới tư duy, nhận thức và nâng cao hiệu quả thực thi nhiệm vụ, yêu cầu sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền các cấp, cơ quan chức năng, cộng đồng DN và người dân.

Bộ Công Thương xác định rõ, mỗi ngày đều là cao điểm trong công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường. Không để tồn tại khoảng trống trong quản lý Nhà nước; tăng cường kiểm tra liên ngành, đột xuất tại các khu vực và lĩnh vực trọng điểm, đặc biệt là trên môi trường thương mại điện tử.

Về áp dụng CNTT vào việc phát hiện hàng giả, Cục đang thực hiện đề án xây dựng nền tảng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, trước mắt áp dụng cho một số mặt hàng thuộc lĩnh vực Bộ Công Thương quản lý như các mặt hàng về công nghiệp như dệt may, da giày, đồ điện tử…

Về chính sách, Cục đã đề xuất sửa đổi Nghị định 98/2020/NĐ-CP, trong đó nâng mức xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi buôn bán hàng giả, hàng cấm, đặc biệt là vi phạm về an toàn thực phẩm và dược phẩm. Mức xử phạt dự kiến sẽ tăng gấp đôi so với hiện nay, đồng thời xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những trường hợp vi phạm nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Mục tiêu cao nhất của việc đấu tranh phòng, chống hàng giả trên không gian mạng là hướng đến xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, tạo động lực cho DN sản xuất, kinh doanh, bảo vệ quyền và lợi ích của người tiêu dùng.

Thái Phương