Nhìn lại văn hóa, văn nghệ dân gian Việt Nam sau 50 năm thống nhất đất nước

Đoàn Chủ trì hội thảo. Ảnh: Phạm Sỹ.

Hội thảo được tổ chức nhằm tổng kết những thành tựu đạt được trong gần nửa thế kỷ qua, đồng thời chỉ ra những hạn chế, bất cập trong công tác nghiên cứu, sưu tầm và phát huy giá trị di sản văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam kể từ sau năm 1975 đến nay.

GS. TS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phát biểu khai mạc. Ảnh: Phạm Sỹ.

Trình bày tham luận tại hội thảo, GS.TS Nguyễn Chí Bền (Chi hội Văn nghệ dân gian Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam) cho rằng Nam Bộ là vùng đất có vị thế đặc biệt về địa - lịch sử và địa - chính trị trong không gian văn hóa Việt Nam, đồng thời là khu vực có đặc trưng riêng trong tiến trình sưu tầm và nghiên cứu văn hóa dân gian.

GS.TS Nguyễn Chí Bền trình bày tham luận tại hội thảo. Ảnh: Phạm Sỹ.

Trong tham luận, GS.TS Nguyễn Chí Bền đã trình bày hệ thống những thành tựu nghiên cứu, sưu tầm văn hóa dân gian Nam Bộ theo các loại hình: ngữ văn dân gian (truyện kể, truyện cười, truyện trạng, ca dao, dân ca, tục ngữ, vè, câu đố), nghệ thuật dân gian (kiến trúc dân gian), nghệ thuật trình diễn dân gian (nhạc lễ, dân ca, đờn ca tài tử), tri thức dân gian và làng nghề, tín ngưỡng và lễ hội dân gian, cũng như vai trò của đội ngũ nghệ nhân.

Còn TS. La Mai Thi Gia – Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ dân gian, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM) đã trình bày tham luận về những thành tựu của văn học dân gian Khmer Nam Bộ từ sau năm 1975 đến nay.

TS. La Mai Thi Gia bàn về thành tựu của văn học dân gian Khmer Nam Bộ từ sau năm 1975. Ảnh: Phạm Sỹ.

Theo TS. La Mai Thi Gia, với nền văn hóa đặc sắc, người Khmer sở hữu kho tàng văn học dân gian phong phú gồm truyện kể, tục ngữ, dân ca, sân khấu truyền thống... phản ánh sinh động đời sống tinh thần, tín ngưỡng và tri thức dân gian của cộng đồng. Từ sau năm 1975, công tác sưu tầm, biên soạn và nghiên cứu văn học dân gian Khmer Nam Bộ từng bước được đẩy mạnh, đạt nhiều kết quả quan trọng cả về chiều rộng tư liệu lẫn chiều sâu học thuật.

Tham luận của bà nhằm tổng kết hành trình 50 năm bảo tồn và phát huy văn học dân gian Khmer qua các công trình nghiên cứu tiêu biểu, qua đó phác họa diện mạo thể loại và đặc điểm nội dung của văn học dân gian Khmer trong bối cảnh văn hóa tộc người. TS. La Mai Thi Gia cũng kêu gọi sự quan tâm, đầu tư nhiều hơn từ giới nghiên cứu và các cơ quan văn hóa nhằm bảo tồn, phát huy bền vững giá trị di sản của cộng đồng Khmer Nam Bộ trong thời kỳ hội nhập.

Cũng tại hội thảo, PGS.TS Trần Thị An – giảng viên Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội) – nhấn mạnh rằng ngày 30/4/1975 – Ngày thống nhất đất nước đã mở ra một kỷ nguyên mới cho các hoạt động văn học, nghệ thuật và văn hóa dân gian Việt Nam.

Theo bà, trải qua những tháng năm khó khăn thời hậu chiến, tại ba thành phố lớn là Hà Nội, Huế và TPHCM các hoạt động văn học nghệ thuật nói chung, văn hóa văn nghệ dân gian nói riêng đã từng bước định hình và phát triển theo định hướng mới của một đất nước thống nhất.

PGS.TS Trần Thị An tham luận tại hội thảo. Ảnh: Phạm Sỹ.

“Trong bức tranh đa sắc màu của sự phát triển đất nước 50 năm qua, văn học nghệ thuật là một mảng màu, còn văn hóa – văn nghệ dân gian là những sắc màu độc đáo góp phần tạo nên tổng thể ấy,” PGS.TS Trần Thị An khẳng định. Bà cũng cho rằng, nhiều giá trị và đóng góp từ thực hành văn hóa dân gian tại ba đô thị lớn – nhìn từ góc độ các hội viên của Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội, Huế, TPHCM– đã góp phần quan trọng vào sự phát triển văn hóa đất nước trong nửa thế kỷ qua.

Hội thảo đã thu hút 154 tham luận, các tham luận tại Hội thảo đã tập trung làm rõ nhiều khía cạnh, những chia sẻ sâu sắc từ các nhà nghiên cứu và những người gắn bó trực tiếp với mạch nguồn văn hóa dân tộc - để từ đó khơi dậy tinh thần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, văn nghệ dân gian trong bối cảnh hiện nay.

Hội thảo thu hút sự quan tâm đông đảo các chuyên gia văn hóa, nhà khoa học. Ảnh: Phạm Sỹ.

Bên cạnh việc tổng kết, các nhà khoa học tại hội thảo cũng chỉ ra những vấn đề đặt ra cho công tác nghiên cứu trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng 4.0). Trong đó, đáng chú ý là yêu cầu xây dựng hệ thống nghiên cứu tổng thể về văn hóa dân gian các vùng miền, thiết lập ngân hàng dữ liệu (databank) về di sản văn hóa dân gian, đồng thời đẩy mạnh quảng bá kết quả nghiên cứu ra cộng đồng trong nước và quốc tế.

Hội thảo lần này được giới nghiên cứu đánh giá là hoạt động có ý nghĩa thiết thực, góp phần nhìn lại chặng đường 50 năm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian dân tộc, đồng thời định hướng cho công tác nghiên cứu trong giai đoạn mới – gắn kết hơn với đời sống đương đại và tiến trình chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa.

Thành Nam