Những mái vòm thếp vàng ở Moskva thế kỷ 17

Vùng đồng quê quanh Moskva nhấp nhô lên xuống giữa những vòng bạc của những dòng sông uốn lượn tạo thành một khung cảnh dễ chịu. Những hồ nước nhỏ và những vạt rừng nằm rải rác giữa đồng cỏ. Đây đó, xuất hiện một ngôi làng với nhà thờ có mái vòm ngự trên nóc.

Trên những con đường đất hai bên mọc đầy những bụi cúc thỉ xa, có những đoàn người đang băng qua những cánh đồng. Dọc theo bờ sông, họ câu cá, bơi lội và nằm phơi nắng. Đó là khung cảnh quen thuộc đã có từ nhiều thế kỷ ở nước Nga.

Vào thập niên thứ hai của thế kỷ XVII, một du khách từ Tây Âu đã đến Đồi Chim Sẻ, nơi có thể nhìn xuống Moskva. Từ đỉnh đồi, thành phố hiện ra như “thành phố giàu có và xinh đẹp nhất thế giới” với hàng trăm mái vòm thếp vàng và thánh giá vàng lấp lánh dưới ánh mặt trời.

Moskva, rộng lớn như London, có những ngôi nhà thờ với bức tường trắng và hàng trăm ngôi nhà khác. Trung tâm thành phố là Kremlin, được bao quanh bởi những bức tường trắng lớn và có ba thánh đường, tháp chuông hùng vĩ, cung điện lộng lẫy và nhiều nhà nguyện, tựa như một thành phố trong thành phố.

Nước Nga cổ kính. Ảnh: ArtNow.

Vào mùa hè, Kremlin như một khu vườn rộng lớn với nhiều dinh thự được bao quanh bởi vườn cây ăn quả và công viên. Cỏ và cây cối mọc um tùm tạo thành vành đai chống cháy. Kremlin mở rộng ra các vùng ngoại ô xinh đẹp với vườn cây ăn trái, vườn hoa và rừng nhỏ. Xung quanh thành phố là các trang viên của quý tộc, với các tu viện có tường trắng và mái vòm mạ vàng rải rác giữa đồng cỏ và cánh đồng, tạo nên một cảnh quan rộng lớn đến tận chân trời.

Khi bước vào Moskva, du khách cảm nhận ngay sự nhộn nhịp của một đô thị buôn bán sầm uất với đường phố đông đúc và cảnh chen chúc giữa người buôn bán, dân quê, kẻ lang thang, thợ thuyền, nông dân, thầy tu mặc áo chùng thâm và binh lính mặc áo captan.

Xe ngựa khó khăn len lỏi giữa đám đông, nhưng luôn nhường đường cho các quý tộc và đại quý tộc với trang phục lộng lẫy. Các góc phố đầy hoạt động với nhạc công, người làm trò và nhào lộn, trong khi ăn mày tụ tập quanh các ngôi nhà thờ. Trước các quán rượu, có những người đàn ông bán từng mảnh vải để mua rượu, và trong các lễ hội, nhiều người say khướt nằm trong bùn.

Quảng trường Đỏ vào thế kỷ XVII là một khu chợ ngoài trời sôi động, khác xa với vẻ trống trải và yên tĩnh của ngày nay. Nền đất được lát gỗ tròn để tránh bùn, khu vực này đầy những cửa hàng gỗ và lều bạt. Quảng trường rất đông đúc với các nhà buôn gào mời khách hàng và cung cấp nhiều loại hàng hóa như vải vóc, đồ đồng, đồ gốm, và thực phẩm. Người bán hàng rong và những người đẩy xe cút-kít lẫn vào đám đông, trong khi các thợ thủ công tiếp tục công việc của mình. Chợ trời cũng có quần áo cũ, giẻ rách, và đồ nội thất đã qua sử dụng.

Ở dưới chân đồi, chỗ gần với sông Moskva, người ta buôn bán gia súc gia cầm, và cá tươi thì được bán trong những chiếc thùng gỗ lớn. Trên bờ sông, gần cây cầu đá mới, những người phụ nữ khom lưng trên mặt nước để giặt giũ. Một du khách người Đức ở thế kỷ XVII ghi lại rằng một số cô gái bán hàng ở quảng trường cũng có thể bán “một mặt hàng khác”.

Đến trưa, mọi hoạt động đều tạm dừng. Các khu chợ sẽ đóng cửa và đường phố vắng tanh trong lúc mọi người dùng bữa trưa - bữa ăn quan trọng nhất trong ngày. Sau đó, mọi người chợp mắt một lát và các chủ cửa hàng, người bán hàng nằm dài ra ngủ trước quầy hàng của họ.

Vào ban đêm, khi hoàng hôn buông xuống, khu thành cổ Kremlin chìm trong bóng tối, các cửa hàng đóng cửa, và những con chó canh gác đi lại. Đường phố trở thành nơi nguy hiểm, nơi các tên trộm và kẻ ăn mày hoạt động bằng vũ lực, với nhiều vụ giết người xảy ra hàng đêm. Một du khách người Áo mô tả rằng các tên tội phạm vung gậy vào đầu những người đi qua, và thường thì nạn nhân không dám kêu cứu. Vào buổi sáng, cảnh sát thu dọn các thi thể, đưa về khu vực trung tâm để người thân tìm kiếm, còn những xác chết không rõ danh tính bị chôn trong một ngôi mộ chung.

Vào những năm 1670, Moskva là một thành phố chủ yếu bằng gỗ, từ nhà cửa đến đường phố. Các công trình kiến trúc gỗ có họa tiết trang trí đẹp mắt, tạo nên vẻ đẹp độc đáo so với các thành phố châu Âu kiên cố. Đường phố cũng được lát bằng gỗ, nhưng thường xuyên bị bùn và đất sét làm cho khó đi vào mùa mưa và băng tan. Một giáo sĩ thăm Moskva đã phàn nàn về tình trạng này, cho biết rằng bùn dày khiến việc di chuyển khó khăn và làm giá thực phẩm tăng cao do không thể vận chuyển hàng hóa từ nông thôn.

Ở Moskva, thành phố chủ yếu bằng gỗ, hỏa hoạn thường xuyên xảy ra vì lửa có thể dễ dàng lan từ mái nhà này sang mái nhà khác, đặc biệt là vào mùa đông khi bếp lò cháy đỏ và mùa hè khi cây cỏ khô. Những trận hỏa hoạn lớn đã phá hủy toàn bộ khu vực thành phố vào các năm 1571, 1611, 1626 và 1671, để lại khoảng trống rộng lớn.

Hỏa hoạn là một phần của cuộc sống hàng ngày ở Moskva, và người dân thường xuyên trữ sẵn vật liệu gỗ để sửa chữa hoặc xây mới nhà. Các chợ gỗ cung cấp nhà gỗ làm sẵn với nhiều kích cỡ khác nhau, có thể lắp ráp nhanh chóng. Gỗ lớn hơn thường được sử dụng để làm quan tài chôn cất.

Robert K. Massie/Bách Việt Books-NXB Dân Trí