Những thách thức đối với các nhà sản xuất pin EV Trung Quốc

Mẫu xe điện Tesla Model 3. Ảnh: Tesla

Theo trang mạng caixin.com, Công ty sản xuất pin xe điện (EV) hàng đầu thế giới Contemporary Amperex Technology Co. Ltd. (CATL) và các đồng nghiệp phải đối mặt với những "cơn gió ngược" từ chính sách ở phương Tây có thể có lợi cho các đối thủ Hàn Quốc, Nhật Bản.

Chủ tịch CATL Robin Zeng Yuqun là một trong số ít những nhân vật quan trọng mà Giám đốc điều hành Tesla Inc. Elon Musk gặp khi ông đến thăm Trung Quốc trong chuyến công du hai ngày mới đây. Không có chi tiết nào được đưa ra về cuộc thảo luận của Musk với ông trùm pin Trung Quốc, nhưng cuộc họp nhấn mạnh tầm quan trọng của nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới - cũng là nhà cung cấp chính của Tesla - đối với ngành công nghiệp toàn cầu đang phát triển.

Cuộc đua điện khí hóa giao thông vận tải và loại bỏ nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm được củng cố bởi pin cung cấp năng lượng cho EV, hầu hết đều dựa trên lithium. Các công ty Đông Á từ lâu đã thống trị sự phát triển và sản xuất chúng - đầu tiên là Nhật Bản và Hàn Quốc, và bây giờ là Trung Quốc, với các công ty hàng đầu đại lục nắm giữ khoảng 60% thị trường toàn cầu hiện nay.

CATL có trụ sở tại Ninh Đức (Ningde) đã là nhà cung cấp pin EV số 1 thế giới trong nhiều năm. Theo SNE Research có trụ sở tại Hàn Quốc, họ đã sản xuất khoảng 2 trong số 5 loại pin trang bị trong ô tô điện trong năm 2022.

Trung Quốc là thị trường xe điện lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 3/5 doanh số bán hàng toàn cầu vào năm ngoái, theo công ty nghiên cứu Canalys. Tuy nhiên, nhu cầu về xe điện tại Trung Quốc đang suy yếu và các nhà sản xuất pin EV đã tăng cường nỗ lực đa dạng hóa bên ngoài Trung Quốc Đại lục.

Tuy nhiên, việc theo đuổi các cơ hội kinh doanh ở những nơi như Mỹ và châu Âu - hai thị trường được thiết lập để thúc đẩy làn sóng áp dụng EV toàn cầu tiếp theo, Trung Quốc đang phải đọ sức với các đối thủ Hàn Quốc và Nhật Bản.

Quan hệ Mỹ-Trung xấu đi là một bước ngoặt trong công việc. Các quy tắc trợ cấp mới của Mỹ sẽ mang lại lợi ích cho các công ty của các đối tác an ninh Mỹ, và gia tăng chi phí của các công ty Trung Quốc.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia trong ngành, các công ty Trung Quốc vẫn có thể tiếp tục có lợi khi ngày càng nhiều sự chấp nhận đối với pin lithium iron phosphate (LFP) có chi phí thấp hơn, mà Trung Quốc vốn đã sớm dẫn đầu trong công nghệ như vậy.

* Đặt cược vào pin LFP

Các nhà sản xuất pin Trung Quốc đang ngày càng cạnh tranh hơn ở nước ngoài. Theo một báo cáo được SNE Research công bố vào tháng Năm, trong ba tháng đầu năm 2023, năm nhà sản xuất pin hàng đầu đại lục - CATL, BYD Co. Ltd., Envision AESC Group Ltd., Farasis Energy (Ganzhou) Co. Ltd. và Sunwoda Electronic Co. Ltd. - đã cung cấp 29,6% pin EV được sử dụng ở các thị trường ngoài Trung Quốc, tăng 6 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm ngoái.

Hàn Quốc vẫn là nhà cung cấp pin EV lớn nhất tại các thị trường bên ngoài Trung Quốc, nhưng các nhà cung cấp hàng đầu của họ, LG Energy Solution Ltd., SK On Co. Ltd. và Samsung SDI Co. Ltd., đã chứng kiến thị phần kết hợp của họ giảm 5 điểm phần trăm xuống còn 49%, trong khi các công ty Nhật Bản chiếm 19,5%, giảm 1,5 điểm phần trăm trong năm.

Một phần quan trọng của bức tranh đó là việc các nhà sản xuất ô tô toàn cầu ngày càng nắm lấy một loại pin đặc biệt - pin lithium iron phosphate (LFP) - mà các công ty Trung Quốc gần như độc quyền cung cấp.

Pin LFP thường được coi là kém hơn so với các loại pin dựa trên nickel và cobalt, được gọi là pin bậc ba, vì chúng không thể tích trữ nhiều năng lượng vào một hộp có cùng kích thước. Mật độ năng lượng thấp hơn của chúng có nghĩa là cần pin lớn hơn và nặng hơn để thực hiện cùng một công việc, đây là một bất lợi rõ rệt khi nói đến xe cộ.

Tuy nhiên, các công ty Trung Quốc đã đổi mới và mài giũa công nghệ bằng cách cải thiện cấu trúc của các loại pin như vậy, làm cho chúng nhẹ hơn và đặt chúng gần với các đối thủ dựa trên niken về phạm vi và hiệu suất, theo các nhà phân tích của Deloitte Trung Quốc trong một báo cáo tháng 4/2022. Chúng bao gồm pin Qilin của CATL và pin Blade của BYD.

Pin LFP rẻ hơn để sản xuất, một phần vì chúng sử dụng các vật liệu thường thấy. Điều đó giúp các công ty Trung Quốc có lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ nước ngoài chủ yếu sản xuất pin bậc ba. Các công ty Trung Quốc cũng đã giảm chi phí sản xuất pin, vốn đã giảm 88,5% trong một thập kỷ tính đến năm 2020.

Tesla là một trong những công ty nước ngoài đầu tiên bắt đầu sử dụng pin LFP, thông báo vào tháng 10/2021 rằng họ sẽ bắt đầu xuất xưởng những chiếc EV tiêu chuẩn được trang bị chúng trên toàn cầu, một năm sau khi họ giới thiệu những chiếc xe như vậy vào thị trường Trung Quốc.

Pin LFP đã trở nên phổ biến hơn trong những năm gần đây. Những gã khổng lồ ô tô khác như Ford Motor Co. và BMW AG đã công bố kế hoạch áp dụng công nghệ này, sau đó vào tháng 9/2022 đã trao hợp đồng cho CATL và EVE Energy Co. Ltd. để xây dựng các nhà máy sản xuất pin ở Trung Quốc và châu Âu. Nhìn chung, theo báo cáo tháng Tư từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế, pin LFP đã được sử dụng trong 27% số EV chở khách được sản xuất vào năm ngoái, tăng từ 3% vào năm 2019.

Việc tăng cường tiếp nhận sẽ tiếp tục mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất pin Trung Quốc trong trung hạn. Nhưng sự cạnh tranh ngày càng tăng, với sự quan tâm nhiều nhất đến từ các đối thủ Hàn Quốc. LG Energy Solution cho biết, họ đang phát triển các tế bào LFP cho các hệ thống lưu trữ năng lượng, trong khi SK On nói rằng họ có kế hoạch sản xuất pin LFP mới vào năm 2025. Những điều này có thể gây thêm áp lực lên tham vọng toàn cầu của các nhà sản xuất pin Trung Quốc trong dài hạn, các chuyên gia trong ngành cho biết.

* Cơn sốt vàng của Mỹ

Kế hoạch mở rộng toàn cầu của các nhà sản xuất pin Trung Quốc diễn ra giữa bối cảnh các nhà hoạch định chính sách ở Mỹ thúc đẩy các công ty địa phương đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ ra khỏi Trung Quốc Đại lục và phát triển một ngành công nghiệp nội địa. Cũng giống như Trung Quốc xây dựng thị trường EV khổng lồ của mình dựa trên các khoản trợ cấp hào phóng của chính phủ, Chính phủ Mỹ đang ủng hộ việc thúc đẩy bằng các ưu đãi tiền mặt.

Vào cuối tháng 3/2022, Chính quyền Biden đã thắt chặt các yêu cầu đối với xe điện được bán ở Mỹ để nhận tín dụng thuế theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), một dự luật chi tiêu mang tính bước ngoặt của Mỹ. Theo thay đổi, một tỷ lệ nhất định của cả khoáng chất quan trọng của pin xe và các thành phần của nó phải có nguồn gốc trong nước hoặc từ các quốc gia mà Mỹ có hiệp định thương mại để đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế 7.500 USD đầy đủ.

Theo đạo luật, bắt đầu từ năm 2024, các phương tiện đủ điều kiện không được chứa các thành phần pin được sản xuất hoặc lắp ráp bởi "một thực thể nước ngoài quan tâm". Và từ năm 2025, yêu cầu đó cũng sẽ áp dụng cho các khoáng chất quan trọng bên trong chúng, chẳng hạn như lithium. Nếu điều đó xảy ra, các nhà sản xuất ô tô như Tesla sẽ không đủ điều kiện nhận trợ cấp cho những chiếc xe sử dụng pin được sản xuất tại Trung Quốc, khiến các công ty như CATL gặp bất lợi so với các công ty từ Hàn Quốc và Nhật Bản.

Tesla mới đây đã thông báo trên trang web của mình rằng tất cả các xe Model 3 và Y được bán ở Mỹ hiện đủ điều kiện nhận trợ cấp đầy đủ, làm dấy lên suy đoán rằng công ty đã thực hiện các thay đổi đối với chuỗi cung ứng Trung Quốc. Cổ phiếu CATL đã lao dốc hôm 5/6 do tin đồn rằng họ không còn là nhà cung cấp của Tesla. Tesla không đưa ra lời giải thích nào về sự thay đổi trợ cấp. CATL cho biết trong một tuyên bố rằng "không có thay đổi nào trong mối quan hệ chiến lược của công ty với khách hàng và quan hệ đối tác sẽ tiếp tục sâu sắc và cải thiện".

Cảm nhận được cơ hội, các công ty Hàn Quốc đã tăng cường mở rộng tại Mỹ, nơi họ đã được thành lập tốt với nhiều cơ sở sản xuất khác nhau. Hồi tháng 4/2023, Samsung SDI và General Motors Co. tuyên bố sẽ đầu tư hơn 3 tỷ USD để xây dựng một nhà máy sản xuất pin EV liên doanh tại Mỹ.

Thông báo được đưa ra ngay sau chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol tới Mỹ, nơi ông gặp Tổng thống Joe Biden khi hai bên ký một loạt thỏa thuận bao gồm hợp tác về công nghệ pin.

Và trước đó vào tháng 3/2023, LG Energy Solution tuyên bố sẽ đầu tư 7.200 tỷ won (5,5 tỷ USD) để xây dựng một tổ hợp sản xuất khổng lồ ở Arizona. Cơ sở này dự kiến sẽ có công suất sản xuất hàng năm là 27 GGW giờ pin hình trụ cho EV ở Bắc Mỹ và sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt vào năm 2025. Nó cũng sẽ sản xuất pin LFP để sử dụng trong các hệ thống lưu trữ năng lượng bắt đầu từ năm 2026.

Các công ty Nhật Bản cũng đã tìm cách mở rộng sự hiện diện của họ tại Mỹ. Panasonic Holdings Corp., công ty cũng cung cấp pin cho Tesla, cho biết trong bài thuyết trình đưa ra hồi tháng 5 rằng họ sẽ bổ sung các nhà máy mới ở Bắc Mỹ và mở rộng năng lực sản xuất pin ô tô lên gấp bốn lần lên 200 GGW giờ vào tháng 3/2031.

Zhao Jian, Giám đốc dự án cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Toàn cầu Mitsui &; Co. có trụ sở tại Tokyo, cho biết, môi trường địa chính trị ngày càng xấu đi giữa Trung Quốc và Mỹ có nghĩa là việc thiết lập các cơ sở sản xuất địa phương có thể không phải là một cách tốt để các công ty Trung Quốc mở rộng sang thị trường Mỹ. Các công ty Trung Quốc có thể xem xét thiết lập các cơ sở ở các quốc gia đã ký hiệp định thương mại tự do với Mỹ, nhưng điều đó cũng chứa đựng rủi ro vì sự không chắc chắn liên quan đến trợ cấp của Mỹ, một giám đốc bán hàng tại một công ty pin Trung Quốc, cho biết. "Chúng ta đang nói về các khoản đầu tư trị giá hàng tỷ và thậm chí hàng chục tỷ NDT", ông nói.

Có những cách giải quyết khác. Các chuyên gia trong ngành cho biết, sự hợp tác giữa CATL và Ford Motor Co., được chính thức công bố vào tháng 2, có thể là một ví dụ cho các công ty pin khác của Trung Quốc. Ford cho biết, họ có kế hoạch xây dựng một nhà máy sản xuất pin EV trị giá 3,5 tỷ USD ở Michigan bằng cách sử dụng công nghệ được cấp phép từ CATL.

Không giống như một liên doanh truyền thống, thiết kế của quan hệ đối tác Ford-CATL cho phép Ford sở hữu 100% nhà máy, điều này sẽ cấp phép cho công nghệ pin LFP từ CATL. Cấu trúc vốn chủ sở hữu độc đáo này có thể khiến Ford đủ điều kiện nhận lợi ích từ IRA. Nhưng ngay cả thỏa thuận đó cũng bị tấn công chính trị, với việc thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa Marco Rubio kêu gọi Chính quyền Biden loại trừ quan hệ đối tác khỏi các khoản trợ cấp của IRA.

* Những thách thức ở châu Âu

Châu Âu được coi là cởi mở hơn Mỹ đối với các nhà sản xuất pin Trung Quốc, vốn đã khởi xướng một đợt xây dựng nhà máy trong khu vực. Nhưng họ vẫn phải đối mặt với những cơn gió ngược liên quan đến chính sách.

Hồi tháng 12, EU đã đồng ý về một chính sách tạm thời để làm cho pin bền vững hơn trong toàn bộ vòng đời của chúng - từ việc tìm nguồn cung ứng nguyên liệu thô đến tái chế cuối vòng đời. Theo chính sách này, các nhà sản xuất sẽ bị cấm vào thị trường châu Âu trừ khi họ cho thấy họ có thể đáp ứng một loạt các mục tiêu bền vững, bao gồm cả ngưỡng khí thải carbon.

Vào tháng 4/2023, các chính phủ EU đã thông qua luật thuế carbon sẽ bổ sung giá ô nhiễm - dưới dạng thuế quan - đối với nhập khẩu hàng hóa sử dụng nhiều carbon từ các quốc gia có kiểm soát ít nghiêm ngặt hơn về phát thải khí nhà kính. Luật này sẽ bao gồm nhập khẩu từ các ngành công nghiệp bao gồm sắt thép, xi măng, nhôm và phân bón, nhưng dự kiến cuối cùng cũng sẽ bao gồm pin lithium.

Theo Zhao Weijun, Giám đốc điều hành tại Envision AESC và giám sát các hoạt động của công ty tại Trung Quốc, việc tuân thủ hai luật trên có thể đồng nghĩa với chi phí gia tăng trong ngắn hạn, về lâu dài, các công ty có thể mất quyền truy cập vào thị trường châu Âu nếu họ không đáp ứng các mục tiêu được đặt ra trong luật./.

Thành Dương (P/v TTXVN tại Bắc Kinh)