Nigeria trước thách thức an ninh nghiêm trọng

Các phụ huynh đến trường đón học sinh do lo lắng về tệ nạn bắt cóc đang gia tăng tại Nigeria. Ảnh: EPA

Theo báo cáo từ tổ chức tư vấn an ninh SBM Intelligence, từ tháng 6-2024 đến tháng 6-2025, ít nhất 4.722 người đã bị bắt cóc và 762 người thiệt mạng ở Nigeria. Tổng số tiền chuộc mà các nhóm vũ trang đòi trả lên tới khoảng 2,57 tỷ naira (tương đương 1,66 triệu USD). Làn sóng bắt cóc tiếp tục diễn ra trên diện rộng từ tháng 6 đến nay tại các vùng nông thôn và ngoại ô các thành phố lớn, nhắm vào mọi đối tượng gồm học sinh, sinh viên đại học, giáo viên, du khách và cả những người nông dân bình thường.

Vụ việc gần nhất diễn ra tại trường tư thục Cơ Đốc giáo St. Mary thuộc bang Niger khi các tay súng đã bắt giữ 303 trẻ em, một số chỉ mới 10 tuổi và 12 người lớn. Trước các diễn biến phức tạp, khó có khả năng kiểm soát, Liên hợp quốc đã phải ra cảnh báo về “làn sóng bắt cóc hàng loạt” ở Nigeria. Bộ trưởng Quốc phòng nước này Mohammed Badaru Abubakar đã tuyên bố từ chức ngày 1-12.

Các chuyên gia an ninh chỉ ra rằng, cuộc khủng hoảng an ninh tại Nigeria bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó nghèo đói và thất nghiệp được cho là gốc rễ của vấn đề. Bên cạnh đó, Nigeria chỉ có khoảng 370.000 binh sĩ để bảo vệ 220 triệu dân. Lượng lớn trong số này đã được điều động để bảo vệ những nhân vật giàu có và quyền thế. Số quân còn lại phải căng mình để đối mặt cùng lúc với phiến quân Boko Haram ở Đông Bắc, phong trào ly khai ở khu vực Đông Nam và nạn cướp có vũ trang khắp Trung Bắc và Tây Bắc. Vì vậy, nhiều vùng nông thôn xa xôi hầu như không có sự hiện diện của chính quyền, tạo điều kiện cho các nhóm tội phạm hoành hành.

Hiện tại, các nhóm vũ trang ở Nigeria, thường được gọi là "Bandits", hoạt động giống như những tập đoàn tội phạm, sử dụng vũ khí tinh vi và chiến thuật linh hoạt để phục kích, tấn công các cộng đồng, trường học và đường cao tốc. Theo giới quan sát, các vụ bắt cóc không chỉ nhằm mục đích tống tiền mà còn trở thành "công cụ" để các nhóm này thể hiện quyền lực và gây sức ép với chính phủ.

Dù từ khi nhậm chức vào năm 2023, chính phủ của Tổng thống Bola Tinubu đã tiến hành nhiều biện pháp nhằm tăng cường an ninh, quân đội Nigeria đã triển khai những chiến dịch không kích và tấn công vào các căn cứ được cho là của Bandits, tuy nhiên, hiệu quả vẫn còn hạn chế.

Hơn 4.000 vụ bắt cóc trong vòng 1 năm không chỉ là con số. Đó là hàng nghìn gia đình tan nát, hàng nghìn đứa trẻ bị đánh cắp tương lai và hàng nghìn người sống trong sợ hãi triền miên. Hệ thống giáo dục bị tê liệt khi hàng trăm trường học phải đóng cửa vì lo sợ các cuộc tấn công. Kinh tế địa phương bị ảnh hưởng nặng nề. Sự bất an lan rộng đã làm xói mòn niềm tin của người dân vào chính phủ.

Cộng đồng quốc tế, đứng đầu là Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu, đã lên tiếng bày tỏ quan ngại sâu sắc và đề nghị hỗ trợ kỹ thuật, tình báo cho Nigeria. Tuy nhiên, để lập lại trật tự tại quốc gia này, đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa biện pháp quân sự với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm, hòa giải cộng đồng và cải cách hệ thống tư pháp. Bên cạnh đó, Nigeria không thể tiếp tục "chữa cháy" mà cần một chiến lược an ninh quốc gia bài bản và dài hạn.

Tình trạng khủng hoảng an ninh nghiêm trọng tại Nigeria không chỉ gây bất ổn bên trong quốc gia đông dân nhất châu Phi mà còn tạo ra những tác động lan tỏa sâu rộng đối với toàn bộ khu vực Tây Phi và cả lục địa. Với vị thế là nền kinh tế lớn nhất Lục địa đen và sở hữu lực lượng quân sự mạnh nhất khu vực, khi Nigeria bị cuốn vào khủng hoảng nội bộ, khả năng đóng góp của nước này trong các hoạt động chống khủng bố và gìn giữ hòa bình của Cộng đồng Kinh tế Tây Phi (ECOWAS) bị suy yếu.

Thế giới đang theo dõi để xem Nigeria sẽ vượt qua thách thức nghiệt ngã này như thế nào, để trả lại cho hàng triệu công dân của mình quyền cơ bản nhất: Quyền được sống trong an toàn và tự do.

Quỳnh Dương (theo Sky News)