'Nối dài' nhịp trống Chhay–dăm

Các “nghệ nhân nhí” phấn khởi với bài biểu diễn trống Chhay-dăm

Trong Lễ khai mạc Đại hội Thể dục - thể thao phường An Phú năm 2025, sau những tiết mục văn nghệ sôi nổi, chúng tôi được thưởng thức màn múa trống Chhay-dăm đặc sắc. Đây là lần đầu tiên tiếp cận với loại hình nghệ thuật này, chúng tôi chưa thực sự hiểu hết giá trị văn hóa độc đáo của nó. Tuy nhiên, thông qua những bài múa trống, người xem cảm nhận được sự hóm hỉnh, vui tươi và cả sự kỳ công của những thanh niên đồng bào DTTS Khmer, khi họ đang cố gắng giữ gìn loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc mình.

Khi những tiếng trống Chhay-dăm cất lên, mọi người cùng chăm chú theo những nhịp điệu vui tươi kết hợp động tác hình thể hài hước của các bạn trẻ trong đội trống. Chau Thanh (Đội trưởng Đội múa trống Chhay-dăm chùa Tà Ngáo) chia sẻ: “Muốn chơi được trống Chhay-dăm thì phải thực sự đam mê. Trước tiên, phải nắm được kỹ thuật đánh trống cho đúng nhịp. Tiết tấu trong bài biểu diễn khi nhanh, khi chậm nên nhịp trống cũng thay đổi liên tục. Khi đã nắm vững nhịp trống, mới học biểu diễn hình thể kết hợp tiếng trống để nói lên nội dung bài múa”.

Thực tế, người học phải có thời gian tập luyện ít nhất 3 tháng để nắm được kỹ thuật đánh trống Chhay-dăm cơ bản. Để kết hợp nhuần nhuyễn hình thể với nhịp trống, sẽ mất khoảng 1 năm. Với các kỹ thuật khó, đòi hỏi phải kỳ công hơn. “Đội trống Chhay-dăm chùa Tà Ngáo có 18 bạn với độ tuổi từ 13 - 18. Bạn nào yếu nhất cũng đã theo học hơn nửa năm nên cũng tham gia được các bài biểu diễn. Có những bài khó, chúng em phải tập hàng tháng mới đi biểu diễn cho mọi người xem. Múa trống Chhay-dăm đòi hỏi sức khỏe, sự dẻo dai nên chủ yếu các bạn nam mới tham gia được” - Chau Thanh cho biết thêm.

Chau Thanh cũng cho hay, bản thân đã đi “học nghề” ở huyện Cầu Kè (tỉnh Trà Vinh) cách đây 5 năm. Sau đó, Chau Thanh trở về quê hương Tịnh Biên hướng dẫn lại các bạn khác trong sóc Tà Ngáo. Dần dần, Đội trống Chhay-dăm chùa Tà Ngáo hình thành với sự quan tâm, hỗ trợ của ngành chuyên môn cùng chính quyền địa phương. Đến nay, Đội trống Chhay-dăm chùa Tà Ngáo đã có nhiều dịp hoạt động, góp phần gìn giữ loại hình nghệ thuật độc đáo này của đồng bào DTTS Khmer vùng Bảy Núi.

Chăm chú theo dõi bài biểu diễn, nhiều khán giả bật cười sảng khoái. Điều này cho thấy sự gần gũi, dễ hiểu của loại hình nghệ thuật múa trống Chhay-dăm trong đời sống người dân vùng Bảy Núi. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Nhậm (ngụ phường An Phú) vui vẻ: “Tôi chưa hiểu nhiều về văn hóa Khmer, nhưng được xem các cháu biểu diễn lại thấy rất vui. Nếu mình hiểu rõ hơn nội dung bài múa, có thể sẽ cảm nhận đầy đủ cái hay của múa trống Chhay-dăm. Tôi nghĩ, để múa được những bài này, các cháu phải tập luyện rất vất vả. Từ việc đánh trống sao cho đều nhịp đến các động tác hình thể uyển chuyển, đẹp mắt để kể về câu chuyện nào đó trong văn hóa Khmer, đòi hỏi sự kỳ công rất nhiều”.

Trong những bài múa của Đội trống Chhay-dăm chùa Tà Ngáo, người xem thấy xuất hiện các nhân vật quen thuộc của văn hóa đồng bào DTTS Khmer, như: Chằn, chằn chim, chằn khỉ. Tất cả toát lên vẻ nghênh ngang, ngạo nghễ đặc trưng, kết hợp với các tình huống gây cười khiến cho bài múa vô cùng thu hút. “Em sẽ cố gắng gìn giữ, duy trì loại hình múa trống Chhay-dăm và dạy lại cho nhiều em nhỏ khác để giữ gìn nghệ thuật truyền thống dân tộc mình. Em mong sẽ có nhiều dịp biểu diễn phục vụ bà con khắp nơi, để mọi người biết đến múa trống Chhay-dăm nhiều hơn” - Chau Thanh mong mỏi.

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh An Giang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp cùng các vị chức sắc, uy tín trong đồng bào DTTS Khmer cùng chính quyền địa phương tổ chức 2 lớp truyền dạy trống Chhay-dăm cho gần 50 học viên trên địa bàn xã Ô Lâm (huyện Tri Tôn) và phường An Phú (TX. Tịnh Biên).

Trưởng phòng Quản lý văn hóa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) Bùi Thị Phương Mai thông tin: “Chúng tôi muốn thông qua lớp truyền dạy trống Chhay-dăm cho thanh niên Khmer, khơi dậy niềm đam mê với loại hình nghệ thuật này để làm cơ sở nhân rộng, phát triển trong thời gian tới. Mong rằng, các vị sư sãi, chức sắc và địa phương tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện để các đội trống Chhay-dăm hoạt động nhiều hơn, thu hút nhiều bạn trẻ gắn bó với loại hình nghệ thuật truyền thống này của đồng bào DTTS Khmer trong tương lai”.

Múa trống Chhay-dăm của đồng bào DTTS Khmer thường được biểu diễn trong dịp Tết Chol Chnam Thmay, lễ Dolta, Ook om bok hoặc các dịp thu hoạch mùa màng bội thu… Đây cũng là cách để gắn kết cộng đồng, thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên và các vị thần trong tâm thức đồng bào DTTS Khmer. Đồng thời, truyền đạt giá trị lịch sử và tinh thần đoàn kết trong cộng đồng cho thế hệ trẻ Khmer.

THANH TIẾN