Nông nghiệp Việt Nam sẽ mất cơ hội nếu không kiểm soát tiêu chuẩn carbon

Tại buổi tập huấn “Nâng cao năng lực truyền thông báo chí về trung hòa carbon” diễn ra tại Nghệ An chiều 15-10, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ NN&MT) cho biết sau khi Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26, nhiều địa phương trên cả nước đã chủ động đưa các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm.

Tài chính xanh, tín dụng xanh đang được đẩy mạnh

Đặc biệt, có nhiều địa phương xây dựng chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn cập nhật, đôn đốc các cơ sở phát thải khí nhà kính trên địa bàn phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo quy định.

Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, cho biết để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế thúc đẩy mô hình carbon thấp, kinh tế tuần hoàn...

Một số địa phương đã tiên phong chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, áp dụng các công nghệ kỹ thuật sản xuất tiên tiến. Điển hình là Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Cùng đó, hoạt động bảo vệ và phát triển rừng ngày càng được chú trọng. Việc thực hiện các dự án điện năng lượng tái tạo tại các địa phương được đẩy mạnh, đặc biệt tại các địa phương có điều kiện tự nhiên phù hợp như Cần Thơ, Cà Mau, Vĩnh Long, Khánh Hòa, Lâm Đồng…

Theo ông Quang, từ khung chính sách về trung hòa carbon tại Việt Nam và các chỉ đạo của cả hệ thống chính trị, vấn đề phát triển tài chính xanh, tín dụng xanh đã được đẩy mạnh.

Các ngân hàng thương mại đã phát triển các chính sách mới nhằm đẩy mạnh các sản phẩm tín dụng xanh đến với khách hàng. Năm 2024, dư nợ tín dụng xanh cuối kỳ của một số ngân hàng thương mại đạt gần 190.000 tỉ đồng. Tính đến tháng 7-2025, HSBC Việt Nam đã thu xếp được 2,67 tỉ USD trong tổng số 12 tỉ USD đã cam kết hỗ trợ Việt Nam đến năm 2030.

Cùng với cơ quan nhà nước, nhiều doanh nghiệp cũng tham gia tích cực vào vấn đề trung hòa carbon và có nhiều thành tựu nổi bật.

Theo TS. Nguyễn Tuấn Quang, hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến trung hòa carbon đã được ban hành khá đầy đủ và kịp thời trong thời gian qua, tạo nền tảng cho việc triển khai các cam kết về biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần tiếp tục triển khai một số nhóm giải pháp trọng tâm.

Đó là hoàn thiện cơ chế, chính sách đồng bộ nhằm thúc đẩy mô hình carbon thấp, kinh tế tuần hoàn; áp dụng hiệu quả các công cụ định giá carbon, bao gồm thuế carbon, sàn giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, kết nối với thị trường khu vực và thế giới.

Việt Nam cần có chính sách khuyến khích đầu tư, huy động nguồn lực tài chính từ khu vực tư nhân để phục vụ công tác ứng phó với biến đổi khí hậu. Khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ sản xuất theo hướng phát thải thấp, phát triển các giải pháp công nghệ mới, nhiên liệu sạch. Cùng với đó là vai trò của truyền thông trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội về việc thực hiện cam kết Net Zero.

Không chủ động kiểm soát, nông nghiệp Việt Nam sẽ mất cơ hội

Dưới góc nhìn khoa học, PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp cho rằng, việc nhận diện, đo đạc và quản lý phát thải khí nhà kính là yêu cầu tất yếu nếu Việt Nam muốn hướng tới nền nông nghiệp xanh, bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.

PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp phát biểu tại sự kiện.

“Các đối tác lớn như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ đều đặt tiêu chuẩn carbon làm hàng rào kỹ thuật. Nếu không chủ động kiểm soát, nông nghiệp Việt Nam sẽ mất cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, PGS.TS Mai Văn Trịnh khẳng định.

Để giảm phát thải, các giải pháp cụ thể trong canh tác lúa được Viện Môi trường Nông nghiệp nghiên cứu và ứng dụng như: Điều chỉnh chế độ nước (tưới khô ướt xen kẽ), bón phân hữu cơ hợp lý, tận dụng rơm rạ cho sản xuất phân compost hoặc than sinh học thay vì đốt bỏ.

Một hướng đi triển vọng là áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, qua đó rơm rạ sau thu hoạch được tái chế thành nguyên liệu trồng nấm, phân hữu cơ hoặc biochar. Mô hình “CARICE” (Circular in Rice Production) do nhóm của PGS.TS Mai Văn Trịnh phát triển đã chứng minh khả năng giảm phát thải tới 40% so với phương thức canh tác truyền thống.

PGS.TS Mai Văn Trịnh cũng nhấn mạnh vai trò của hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) trong quản trị carbon hiện đại. Ông cho biết, từ năm 2025, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn thí điểm vận hành thị trường carbon trong nước theo Quyết định 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.

Giai đoạn 2025–2028 sẽ thử nghiệm, trước khi sàn giao dịch carbon chính thức đi vào hoạt động từ năm 2029. Thị trường này cho phép các tổ chức, doanh nghiệp có thể trao đổi, mua bán “tín chỉ carbon” - đơn vị được quy đổi tương đương với 1 tấn CO₂ giảm phát thải.

Theo PGS.TS Mai Văn Trịnh, nếu làm tốt MRV và tham gia thị trường carbon, nông nghiệp Việt Nam không chỉ góp phần thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050, mà còn mở ra nguồn thu mới từ tín chỉ carbon, giúp nông dân và doanh nghiệp có thêm động lực đầu tư vào sản xuất xanh.

AN HIỀN