PGS-TS Trần Đình Thiên: Đáng lo ngại khi DN giải thể tăng, DN thành lập mới 'trồi sụt'

Năm 2024 khép lại với những con số ấn tượng của nền kinh tế Việt Nam. GDP tăng 7,09%, quy mô nền kinh tế đạt 476,3 tỉ USD; lạm phát duy trì ở mức 3,63%. Xuất khẩu vượt 800 tỉ USD, thặng dư thương mại đạt 25 tỉ USD. Thu ngân sách nhà nước đạt trên 2 triệu tỉ đồng. Thu hút vốn đầu tư nước ngoài đạt hơn 38 tỉ đồng.

Việt Nam tiếp tục thu hút các “đại bàng” công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Ngành du lịch phục hồi mạnh mẽ với lượng khách quốc tế tăng 39%, doanh thu tăng 24%.

Bên cạnh đó, trong năm 2024, Việt Nam cũng ghi nhận những “biến cố đột phá”. Dự án đường dây 500kV mạch 2 hoàn thành, thể hiện tinh thần “không gì là không thể”.

Đánh giá bức tranh kinh tế khá tươi sáng, ông Trần Đình Thiên còn cho rằng sự thay đổi lãnh đạo cấp cao nhưng vẫn duy trì được sự ổn định, tạo động lực, khí thế mới.

“Những thông điệp mới như: “Kỷ nguyên vươn mình”, “điểm nghẽn”, “tự quyết, tự làm…”; việc cải cách bộ máy được triển khai nhanh chóng theo hướng làm thật, làm luôn, tổng thể truyền cảm hứng mạnh mẽ”, ông Thiên nói.

PGS-TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

Tuy nhiên, theo ông Thiên, dù nền kinh tế ghi nhận tăng trưởng tích cực, thị trường bất động sản có dấu hiệu phục hồi, song DN vẫn đối diện nhiều thách thức.

Cụ thể, năm 2024, có 233.400 DN đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động, tăng 7,1% so với năm trước. Tuy nhiên, số DN rút lui khỏi thị trường cũng tăng 14,7%, lên 197.900 DN. Riêng tháng 1.2025 vừa qua, số DN thành lập mới và quay lại hoạt động đạt 33.400, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước, trong khi số DN rút lui đạt 58.300, tăng 8,1%.

“DN giải thể tăng nhiều trong khi số lượng thành lập mới “trồi sụt”. Đây là xu hướng đáng lo ngại. Hiện tượng này đã diễn ra suốt từ giai đoạn COVID-19 đến nay”, ông Thiên nói.

Trong khi đó, ông Thiên cho hay, nhìn ra thế giới, kinh tế Trung Quốc lại đối diện nhiều bất định với tốc độ tăng trưởng kinh tế suy giảm mạnh, khó đoán định.

Chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên cũng nêu, Việt Nam đang đứng trước một vận hội mới với mục tiêu tăng trưởng GDP từ 7 - 7,7%, Thủ tướng đề xuất mức từ 8% trở lên và hướng tới tăng trưởng hai con số. Tính đặc thù của cơ hội lần này là rất rõ.

Tuy nhiên, nền kinh tế cũng đối mặt với nhiều thách thức khi thế giới biến động khó lường, chiến tranh và chiến tranh thương mại kéo dài, cung vẫn khan hiếm, bài toán nợ trái phiếu DN vẫn còn, trong khi mặt bằng giá cả duy trì ở mức cao.

Đặt câu hỏi rằng đối với Việt Nam, mục tiêu và hướng đi là gì? Ông Thiên cho rằng mục tiêu cao đòi hỏi cách tiếp cận khác thường.

Theo đó, để hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam đặt mục tiêu và hướng đi trong năm 2025 là tập trung phát triển kinh tế số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và kinh tế xanh. Điều này đòi hỏi phải xây dựng năng lực mới về trí tuệ, sáng tạo, dữ liệu số, phát triển DN hiện đại, đồng thời tiếp cận thị trường theo hướng cạnh tranh, công khai minh bạch, chuyên nghiệp và đề cao trách nhiệm cá nhân.

Ngoài ra, Việt Nam cam kết hành động quyết liệt trong kỷ nguyên vươn mình với nhiều chiến lược quan trọng như triển khai thực hiện quy hoạch quốc gia với tầm nhìn, cách tiếp cận mới; tăng cường hợp tác với các cường quốc, mời gọi các tập đoàn công nghệ cao hàng đầu thế giới, ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông đi trước làm tiền đề để phát triển đô thị. Chính phủ cũng chú trọng cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ DN, thử nghiệm cơ chế “khoán tăng trưởng GRDP” vào năm 2025 và tháo gỡ điểm nghẽn thể chế nhằm tạo động lực phát triển.

“Việt Nam hiện nay có cam kết rất cao trong nhiều mục tiêu, đòi hỏi phải hành động kiểu khác để có thể thực hiện cam kết”, ông Thiên nói.

Theo ông Thiên, trong 40 năm đổi mới, với kỷ lục cao nhất là 9,5% vào năm 1995 và 9,3% vào năm 1996, ngoài ra Việt Nam chưa từng đạt mức tăng trưởng GDP hai con số. Tương ứng với đó là diễn biến thăng - trầm trong chu kỳ 30 năm của thị trường bất động sản, thị trường bùng lên nhiều lần giúp nền kinh tế thăng hoa, DN tích lũy vốn rất tốt.

“Cấu trúc phát triển tới thay đổi, như từ không gian mặt đất sang không gian ngầm, không gia biển, không gian vũ trụ, không gian số... mở ra cơ hội cho tăng trưởng, tuy nhiên điều quan trọng là năng lực thực thi, triển khai đến đâu”, ông Thiên nêu.

Trong bối cảnh đầy biến động, ông Thiên cho rằng việc hiện thực hóa các mục tiêu tham vọng đòi hỏi quyết tâm chính trị mạnh mẽ, chính sách linh hoạt và sự đồng hành của DN nhằm tạo nền tảng vững chắc cho một kỷ nguyên phát triển vượt bậc.

Lam Thanh