Phải có lộ trình chi tiết về sắp xếp lại hệ thống các trường đại học

Kỳ họp thứ 10 - Quốc hội Khóa XV sẽ xem xét, cho ý kiến về Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ giúp tháo gỡ những “nút thắt” tồn tại, mở ra không gian khoáng đạt cho sự phát triển của giáo dục đại học, định hình diện mạo giáo dục đại học Việt Nam trong giai đoạn sắp tới.

Để phân tích kỹ hơn về sự cần thiết, ý nghĩa của việc ban hành Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Báo Đại biểu Nhân dân đã có cuộc trao đổi với Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hải Phòng.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hải Phòng

Giáo dục đại học là trung tâm, then chốt để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

- Thưa Đại biểu, bà nhìn nhận như thế nào về sự cần thiết của việc sửa đổi Luật giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay là vô cùng cần thiết và là một xu thế tất yếu. Điều này xuất phát từ ba lý do.

Thứ nhất là cơ sở chính trị, pháp lý rất vững chắc. Trong quan điểm phát triển giáo dục và đào tạo, Đảng, Nhà nước ta coi giáo dục đại học là trung tâm và then chốt để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Mới đây, hai Nghị quyết rất quan trọng: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; cùng Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo cũng đều xác định giáo dục đại học là khâu trọng tâm, then chốt và có vai trò rất quyết định trong phát triển nguồn nhân lực cao của đất nước.

Lý do thứ hai xuất phát từ cơ sở thực tiễn. Trong giai đoạn 2026 - 2030 sắp tới, Chính phủ xác định rằng nền tảng cho sự phát triển kinh tế xã hội chính là chuyển đổi số, là nền kinh tế tri thức. Nếu muốn phát triển chuyển đổi số, muốn phát triển nền kinh tế tri thức, chắc chắn chúng ta phải coi trọng giáo dục đại học, phải phát triển giáo dục đại học cho ngang tầm với nhiệm vụ mới.

Thứ ba, việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học được thực trên trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm thực tiễn những năm qua. Chúng ta đã thực hiện Luật Giáo dục đại học 2013 được 13 năm rồi, Luật sửa đổi ban hành năm 2018 cũng đã có hơn 7 năm để thực hiện. Trong quá trình thực hiện, có nhiều thuận lợi nhưng cũng phát sinh rất nhiều khó khăn, vướng mắc. Vì vậy, việc xem xét sửa đổi Luật Giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay là hoàn toàn phù hợp.

Sinh viên một trường đại học trong lễ tốt nghiệp

Dự thảo Luật tạo hành lang pháp lý để phát triển đại học số

- Bà đánh giá những chính sách đột phá nào từ Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục đại học, qua đó nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của đất nước thời kỳ đổi mới?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 - Quốc hội Khóa XV đã nêu ra được 5 nhóm nhiệm vụ mới so với Luật hiện hành. Tuy nhiên, tôi vô cùng quan tâm đến 2 nhóm nhiệm vụ mới.

Nhóm thứ nhất là Dự thảo Luật tạo được hành lang pháp lý tương đối đầy đủ để phát triển đại học số. Giáo dục đại học trên không gian số là yêu cầu bắt buộc trong thời kỳ mới, đặc biệt là khi chúng ta đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, như Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nêu.

Khi phát triển đại học số sẽ tạo nên một không gian mở, có thể nói là “không gian vô tận” cho giáo dục đại học, không còn phụ thuộc vào không gian vật lý của các trường. Đi kèm với phát triển đại học số, chúng ta cũng hoàn thiện được hạ tầng số cho phát triển giáo dục đại học.

Nhóm chính sách thứ hai là việc thay đổi cơ cấu tài chính cho giáo dục đại học. Theo đó, chúng ta không giao tài chính cho giáo dục đại học theo cách quân bình vào số lượng đầu vào, mà giao cơ chế tài chính cho giáo dục đại học căn cứ vào kết quả đầu ra.

Đơn cử như số lượng sinh viên tốt nghiệp có việc làm đúng với chuyên ngành đào tạo, mức lương của sinh viên khi ra trường, cũng như những chỉ số liên quan đến ứng dụng khoa học công nghệ, nghiên cứu khoa học,.... Nếu giao kinh phí cho các trường đại học theo chỉ số đầu ra như trên, bắt buộc các trường phải tập trung vào khâu nâng cao chất lượng. Đây sẽ là một cú hích để giáo dục đại học nâng cao về mặt chất lượng, hơn là việc giao kinh phí bình quân.

Tôi cho rằng đây cũng là hai nhóm chính sách cốt lõi để chúng ta phát triển giáo dục đại học đúng với xu thế của thời đại, đáp ứng yêu cầu hiện nay.

Việc sắp xếp lại hệ thống các trường đại học phải có lộ trình cụ thể

- Bà có đề xuất/góp ý nào để các chủ trương, chính sách này khi triển khai sẽ phát huy được hiệu quả?

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng hệ thống các chính sách được đưa ra trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) lần này khá thuyết phục, chi tiết và đáp ứng được nhu cầu hiện tại. Tuy nhiên để làm được điều này cần tập trung vào hai vấn đề chính.

Vấn đề thứ nhất là phải có lộ trình khẩn trương nhưng chi tiết về việc sắp xếp lại hệ thống các trường đại học trong cả nước. Hiện nay, hệ thống các trường đại học của chúng ta còn tồn tại khá nhiều, với những cơ quan quản lý khác nhau. Ví dụ như trường đại học được quản lý bởi các Bộ Ngành, rồi các địa phương cũng quản lý.

Hệ thống trường đại học quá nhiều dẫn đến sự chồng chéo trong công tác tuyển sinh, trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ. Vì vậy, nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học vẫn còn rất dàn trải.

Bên cạnh đó, do có quá nhiều trường nên một số trường đã hạ thấp tiêu chí tuyển sinh, dẫn đến chất lượng giáo dục đại học và chất lượng đầu ra không đảm bảo. Tôi cho rằng vấn đề tiên quyết là phải sắp xếp lại hệ thống các trường đại học trên toàn quốc. Việc sắp xếp cần hoàn thiện sớm và phải có lộ trình cụ thể.

Thứ hai, cơ chế tự chủ đại học cũng cần được thể chế hóa một cách kịp thời. Việc đổi mới cơ cấu tài chính cho đại học, giao phần kinh phí cho giáo dục đại học căn cứ vào chất lượng đầu ra cần khẩn trương đẩy mạnh. Theo tôi, đây chính là động lực để giáo dục đại học có thể bứt phá.

Một điểm quan trọng nữa mà tôi muốn nhấn mạnh là bên cạnh cơ chế tài chính cho giáo dục đại học, chúng ta cần quan tâm hết sức đến những chính sách vượt trội để thu hút và ưu đãi nhân tài trong giáo dục đại học. Đặc biệt, cơ chế, chính sách thu hút và ưu đãi nhân tài phải gắn với những chuẩn liêm chính học thuật.

Nếu những chế độ, chính sách được ban hành không gắn với việc nâng cao chuẩn liêm chính học thuật thì nhiều khi cũng rất khó tìm được nhân tài thực sự để ưu đãi.

Đó là những vấn đề mà tôi cho rằng cần tập trung trước nhất để đưa những chính sách về giáo dục đại học, phát triển giáo dục đại học vào cuộc sống một cách sớm nhất và hiệu quả nhất.

- Trân trọng cảm ơn bà đã chia sẻ!

Nguyễn Liên