Quy mô xuất nhập khẩu Việt Nam thay đổi ra sao sau 30 năm

Ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu chia sẻ về thành tựu xuất nhập khẩu 30 năm.

Những thành tựu về hội nhập kinh tế quốc tế, thể hiện qua quy mô xuất nhập khẩu cả nước trong 30 năm qua (1995 - 2025) được khái quát thông qua những số liệu hết sức ấn tượng.

Những con số "biết nói".

Thông tin về thành tựu xuất nhập khẩu Việt Nam 30 năm và triển vọng giai đoạn tới tại tọa đàm "Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu cao về bền vững", sáng 16/12, ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đã nêu những con số "biết nói".

Năm 1995, thời điểm Việt Nam gia nhập ASEAN, quy mô xuất nhập khẩu nước ta chỉ khiêm tốn 13,4 tỷ USD, đã tăng lên con số 786,9 tỷ USD vào cuối năm 2024 (tương đương tăng 58,7 lần trong 29 năm), 11 tháng năm 2025 đạt gần 840 tỷ USD, dự kiến cán mốc khoảng 920 tỷ USD vào cuối năm nay.

"Mốc 30 năm kể từ 1995 không chỉ mang ý nghĩa về thời gian, mà còn là dấu mốc đặc biệt của tiến trình hội nhập. Năm 1995 là thời điểm Việt Nam gia nhập ASEAN, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia thương mại toàn cầu một cách bình đẳng, có trách nhiệm, nghĩa vụ nhưng cũng được hưởng quyền lợi”, ông Hải nhấn mạnh.

Từ điểm xuất phát khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu còn rất thấp, sau 30 năm, hoạt động xuất nhập khẩu có sự thay đổi mạnh mẽ, đồng hành với tiến trình hội nhập và mở cửa của nền kinh tế.

Cụ thể, năm 2009, quy mô xuất nhập khẩu vượt 100 tỷ USD, đến cuối 2011 trên 200 tỷ USD, năm 2015 là 327 tỷ USD, rồi tiến lên 400-500 tỷ USD giai đoạn 2017-2019. Đặc biệt, chỉ trong thời gian ngắn, Việt Nam tiếp tục vượt các mốc 600-700 tỷ USD giai đoạn 2021-2022.

“Năm 2025 là một năm hết sức đặc biệt, khi chúng ta lần lượt vượt qua hai mốc là 800 tỷ USD và hơn 900 tỷ USD”, ông Hải nhấn mạnh và khẳng định đây là “kỷ lục kép” của xuất nhập khẩu Việt Nam.

Từ nhập siêu lớn đến xuất siêu liên tục 10 năm

Việt Nam đã gia nhập nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất thế giới.

Không chỉ tăng trưởng ấn tượng về quy mô xuất nhập khẩu, dấu ấn của hoạt động ngoại thương là sự chuyển mình của cán cân thương mại từ nhập siêu sang xuất siêu.

Theo ông Trần Thanh Hải, trong giai đoạn trước năm 2010, Việt Nam thường xuyên nhập siêu, “thậm chí có những thời điểm nhập siêu rất sâu”, thì 2012 là mốc quan trọng khi cán cân thương mại bắt đầu cân bằng và nhích sang xuất siêu.

Còn từ năm 2016 đến nay, liên tục trong vòng 10 năm, Việt Nam duy trì trạng thái xuất siêu, với kỷ lục 28 tỷ USD vào năm 2023.

"Nói đến xuất nhập khẩu là phải nói đến cán cân thương mại. Việc duy trì mức xuất siêu liên tiếp 10 năm gần đây cho thấy xuất nhập khẩu không chỉ mở rộng về lượng mà còn góp phần tích cực cho ổn định kinh tế vĩ mô, qua đó góp phần quan trọng tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực lên tỷ giá và củng cố dự trữ ngoại hối quốc gia", ông Hải chia sẻ.

Xuất siêu gia tăng liên tục là bởi kim ngạch xuất khẩu có sự bứt tốc mạnh mẽ hơn nhập khẩu sau từng năm. Theo đó, nếu như năm 2008, xuất khẩu mới đạt trên 50 tỷ USD, năm 2012 trên 100 tỷ USD, năm 2017 trên 200 tỷ USD, năm 2021 trên 300 tỷ USD, năm 2024 trên 400 tỷ USD và dự kiến năm 2025 chinh phục trên 470 tỷ USD.

Mổ xẻ kỹ hơn về cơ cấu hàng hóa, không khó để nhận thấy, các nhóm hàng xuất khẩu lớn nhất hiện nay vẫn là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; điện thoại và linh kiện, bên cạnh các ngành truyền thống như dệt may, da giày, gỗ và sản phẩm gỗ.

Nhìn vào cơ cấu xuất khẩu và nhập khẩu phản ánh khá rõ thực tế của các ngành hàng là nhập khẩu nhiều linh kiện, bán thành phẩm để lắp ráp rồi xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu chủ yếu do doanh nghiệp FDI nắm giữ, cùng với đó, cả xuất khẩu lẫn nhập khẩu còn tập trung quá lớn vào một số thị trường, tiềm ẩn nhiều rủi ro khi có biến động.

Để xuất khẩu tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tới, ông Trần Thanh Hải cho rằng, Việt Nam cần đặc biệt chú trọng phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, có khả năng cung ứng nguyên liệu, linh kiện và bán thành phẩm cho các ngành xuất khẩu chủ lực. Việc từng bước giảm phụ thuộc vào nhập khẩu đầu vào không chỉ giúp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, mà còn tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc bên ngoài và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng.

“Khi chủ động được sản xuất, làm chủ công nghệ, có nghiên cứu-phát triển, chúng ta mới có thể nói tới việc gia tăng giá trị thực sự trong xuất khẩu”, ông Hải nói.

Cùng với đó là đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao từ các thị trường nhập khẩu liên quan đến phát triển bền vững, xanh hóa toàn chuỗi cung ứng, chứ không chỉ riêng từng mắt xích, đây là những yêu cầu bắt buộc, không còn là xu hướng; đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, tận dụng kênh xuất khẩu trực tuyến, xây dựng thương hiệu nông sản gắn với truy xuất nguồn gốc...

Hải Yến