Rạn nứt vì dầu Nga, quan hệ Mỹ - Ấn rơi vào thế đối đầu chiến lược?

Theo các nguồn thạo tin, khi quan hệ Mỹ - Ấn rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, những phát ngôn ngày càng gay gắt từ Tổng thống Mỹ Donald Trump và cố vấn kinh tế hàng đầu của ông đã khiến tình hình thêm căng thẳng, làm phức tạp nỗ lực hàn gắn quan hệ.

Peter Navarro, một trong những cố vấn lâu năm và thân tín nhất của ông Trump, liên tục công kích Ấn Độ và Thủ tướng Narendra Modi. Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg News tuần trước, ông Navarro gọi xung đột Nga - Ukraine là “cuộc chiến của ông Modi”. Ngày hôm sau, ông viết trên X rằng Ấn độ đang giúp Nga né tránh các lệnh trừng phạt dầu mỏ của phương Tây.

Từ trái sang: Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Thiên Tân, Trung Quốc, ngày 1/9/2025. Ảnh: Pool/Reuters

Trong khi đó, Ngoại trưởng Marco Rubio và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer lại nỗ lực giải quyết thế bế tắc ngoại giao. Theo các nguồn tin, họ đã trình lên Tổng thống Trump một đề xuất thỏa thuận thương mại với Ấn Độ, trong đó New Delhi sẵn sàng giảm đáng kể thuế quan áp với hàng hóa Mỹ – một nhượng bộ lớn trong bất đồng thương mại kéo dài. Tuy nhiên, ông Trump bác bỏ vì cho rằng Ấn Độ chưa cam kết giảm mua dầu Nga.

“Ấn Độ mua phần lớn dầu và vũ khí từ Nga, rất ít từ Mỹ. Họ đã đề nghị giảm thuế quan xuống bằng 0, nhưng đã quá muộn”, ông Trump viết trên Truth Social ngày 1/9, đồng thời gọi quan hệ kinh tế Mỹ - Ấn là “một thảm họa hoàn toàn một chiều”.

Trong một tuyên bố với báo chí, Phó thư ký báo chí Nhà Trắng Anna Kelly khẳng định: “Tổng thống Trump và Thủ tướng Modi có mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau, và các nhóm từ cả hai nước vẫn duy trì trao đổi chặt chẽ về toàn bộ ưu tiên trong quan hệ đối tác chiến lược”.

Bộ Ngoại giao Mỹ cũng nhấn mạnh: “Ấn Độ cần làm nhiều hơn để giải quyết các quan ngại thương mại của Mỹ. Chúng tôi đang hành động như một tập thể thống nhất để bảo vệ người lao động và lợi ích Mỹ”.

Ấn Độ xoay trục sang Nga và Trung Quốc

Trong khi đó, sự chỉ trích ngày càng gay gắt của ông Trump và ông Navarro đã khiến dư luận Ấn Độ thêm phẫn nộ, đặc biệt sau khi Washington tăng thuế với hàng hóa nước này lên 50% hồi tháng trước để trừng phạt việc New Delhi mua dầu Nga. Các cựu quan chức và nhà phân tích cảnh báo, những phát biểu của ông Navarro có thể kích động làn sóng phản đối Mỹ tại Ấn Độ, gây hệ lụy lâu dài.

“Đây không phải tình huống mà các nhà hoạch định hiện nay của Ấn Độ từng đối mặt”, ông Pankaj Saran, cựu Phó Cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ, nhận định.

Trong khi mối quan hệ cá nhân từng được ông Modi dày công vun đắp với ông Trump rạn nứt, Thủ tướng Ấn Độ đã tăng cường tiếp cận các đối thủ địa chính trị chính của Mỹ. Tuần này, ông tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Trung Quốc – lần đầu tiên sau 7 năm.

Theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Ấn Độ, trong cuộc gặp song phương, ông Modi và ông Tập “tái khẳng định hai nước là đối tác phát triển chứ không phải đối thủ” và “quan hệ song phương không nên bị nhìn qua lăng kính của nước thứ ba” – một thông điệp rõ ràng gửi tới Washington.

Ở trong nước, ông Modi cũng tỏ rõ lập trường cứng rắn. Sau khi ông Trump tuyên bố tăng thuế, Thủ tướng Ấn Độ khẳng định sẵn sàng “trả giá đắt” để bảo vệ nông dân, ngư dân và công nhân ngành sữa – lực lượng chiếm đa số lao động nước này. Trong bài phát biểu nhân Ngày Độc lập, ông nhấn mạnh tinh thần tự cường của Ấn Độ: “Thật bất hạnh khi sự phụ thuộc trở thành thói quen”.

Quan hệ xấu đi, đàm phán bế tắc

Quan hệ Mỹ - Ấn xấu đi đặc biệt từ mùa xuân, sau cuộc đối đầu quân sự ngắn ngủi giữa Ấn Độ và Pakistan. Ông Trump nhiều lần khẳng định đã “thành công” trong việc làm trung gian dàn xếp ngừng bắn giữa hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân. New Delhi bác bỏ, khẳng định mọi vấn đề với Islamabad chỉ được giải quyết song phương.

Người phát ngôn Nhà Trắng Kelly tuyên bố: “Nhờ tập trung vào hòa bình, Tổng thống Trump đã thành công trong việc thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5”.

Trong khi đàm phán thương mại bế tắc, ông Navarro nổi lên là người chỉ trích Ấn Độ mạnh mẽ nhất. Ông cáo buộc việc New Delhi mua dầu Nga đã góp phần kéo dài xung đột ở Ukraine. Trong một bài viết trên Financial Times ngày 18/8, ông viết: “Nếu Ấn Độ muốn được đối xử như đối tác chiến lược của Mỹ, họ cần hành động đúng như vậy”.

Ông Chietigj Bajpaee, chuyên gia về Nam Á tại Viện Chatham House, cảnh báo những lời công kích này “thực sự khiến New Delhi khó chịu” và có thể khiến Ấn Độ giảm hợp tác với Washington trong các lĩnh vực trọng yếu như quốc phòng.

Một quan chức Mỹ thừa nhận các phát biểu của ông Navarro “không có lợi” nhưng khẳng định ông không tham gia trực tiếp vào đàm phán với Ấn Độ. Bộ Ngoại giao Mỹ được giao nhiệm vụ ổn định quan hệ với New Delhi, song hiệu quả còn hạn chế.

Trên mạng xã hội, Đại sứ quán Mỹ tại Ấn Độ viết rằng “quan hệ Mỹ - Ấn tiếp tục đạt đến những tầm cao mới – một mối quan hệ định hình thế kỷ 21”, nhưng ngay lập tức vấp phải chỉ trích gay gắt. Ông Sujeet Kumar, nghị sĩ đảng BJP cầm quyền, phản bác: “Một mặt các ông nói về tình hữu nghị bền vững; mặt khác, quan chức ở Washington lại chỉ trích chúng tôi gần như hàng ngày”.

Dầu mỏ Nga – “nút thắt” khó gỡ

Giới phân tích cho rằng việc Mỹ tập trung vào dầu mỏ Nga đã chạm đến điểm nhạy cảm. Ấn Độ chỉ tăng mua dầu của Moscow sau khi chiến sự Ukraine bùng nổ. Khi đó chính Mỹ cũng khuyến khích động thái của Ấn Độ để ổn định thị trường năng lượng toàn cầu.

Theo dữ liệu của công ty theo dõi vận tải biển Kpler, từ năm 2023, Ấn Độ trở thành khách hàng lớn nhất mua dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển.

“Ấn Độ mua dầu từ Nga vì họ được hưởng mức chiết khấu lớn. Mỹ không thể giải quyết triệt để vấn đề này”, ông Petras Katinas, nhà phân tích năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch, cho biết.

Chính quyền Tổng thống Trump đang “coi dầu mỏ và thương mại của Nga là hai vấn đề riêng biệt”, vị quan chức Mỹ cho biết, “nhưng rõ ràng là có thiện chí ở đây, và việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu mỏ của Nga không giúp ích gì”.

Tuy nhiên, Ấn Độ không có dấu hiệu sẽ giảm nhập khẩu dầu Nga. Bộ trưởng Dầu mỏ Hardeep Singh Puri cho rằng Ấn Độ “không vi phạm quy định nào” và đã “góp phần ngăn giá dầu toàn cầu leo thang”.

Tháng 8 vừa qua, nhập khẩu dầu Nga của Ấn Độ giảm 24% so với tháng trước, trong khi nhập khẩu từ Mỹ tăng 129%. Song giới chuyên gia cho rằng còn “quá sớm” để rút ra kết luận.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo NY Times, Reuters