Rootkit - 'Kẻ giấu mặt' nguy hiểm trên thiết bị di động

Rootkit là gì và hoạt động ra sao?

Rootkit không đơn giản là một phần mềm độc hại thông thường mà là một công cụ phức tạp do tin tặc sử dụng để chiếm quyền điều khiển cao nhất trên thiết bị.

Theo Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Hoa Kỳ (NIST), rootkit “là một tập hợp các phần mềm được kẻ tấn công dùng để che giấu hoạt động của chúng và duy trì quyền truy cập bí mật vào hệ thống.” Trang an ninh mạng của Chính phủ Canada cũng bổ sung rằng rootkit có thể biến đổi cả các phần mềm được thiết kế chuyên dụng để phát hiện mã độc, làm tăng khả năng ẩn mình cực mạnh.

Rootkit - một trong những lý do khiến thiết bị di động bị tin tặc kiểm soát - Ảnh: Internet

Rootkit thường được cài đặt qua các con đường phổ biến như tải phần mềm lậu, tệp đính kèm email lừa đảo hoặc khai thác lỗ hổng chưa được vá trên hệ điều hành. Sau khi xâm nhập, rootkit thâu tóm quyền kiểm soát toàn bộ thiết bị, thậm chí can thiệp trực tiếp vào firmware - phần mềm điều khiển lõi của thiết bị, khiến việc gỡ bỏ trở thành nhiệm vụ vô cùng phức tạp và tốn kém.

Mức độ nguy hiểm hiện hữu

Theo các chuyên gia của Kaspersky và McAfee, rootkit có khả năng tàng hình hoàn hảo khi ẩn tiến trình chạy, che giấu tập tin độc hại và giả mạo thông số hệ thống. Điều này giúp rootkit có thể lẩn tránh sự phát hiện của phần mềm diệt virus truyền thống, kéo dài thời gian kiểm soát và khai thác dữ liệu cá nhân quý giá.

Một trong những nguy cơ nghiêm trọng nhất là khi rootkit chiếm được quyền điều khiển cao nhất trên thiết bị. Khi đó, tin tặc có thể truy cập vào mọi dữ liệu quan trọng trên máy như mật khẩu, tài khoản ngân hàng hay thông tin cá nhân mà người dùng không hay biết. Thậm chí, hacker còn có thể cài đặt thêm những phần mềm độc hại khác để tiếp tục theo dõi hoặc kiểm soát thiết bị.

Theo báo cáo của ESET và Trend Micro, rootkit thường được cài sâu vào phần khởi động (bootloader) hoặc phần mềm điều khiển phần cứng (firmware), khiến nó luôn tồn tại và hoạt động trở lại mỗi khi thiết bị được bật, dù người dùng có cài lại hệ điều hành mới đi nữa thì rootkit vẫn không bị xóa bỏ dễ dàng.

Một khi chiếm được quyền kiếm soát thiết bị, tin tặc sẽ khai thác dữ liệu cá nhân người dùng - Ảnh: phunutoday.vn

Tình hình tại Việt Nam và khuyến cáo cần thiết

Theo Kaspersky, Việt Nam là một trong những quốc gia đứng đầu Đông Nam Á về số lượng mã độc lây lan qua các thiết bị di động và nội bộ, với hơn 10 triệu sự cố được phát hiện trong nửa đầu năm 2024.

Tỷ lệ người dùng từng trải qua các cuộc tấn công an ninh mạng ngày càng tăng, làm nổi bật nhu cầu cấp thiết đối với các giải pháp bảo mật toàn diện. Kaspersky cũng đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của các lớp bảo vệ chống rootkit, kết hợp tường lửa và kiểm soát chặt chẽ thiết bị lưu trữ di động.

Để bảo vệ bản thân trước nguy cơ này, các chuyên gia về an ninh mạng khuyến nghị:

- Luôn cập nhật hệ điều hành, ứng dụng và firmware mới nhất để vá các lỗ hổng bảo mật.

- Chỉ tải phần mềm từ các kho ứng dụng chính thức hoặc trang web đáng tin cậy, tránh cài đồ lậu hoặc phần mềm không rõ nguồn gốc.

- Sử dụng phần mềm diệt virus có khả năng phát hiện và quét rootkit, đồng thời tận dụng các công cụ kiểm tra firmware chuyên sâu.

- Kích hoạt xác thực đa yếu tố (MFA) cho các tài khoản quan trọng nhằm tăng cường bảo vệ trước nguy cơ bị chiếm quyền truy cập.

- Thường xuyên sao lưu dữ liệu và giữ bản sao lưu ngoại tuyến để giảm thiểu thiệt hại nếu thiết bị bị kiểm soát.

- Trong trường hợp nghi ngờ bị nhiễm rootkit, cần sự tư vấn chuyên gia để thực hiện các biện pháp mạnh như cài lại firmware hoặc thậm chí thay phần cứng.

Rootkit là một kẻ giấu mặt nguy hiểm trong thế giới mạng hiện đại, có khả năng khống chế thiết bị và đánh cắp thông tin người dùng một cách âm thầm, tinh vi.

Để bảo vệ mình trước hiểm họa này không thể chỉ dựa vào việc phản ứng sau tấn công mà cần một chiến lược phòng ngừa toàn diện với sự phối hợp của công nghệ bảo mật hiện đại và thói quen sử dụng phần mềm an toàn của người dùng.

Lê Hà