Sẽ trình Quốc hội kéo dài thời kỳ ổn định ngân sách giai đoạn 2022-2025 sang năm 2026

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo tại phiên họp Thường vụ Quốc hội chiều 10/7.

Đảm bảo ổn định, thống nhất trong bối cảnh sắp xếp bộ máy

Trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2026 tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 10/7, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát lại các nguyên tắc, tiêu chí, định mức có liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương 02 cấp... Trên cơ sở đó, Chính phủ đã có Tờ trình tiếp thu, giải trình, làm rõ và đề xuất phương án định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2026.

Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã điều chỉnh lại định mức phân bổ để áp dụng cho 34 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sau sáp nhập. Đồng thời, điều chỉnh tăng tỷ lệ chi thường xuyên cho hoạt động giảng dạy và học tập thêm 1%; điều chỉnh tiêu chí phân bổ theo đơn vị hành chính cấp xã đối với lĩnh vực quản lý hành chính và quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội để phù hợp với quy mô đơn vị hành chính cấp xã sau sắp xếp; điều chỉnh tiêu chí phân bổ cho các đơn vị hành chính đô thị đối với sự nghiệp kinh tế.

Chính phủ cũng điều chỉnh tiêu chí phân bổ các tỉnh thuộc vùng Nam Trung Bộ (bao gồm cả các tỉnh Tây Nguyên); điều chỉnh tiêu chí phân bổ thêm 40% số chi tính theo định mức dân số của tỉnh Ninh Thuận thành tỉnh Khánh Hòa để phù hợp với đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sắp xếp. Điều chỉnh tiêu chí phân bổ đối với các tỉnh có dân số dưới 01 triệu dân được phân bổ thêm 18% số chi tính theo định mức dân số.

Đối với các nội dung Ủy ban Thường vụ Quốc hôi có ý kiến như: mức giảm chi trực tiếp từ NSNN cho đơn vị sự nghiệp công lập; mức tăng của định mức và thời gian áp dụng của định mức phân bổ. Chính phủ đã báo cáo tiếp thu, giải trình cụ thể và đã hoàn thiện lại dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hôi.

Tuy nhiên, Chính phủ nhận thấy việc thực hiện có một số khó khăn, vướng mắc. Theo Bộ trưởng, năm 2026 là năm chuyển giao giữa 02 Luật NSNN số 83/2015/QH13 và Luật NSNN số 89/2025/QH15; vì vậy, nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2026 chỉ áp dụng đối với dự toán ngân sách năm 2026. Năm 2026, sẽ phải xây dựng lại để phù hợp với Luật NSNN số 89/2025/QH15.

Bên cạnh đó, các Bộ, ngành chức năng chưa ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành đầy đủ các tiêu chí, phân vùng dân số; phân loại xã, thôn đặc biệt khó khăn; phân loại đô thị sau sắp xếp đơn vị hành chính làm cơ sở cho việc xây dựng định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2026.

Xuất phát từ những khó khăn nêu trên, đồng thời, để đảm bảo tiến độ lập, xây dựng dự toán NSNN năm 2026, đảm bảo tính ổn định, thống nhất trong bối cảnh các bộ, ngành và địa phương đang tập trung triển khai công tác sáp nhập và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội không ban hành Nghị quyết về nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2026.

Trên cơ sở đó, Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét để trình Quốc hội quyết định kéo dài thời kỳ ổn định NSNN giai đoạn 2022-2025 sang năm 2026. Theo đó, giữ nguyên tỷ lệ điều tiết và số bổ sung cân đối như dự toán NSNN năm 2025 đã được Thủ tướng Chính phủ giao cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.

"Căn cứ quy định của Luật NSNN số 89/2025/QH15, trong năm 2026, Chính phủ sẽ xây dựng và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ NSNN (cả chi thường xuyên và chi đầu tư) để áp dụng cho công tác lập, xây dựng dự toán từ năm 2027 và các năm tiếp theo", Bộ trưởng cho hay.

Trình Quốc hội xem xét quyết định tại kỳ họp thứ 10

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, đa số ý kiến Ủy ban nhất trí với phương án Chính phủ trình. Theo ông Mãi, việc ban hành Nghị quyết về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ chi thường xuyên NSNN năm 2026 tại thời điểm hiện nay chưa đủ căn cứ do các tiêu chí xây dựng định mức phân bổ ngân sách năm 2026 chưa được ban hành mới như tiêu chí xác định 4 vùng, phân loại xã, đặc khu, số lượng đô thị...

Nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ chỉ được áp dụng trong năm 2026. Nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ chỉ thường xuyên cho dự toán năm 2027 trở đi sẽ được xây dựng lại để bảo đảm phù hợp với Luật NSNN số 89/2025/QH15. Vì vậy, thời gian thực hiện là khá ngắn.

Bên cạnh đó, việc kéo dài thời kỳ ổn định NSNN được áp dụng tương tự trong giai đoạn 2017-2020, kéo dài sang năm 2021 tại Nghị quyết số 128/2020/QH14 của Quốc hội về dự toán NSNN năm 2021.Theo quy định tại Điều 19 của Luật NSNN, Quốc hội có thẩm quyền quyết định tỷ lệ điều tiết, số bổ sung cân đối. Vì vậy, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi trình Quốc hội quyết định là đúng thẩm quyền.

Theo đó, đa số ý kiến Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội không ban hành Nghị quyết về nội dung trên để phù hợp với việc trình Quốc hội xem xét việc kéo dài thời kỳ ổn định NSNN giai đoạn 2022-2025 sang năm 2026 tại Kỳ họp thứ 10 khi xem xét, quyết định dự toán NSNN, phân bổ NSTW năm 2026 (tương tự như năm 2021).

Ủy ban đề nghị Chính phủ rà soát để có quy định phù hợp với quy định về chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương hình thành mới sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước được quy định tại Nghị quyết số 227/2025/QH15 về Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. Khi được Quốc hội quyết định, Chính phủ hướng dẫn việc thực hiện phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và mô hình đơn vị hành chính mới sau sắp xếp, bảo đảm công bằng, công khai, minh bạch, bảo đảm không phát sinh các vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, Thường vụ Quốc hội thống nhất với đề nghị của Chính phủ và kiến nghị của cơ quan thẩm tra về trình Quốc hội xem xét, quyết định kéo dài thời kỳ ổn định NSNN giai đoạn 2022-2025 sang năm 2026. Chính phủ chịu trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn việc lập, tổng hợp trình Quốc hội dự toán NSNN năm 2026 theo đúng các quy định của pháp luật về ngân sách, không để xảy ra khó khăn, vướng mắc, chậm chễ, đảm bảo chất lượng, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và mô hình đơn vị hành chính mới sau sắp xếp; đảm bảo công bằng, công khai, minh bạch.

Trần Huyền