Tăng cường phân cấp thẩm quyền trong điều hành ngân sách

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Phân cấp cho Chính phủ, địa phương trong sử dụng tăng thu so dự toán, dự toán chi còn lại

Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua đã bổ sung thêm thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ trong quyết định phân bổ ngân sách, nhằm thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền.

Theo đó, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quy định về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước năm sau.

Đồng thời, căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quyết định giao: nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho từng Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác ở trung ương; chi đầu tư phát triển chi tiết lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề, lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; chi thường xuyên chi tiết theo từng lĩnh vực; nhiệm vụ thu, chi, bội chi, vay và mức bổ sung từ ngân sách trung ương cho từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo nội dung quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 4, điểm c khoản 5 Điều 19 của Luật này; chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên chi tiết lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề, lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi). Ảnh: Phạm Thắng

Thủ tướng Chính phủ còn có thẩm quyền quyết định phân bổ chi tiết đối với các khoản chưa phân bổ chi tiết quy định tại điểm a khoản 5 Điều 19 Luật mới, bảo đảm kịp thời, tuân thủ đúng quy định của pháp luật, định kỳ hằng quý báo cáo Chính phủ để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Quyết định sử dụng dự phòng ngân sách trung ương theo quy định tại khoản 2 Điều 10 của Luật mới.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND các cấp, Luật mới bổ sung nội dung về nguyên tắc ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục theo hướng: “Việc ban hành khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục quy định tại điểm này phải phù hợp với khả năng và yêu cầu phát triển của địa phương; tạo môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp; bảo đảm sự thống nhất của thị trường, không làm cản trở lưu thông hàng hóa, dịch vụ; thực hiện điều tiết hợp lý đối với hàng hóa, dịch vụ và nguồn thu nhập hợp pháp của tổ chức, cá nhân trên địa bàn địa phương”.

Để tăng cường sự chủ động, linh hoạt trong điều hành, Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua đã sửa đổi thẩm quyền sử dụng tăng thu so dự toán, dự toán chi còn lại của ngân sách trung ương (NSTW) theo hướng: Quốc hội phân cấp cho Chính phủ quản lý điều hành, bảo đảm hiệu quả và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả thực hiện, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất; đồng thời, chỉnh sửa tương ứng đối với nguồn tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của ngân sách địa phương.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, nội dung sửa đổi này xuất phát từ thực tiễn điều hành ngân sách trong thời gian qua, diễn biến tình hình kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, khó lường; biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, các hiện tượng thời tiết vượt khỏi mức bình thường làm tăng lớn nhu cầu phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh. Đồng thời, thực hiện nhiều yêu cầu, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội đã phát sinh nhiều nhiệm vụ quan trọng, cấp bách về quốc phòng, an ninh, cạnh tranh chiến lược, ưu tiên cho tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia...

Làm rõ căn cứ điều chỉnh mức dư nợ vay

Trước đó, trình bày tóm tắt Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, về căn cứ điều chỉnh mức dư nợ vay, mức dư nợ vay tối đa đối với các địa phương được xác định trên cơ sở: dự kiến nhu cầu huy động cho đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội ngày càng tăng của các địa phương và tạo điều kiện chủ động cho các địa phương huy động nguồn lực (đầu tư đường sắt đô thị TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; giải phóng mặt bằng, đầu tư các công trình quan trọng: đường cao tốc, đường sắt tốc độ cao,…) để thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026 - 2030; bảo đảm tính bền vững của ngân sách địa phương; thực hiện thí điểm cơ chế, chính sách tài chính đặc thù tại một số địa phương đã được cấp thẩm quyền cho phép .

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tóm tắt Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Đồng thời, điều chỉnh mức dư nợ vay của ngân sách địa phương vẫn phải nằm trong tổng thể mức bội chi của ngân sách nhà nước được đánh giá, nghiên cứu kỹ trong mối tương quan với các chỉ tiêu an toàn nợ công quốc gia đã được Quốc hội quyết định giai đoạn 2021 - 2025 và dự kiến giai đoạn 2026 - 2030 (theo dự kiến tại dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, bội chi ngân sách nhà nước ở mức 5%, ngân sách địa phương ở mức 0,7% GDP).

Về cơ sở quy định mức dư nợ vay theo số thu ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp, Bộ trưởng Bộ Tài chính nêu rõ, để đảm bảo khả năng trả nợ của địa phương, tiếp tục kế thừa Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, giới hạn dư nợ vay dựa trên tỷ lệ phần trăm (%) trên tổng thu ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp. Đây là kinh nghiệm tốt của quốc tế nhằm kiểm soát rủi ro nợ của chính quyền địa phương, bảo đảm tài chính bền vững. Đồng thời, việc phân chia thành 2 nhóm địa phương (thay vì 3 nhóm như hiện hành) và xác định mức dư nợ tương ứng cũng đã tính đến yếu tố sáp nhập các địa phương theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và theo nguyên tắc địa phương sau sáp nhập tiếp tục được kế thừa cơ chế, chính sách tài chính ở mức cao nhất.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tóm tắt Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Về quy định vượt mức dư nợ vay của địa phương, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Luật quy định giới hạn mức dư nợ vay để đảm bảo khả năng trả nợ của ngân sách địa phương. Việc cho phép địa phương vay vượt mức quy định sẽ được xem xét cụ thể theo mức độ quan trọng của từng dự án, khả năng cân đối trả nợ của ngân sách địa phương và phải trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Về quyết định mức bội chi ngân sách địa phương, dự thảo Luật quy định Quốc hội quyết định dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương (bao gồm bội chi ngân sách của từng địa phương); đồng thời, quy định Chính phủ điều chỉnh mức vay, bội chi ngân sách giữa các địa phương, đảm bảo trong tổng mức vay, bội chi ngân sách địa phương đã được Quốc hội quyết định. Quy định nêu trên đảm bảo tuân thủ Hiến định và đã đáp ứng ý kiến của ĐBQH.

Thanh Chi