Tăng khả năng tiếp cận vốn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Các trụ cột của nền kinh tế dần tươi sáng trở lại

Tín dụng cho nền kinh tế có dấu hiệu phục hồi rõ nét từ tháng 3/2024 sau nhịp tăng chậm đầu năm. Để thúc đẩy tín dụng đạt được chỉ tiêu đề ra và đảm bảo chất lượng cho vay, NHNN sẽ tập trung vào các biện pháp gì trong những tháng tiếp theo, thưa ông?

Thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, giảm mặt bằng lãi suất là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong điều hành chính sách tiền tệ của NHNN trong những tháng đầu năm 2024.

Để tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng (TCTD) cung ứng nguồn vốn, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế, ngay từ đầu năm 2024, NHNN đã giao hết toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng 15% và yêu cầu TCTD kiểm soát tăng trưởng tín dụng năm 2024. Nếu như TCTD nào tăng trưởng hết chỉ tiêu được phân bổ mà vẫn có khả năng cung ứng thêm vốn cho nền kinh tế, bảo đảm chất lượng, hiệu quả thì NHNN sẽ xem xét giao thêm chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho TCTD nếu điều kiện kinh tế vĩ mô cho phép và an toàn hệ thống của các TCTD được đảm bảo.

TS. Đào Minh Tú, Phó Thống đốc thường trực Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN)

Bên cạnh đó, NHNN đã tổ chức hoặc phối hợp với Văn phòng Chính phủ, các bộ, cơ quan có liên quan tổ chức nhiều hội nghị chỉ đạo TCTD đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng ngay từ đầu năm; tăng cường rà soát, đơn giản hóa quy trình và thủ tục cấp tín dụng, tối ưu hóa áp dụng chuyển đổi số vào quy trình cấp tín dụng, tạo điều kiện thuận lợi trong tiếp cận vốn ngân hàng. Trong đó, có Hội nghị toàn ngành ngân hàng do Ban lãnh đạo NHNN chủ trì và Hội nghị với các doanh nghiệp, các hiệp hội ngành hàng, các bộ, ngành, cơ quan do Thủ tướng Chính phủ chủ trì.

Với các giải pháp đồng bộ của ngành ngân hàng, tín dụng từ tháng 3/2024 đã tăng trở lại sau khi giảm trong 2 tháng đầu năm do yếu tố mùa vụ và tác động chung của các yếu tố vĩ mô trong, ngoài nước. Tính đến ngày 14/5/2024, tín dụng đối với nền kinh tế đạt trên 13,85 triệu tỷ đồng, tăng 2,09% so với cuối năm 2023.

Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục bám sát diễn biến kinh tế vĩ mô trong, ngoài nước và diễn biến của thị trường tiền tệ, hoạt động ngân hàng để chủ động điều hành tăng trưởng tín dụng nhằm đáp ứng hiệu quả nhu cầu vốn của nền kinh tế, góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và đảm bảo an toàn hệ thống các TCTD với một số giải pháp trọng tâm, như:

Một là, tiếp tục chỉ đạo các TCTD tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất - kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; tiếp tục kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; rà soát, đơn giản hóa thủ tục, hồ sơ vay vốn, tài sản bảo đảm, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng.

Hai là, tiếp tục chỉ đạo các TCTD triển khai quyết liệt các chương trình, chính sách tín dụng theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các chương trình tín dụng được giao tại các chương trình mục tiêu quốc gia; phối hợp với các bộ, ngành kịp thời tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Cán bộ ngân hàng tìm hiểu nhu cầu vốn của các mô hình nông nghiệp xanh tại Thanh Hóa

Ba là, thường xuyên tổ chức các hội nghị kết nối ngân hàng - doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng tại tất cả các tỉnh, thành phố hoặc theo vùng bằng hình thức phù hợp; chỉ đạo các ngân hàng thương mại (NHTM) chủ động tổ chức các hội nghị khách hàng, qua đó nắm bắt, ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng, các khách hàng của TCTD để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân trong tiếp cận tín dụng và điều chỉnh các chính sách, giải pháp điều hành phù hợp với tình hình thực tiễn.

Bốn là, tiếp tục yêu cầu các TCTD có giải pháp tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, tạo sự hài hòa giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động, thực hiện nghiêm túc việc công bố công khai lãi suất cho vay bình quân.

Năm là, về pháp lý, NHNN tiếp đẩy nhanh tiến độ ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn Luật các TCTD năm 2024 để đảm bảo các quy định của Luật được triển khai ngay khi Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024. Đồng thời, tiếp tục rà soát để sửa đổi, bổ sung một số văn bản quy phạm pháp luật nhằm tạo điều kiện tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng cho doanh nghiệp, người dân.

Phó Thống đốc vừa đề cập tới một nhiệm vụ quan trọng trong thúc đẩy tín dụng năm 2024 là giải ngân có hiệu quả các gói tín dụng phù hợp phục vụ doanh nghiệp và người dân, lĩnh vực ưu tiên, tạo động lực tăng trưởng cho nền kinh tế. Thực tế cho thấy các gói tín dụng này đang nhận được rất nhiều sự quan tâm, tuy nhiên, để triển khai thành công đòi hỏi sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp. Ông có thể cho biết tình hình triển khai các gói tín dụng này hiện nay thế nào?

Đúng là như vậy. Các gói tín dụng là một trong các giải pháp điều hành tín dụng của NHNN nhằm hướng nguồn vốn tín dụng vào một số ngành, lĩnh vực ưu tiên, góp phần thực hiện các mục tiêu tăng trưởng kinh tế đã đề ra. Do quy mô các gói tín dụng lớn, tác động tới nhiều đối tượng cho vay trên phạm vi cả nước nên đòi hỏi sự vào cuộc của nhiều bộ, ngành, địa phương.

Đối với chương trình 120.000 tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư - được thực hiện bằng nguồn vốn tự huy động của các ngân hàng thương mại và cho vay theo cơ chế thương mại thông thường. Quan điểm cho vay, giải ngân chương trình tín dụng này là phải đảm bảo đúng mục tiêu, đúng đối tượng: cho vay đối với nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, người có thu nhập thấp. Thực tế, quá trình triển khai chương trình này đang gặp một số khó khăn, vướng mắc, như:

Áp lực đối với đồng nội tệ từng bước được cởi bỏ

Thứ nhất, nguồn cung nhà ở xã hội còn hạn chế. Qua tiếp cận, thẩm định các dự án, các TCTD nhận thấy một số dự án còn gặp vướng mắc về mặt pháp lý, về giải phóng mặt bằng, về thủ tục tính tiền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất…

Thứ hai, một số dự án thuộc danh mục được công bố nhưng chủ đầu tư không có nhu cầu vay vốn (do đã hoàn thành hoặc đã vay vốn từ các nguồn khác).

Thứ ba, thu nhập của người lao động sụt giảm do hoạt động sản xuất - kinh doanh gặp nhiều khó khăn cũng là những rào cản đối với việc mua nhà.

Thứ tư, chính sách về đối tượng được hưởng còn bất cập (người được mua nhà phải là người có thu nhập không chịu thuế thu nhập cá nhân, chưa có nhà ở...).

Chương trình 120.000 tỷ đồng được triển khai trong thời gian gần 10 năm nhằm thực hiện Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội. Vì vậy, để đẩy mạnh chương trình này, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó các bộ, ngành, địa phương cần quyết liệt đẩy nhanh tiến độ triển khai Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ để các ngân hàng thương mại có điều kiện xem xét cho vay.

NHNN sẽ tiếp tục bám sát các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo các TCTD tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông, giới thiệu, tư vấn các nội dung cụ thể của Chương trình tới khách hàng đủ điều kiện để khách hàng có thông tin và chủ động tiếp cận, vay vốn khi có nhu cầu; tích cực tiết giảm chi phí, hạ lãi suất cho vay để có cơ sở hạ thêm lãi suất cho vay chương trình này. Hiện nay, NHNN cũng đang nghiên cứu, xem xét tăng mức ưu đãi của chương trình này về lãi suất và kéo dài thời gian cho vay đối với người mua nhà ở xã hội.

Đối với Chương trình tín dụng hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, chế biến lâm sản, thủy sản - được thực hiện bằng nguồn vốn tự huy động của các ngân hàng và cho vay theo cơ chế thương mại thông thường, đây là chương trình tín dụng thiết thực, đang được các doanh nghiệp ngành lâm sản, thủy sản rất quan tâm trong bối cảnh các doanh nghiệp cần nguồn vốn lớn để chuyển đổi sản xuất xanh, bền vững, tận dụng tốt nhu cầu cao về sản phẩm nông sản trên thế giới.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã ban hành văn bản hướng dẫn ngân hàng thương mại triển khai Chương trình này với quy mô khoảng 15.000 tỷ đồng. Lãi suất cho vay thấp hơn tối thiểu từ 1 - 2%/năm so với mức lãi suất cho vay bình quân cùng kỳ hạn của chính ngân hàng cho vay; thời gian triển khai đến hết 30/6/2024. Các ngân hàng thực hiện miễn, giảm các loại phí dịch vụ đối với khách hàng phù hợp với quy định của pháp luật và quy mô hoạt động của ngân hàng.

Trên cơ sở kết quả triển khai tích cực của chương trình này và nhu cầu vốn của các doanh nghiệp sản xuất, chế biến lâm sản, thủy sản, tại Hội nghị đẩy mạnh tín dụng ngân hàng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ngày 20/2/2024 vừa qua, Thống đốc NHNN đã yêu cầu các TCTD xem xét nâng quy mô chương trình từ mức 15.000 tỷ đồng lên 30.000 tỷ đồng và đã nhận được sự đồng thuận tham gia của các NHTM.

Gói tín dụng này là minh chứng rất quan trọng trong việc hướng nguồn vốn hiệu quả vào các lĩnh vực ưu tiên, phù hợp với nhu cầu thị trường, tận dụng tối đa cơ hội thị trường để hỗ trợ tốt tăng trưởng các ngành, lĩnh vực có được bước phát triển nhanh và bền vững.

Bên cạnh hai chương trình cho vay trên, NHNN cũng đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ hướng vào các đối tượng, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh cần quan tâm như: lúa gạo, tôm cá khu vực đồng bằng sông Cửu Long, cây công nghiệp chế biến ở Tây Nguyên, các chương trình tín dụng thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Nhiều NHTM đã ban hành các chương trình tín dụng ưu đãi đặc thù riêng để triển khai trong hệ thống ngân hàng mình, tạo điều kiện cho người vay vốn có nhiều sự lựa chọn linh hoạt, phù hợp với nhu cầu sản xuất - kinh doanh của mình.

Liên quan tới yêu cầu phát triển tín dụng theo hướng xanh, phát triển bền vững, góp phần chống biến đổi khí hậu và cam kết của Việt Nam về phát thải ròng bằng “0” vào năm 2025, thực tế cho thấy, Việt Nam đã thực hiện một số chương trình cụ thể. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề cần xử lý, từ cơ chế cho vay, huy động vốn quốc tế, nâng cao năng lực của doanh nghiệp tiếp cận vốn… NHNN có chủ trương và hành động cụ thể nào để hoạt động tín dụng phát triển theo hướng bền vững trên, thưa ông?

Nhận thức được tầm quan trọng của ngành ngân hàng với vai trò là kênh dẫn vốn của nền kinh tế, góp phần hỗ trợ cho quá trình tăng trưởng xanh và bền vững, thời gian qua, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp định hướng dòng vốn tín dụng đầu tư vào các dự án xanh, thân thiện với môi trường. Cụ thể:

Thứ nhất, NHNN đã ban hành Kế hoạch hành động ngành ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2030; Đề án triển khai các nhiệm vụ của Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26); Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam. Đồng thời, NHNN đã lồng ghép các mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững trong định hướng phát triển hoạt động ngân hàng tại Chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và Đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025. NHNN cũng có nhiều văn bản chỉ đạo, điều hành, định hướng hoạt động tín dụng xanh và hướng dẫn báo cáo tình hình cấp tín dụng đối với 12 ngành, lĩnh vực xanh.

Thứ hai, triển khai Luật Bảo vệ môi trường, NHNN đã ban hành Thông tư hướng dẫn TCTD thực hiện quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng, thể hiện trách nhiệm của ngành ngân hàng trong công tác bảo vệ môi trường; tăng cường khả năng quản trị rủi ro của TCTD trước rủi ro về môi trường của các dự án đầu tư thuộc nhóm có tác động xấu tới môi trường; nâng cao chất lượng tín dụng, an toàn và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng, tiệm cận dần với thông lệ quốc tế.

Thứ ba, NHNN đã chỉ đạo các TCTD triển khai các chương trình tín dụng phù hợp với từng ngành, lĩnh vực nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân tháo gỡ khó khăn, phát triển sản xuất - kinh doanh như: cung ứng vốn tín dụng phục vụ Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long; chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ, khoanh nợ không tính lãi đối với khách hàng bị thiệt hại về vốn vay, tài sản hình thành từ vốn vay do khí hậu, thiên tai, dịch bệnh theo Nghị định số 55 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; chương trình cho vay khuyến khích phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch…

Thứ tư, NHNN tích cực tham gia các diễn đàn tài chính xanh, ngân hàng bền vững quốc tế để học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình triển khai tín dụng xanh, ngân hàng xanh.

Tính đến ngày 31/3/2024, đã có 47 TCTD phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt gần 637.000 tỷ đồng, tăng khoảng 2,6% so với cuối năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm gần 45%) và nông nghiệp xanh (gần 30%). Như vậy, có thể khẳng định việc hướng nguồn vốn tín dụng theo hướng phát triển xanh, bền vững đang đạt nhiều kết quả tích cực và tốc độ tăng trưởng tín dụng cho lĩnh vực này cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế.

Thời gian tới, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của ngành ngân hàng, NHNN sẽ tiếp tục bám sát các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và các đề án, chiến lược, kế hoạch hành động về tăng trưởng xanh, chống biến đổi khí hậu để thực hiện các giải pháp, chính sách tín dụng nhằm huy động hiệu quả hơn nữa sự đóng góp của hệ thống các TCTD trong quá trình thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh, góp phần hỗ trợ cho quá trình tăng trưởng xanh và bền vững của nước ta. Trong đó, NHNN sẽ hướng dẫn các TCTD cấp tín dụng xanh đối với danh mục phân loại xanh sau khi danh mục này được Thủ tướng Chính phủ ban hành; tiếp tục chỉ đạo TCTD tập trung nguồn lực để tài trợ cho các ngành, lĩnh vực kinh tế xanh, các dự án, mô hình kinh tế góp phần thực hiện các yêu cầu về đổi mới mô hình tăng trưởng quốc gia, phát thải thấp, tăng trưởng xanh và bền vững; kịp thời nắm bắt và hỗ trợ các TCTD tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng…

Trở lại với câu chuyện lãi suất, có một nội dung được người dân và doanh nghiệp đang rất quan tâm là chênh lệch lãi suất giữa VND và USD tạo áp lực lớn lên điều hành tỷ giá. Yêu cầu duy trì mặt bằng lãi suất thấp và ổn định đã có, vậy NHNN sẽ “hóa giải” sức ép tỷ giá thế nào trong thời gian tới, thưa Phó Thống đốc?

Đây không chỉ là thách thức trong điều hành chính sách tiền tệ của riêng NHNN, mà là thách thức của nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới. Nhiều ngân hàng trung ương các nước trong khu vực buộc phải quay lại chính sách thắt chặt tiền tệ sau khi nới lỏng, hạ lãi suất cuối năm ngoái.

Với Việt Nam, như tôi đề cập phía trên, NHNN đã thực hiện nhiều giải pháp để hạ mặt bằng lãi suất cho vay phục vụ tăng trưởng kinh tế. Thực tế, lãi suất cho vay bình quân đối với các giao dịch phát sinh mới của các NHTM đã giảm mạnh trong năm 2023 và tiếp tục có xu hướng giảm trong các tháng đầu năm 2024 (năm 2023, giảm hơn 2,5%/năm so với cuối năm 2022 và đến ngày 21/4/2024, giảm 0,7%/năm so với cuối năm 2023). Như vậy, doanh nghiệp và người dân đang tiếp cận vốn vay với mức lãi suất thấp hơn trước đây.

Việc lãi suất VND giảm trong khi lãi suất USD thế giới duy trì ở mức cao do áp lực lạm phát dai dẳng tại Mỹ, cùng với yếu tố tâm lý trong bối cảnh chỉ số USD thế giới tăng nhanh trở lại và nhu cầu ngoại tệ trong nước phục vụ thanh toán nhập khẩu gia tăng những tháng đầu năm 2024 đã khiến thị trường ngoại tệ chịu nhiều áp lực thời gian qua, tỷ giá USD/VND có xu hướng tăng. NHNN đã có các giải pháp về điều hành tỷ giá linh hoạt, góp phần hấp thụ các cú sốc bên ngoài, đảm bảo thanh khoản thị trường ngoại tệ và đáp ứng đầy đủ các nhu cầu ngoại tệ hợp pháp của nền kinh tế. Nhờ đó, VND diễn biến phù hợp với xu hướng các đồng tiền quốc tế so với USD.

Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục theo dõi sát diễn biến kinh tế trong nước, quốc tế, lạm phát và lãi suất thị trường để điều hành lãi suất phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô, lạm phát và mục tiêu chính sách tiền tệ, đảm bảo sự cân đối hài hòa và quan hệ chặt chẽ giữa lãi suất và tỷ giá, không để lãi suất ảnh hưởng quá lớn đến tỷ giá và ngược lại; khuyến khích các TCTD tiết giảm chi phí, phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế; tiếp tục có các giải pháp điều hành tỷ giá linh hoạt để ổn định thị trường ngoại tệ.

Hồng Dung thực hiện / Theo Đặc san Toàn cảnh Ngân hàng Việt Nam 2024